Σοφία Νικολαΐδου: «Γράφω γιατί η ζωή δεν είναι ποτέ αρκετή»

Όταν γράφει, ζει μαζί με τους ήρωες της. Κοιμάται και ξυπνάει μαζί τους. Όταν δεν γράφει, αφουγκράζεται τα μηνύματα της εποχής, παρατηρεί τους ανθρώπους. Η Σοφία Νικολαΐδου γεννήθηκε συγγραφέας… Την γνώρισα μέσα από τα βιβλία της. Είχα την ανάγκη να την γνωρίσω καλύτερα μέσα από μία συνέντευξη…και να την μοιραστώ μαζί σας.

– Είστε ‘’Καλά και σήμερα’ ;
– (Γέλια). Ναι.

– Πώς προέκυψε ο τίτλος του συγκεκριμένου βιβλίου;

-Το «Καλά και σήμερα» δεν είναι βιβλίο μυθοπλασίας. Έχει υπότιτλο: «Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος». Πρόκειται

λοιπόν για ημερολόγιο, που γράφτηκε εν θερμώ. Από τη μέρα της διάγνωσης ως την τελευταία χημειοθεραπεία. Περιέχει όσα σκέφτηκα, όσα ένιωσα, όσα φοβήθηκα και όσα έλπισα τους μήνες που πάλεψα με την αρρώστια. Το «Καλά και σήμερα» ήταν ο πλέον κατάλληλος τίτλος: αυτό ήταν που προείχε εκείνη την περίοδο. Ξέρετε, όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με οριακές εμπειρίες, όταν τα ερωτήματα παύουν να μας μπερδεύουν και γίνονται βασικά και απλά (ζωή/θάνατος, ναι/όχι), τότε πετάμε τα βαρίδια. Παύουμε να ασχολούμαστε με βλακείες. Σταματούν τα μακροπρόθεσμα πλάνα, εστιάζουμε στο σήμερα. «Καλά και σήμερα», λοιπόν. Κάποιες φορές, είναι υπεραρκετό. Και αύριο, βλέπουμε.

– Έχετε γράψει πέντε μυθιστορήματα, δύο συλλογές διηγημάτων, μελέτες, μεταφράσεις. ‘Πώς έρχονται οι λέξεις’;

Το γράψιμο έρχεται γράφοντας, λένε οι συγγραφείς. Το «Πώς έρχονται οι λέξεις» που αναφέρατε είναι ένας οδηγός δημιουργικής γραφής. Το έγραψα μετά από δεκαπέντε χρόνια διδασκαλίας του αντικειμένου (σε μεταπτυχιακά προγράμματα, σεμινάρια ενηλίκων, αλλά και στο σχολείο). Οπότε, ναι: υπάρχουν κάποιες τεχνικές που δείχνουν σε κάποιον που θέλει να γράψει «πώς έρχονται οι λέξεις». Όμως είναι απλές τεχνικές. Το ταλέντο, που αποτελεί την πρώτη και την βασική προϋπόθεση της συγγραφής, δε διδάσκεται.

– Βάζετε προσωπικά στοιχεία στις ιστορίες σας;

«Δώσε σε κάποιον μια μάσκα και θα σου πει όλη την αλήθεια», είχε πει κάποτε ο Όσκαρ Ουάιλντ. Αυτή είναι η μυθοπλασία: ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στοιχεία από τον ορυκτό του εαυτό, από την αναβράζουσα εμπειρία, τα βάζει στο μίξερ μαζί με τη φαντασία, την επινόηση, τα διαβάσματα, την παρατήρηση των άλλων ανθρώπων και στο τέλος λέει ( όπως η γιαγιά στα εγγονάκια της) «ελάτε, παιδιά μου, να σας πω μια ιστορία».

– Όταν γράφετε, σκέφτεστε αν η ιστορία σας θα γίνει αρεστή, αν θα προκαλέσει ή αν θα ενοχλήσει τον κόσμο;

Όχι. Τέτοιου είδους σκέψεις είναι συνήθως κακός σύμβουλος. Αν γράφουμε έχοντας στο μυαλό μας τι θα πει η μαμά μας, ο γείτονας ή οι άλλοι, το κείμενο θα βγει σιδερωμένο και άψυχο. Όταν γράφω, το μόνο που σκέφτομαι είναι πώς θα γίνει καλύτερο το βιβλίο. Όσο περνούν τα χρόνια και μεγαλώνει κανείς, αντιλαμβάνεται το αυτονόητο: δε γίνεται να σε αγαπούν όλοι. Το ίδιο γίνεται και με τα κείμενα: αυτό που αρέσει σε κάποιον, για τον ίδιο ακριβώς λόγο δεν αρέσει σε κάποιον άλλον.

– Η συγγραφή είναι η έμπνευση της στιγμής; Είναι εύκολη υπόθεση;

Η έμπνευση της στιγμής, αυτό το «αίφνης» που ανάβει τα φώτα του μυαλού, μπορεί να είναι η συγγραφική αφορμή. Η ίδια η συγγραφή απαιτεί χρόνο και αντοχή. Η συγγραφή δεν είναι το σπριντ των εκατό μέτρων, είναι μαραθώνιος. Και όχι, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αλλά ποιο ωραίο πράγμα στη ζωή είναι εύκολη υπόθεση;

– Γράφετε όταν έρχεται η έμπνευση ή βάση προγράμματος;

Γράφω μυθιστόρημα. Οπότε, η έμπνευση μπορεί να αποτελέσει το συγγραφικό καύσιμο, όχι όμως το έργο. Δε γίνεται συγγραφή μυθιστορήματος χωρίς εργατοώρες καθημερινής εργασίας στην καρέκλα.

– Πόσο καιρό χρειάζεστε για να γράψετε ένα μυθιστόρημα;

Χρόνια. Τέσσερα, συχνά περισσότερα. Το μυθιστόρημα είναι γάμος. Περνάς πολλά χρόνια μαζί με την ιδέα και τους ήρωές σου, ώσπου να γραφεί το βιβλίο.

– Γιατί γράφετε;

«Γιατί η ζωή δεν είναι ποτέ αρκετή». Ξέρετε, όσο περιπετειώδης και να είναι ο βίος μας, πάντα θέλουμε κι άλλο. Ο καλλιτέχνης (ο συγγραφέας στη δικιά μας περίπτωση, αλλά και ο αναγνώστης) ζει πολλές ζωές ταυτόχρονα. Δεν είναι δώρο αυτό; Με γοητεύει η συγγραφή. Κάνει τη ζωή πιο πλούσια – και πιο ενδιαφέρουσα.

– ‘Ο φόβος θα σε βρει και θα είσαι μόνος’. Έτσι γίνεται πάντα;

– Με το φόβο, γίνεται αυτό που γίνεται με την αρρώστια. Όσο και να σε αγαπούν ή να σε φροντίζουν οι δικοί σου άνθρωποι, ο άρρωστος είναι μόνος στο κρεβάτι του. Τα βγάζει πέρα και τους συναντάει μετά, στο τέλος του τούνελ. Κάπως έτσι και με τον φόβο. Έρχεται και ψιθυρίζει ιστορίες στο σκοτάδι. Ξέρει πότε θα μας βρει μόνους.

– Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας;
Ο (επώδυνος) θάνατος. Υπάρχει κάτι άλλο;

– Είστε φύση αισιόδοξη;

Δεν ξέρω. Αυτό που ξέρω είναι πως πιστεύω σε αυτό που έλεγαν οι παλιές μαμάδες «κάθε εμπόδιο για καλό». Κάτι μαθαίνει και από τα ζόρικα κανείς. Και πάει παρακάτω.

– Ποιο είναι το moto σας;

Δεν έχω. Μου φαίνεται πολύ περιοριστικό. Εδώ αλλάζω γνώμη κάθε πεντάλεπτο. (γέλια)

– Ως μαμά, πώς κρίνετε τον εαυτό σας;

Όπως κρίνουν οι μαμάδες τον εαυτό τους: αυστηρά. Προσπαθώ όμως να μαθαίνω από τα λάθη μου.

– ‘Μην το αφήνεις μόνο του το παιδί. Κάνε και δεύτερο’’ είναι η φωνή της κοινωνίας, πολλές φορές και αδιάκριτη. Εσείς τι απαντάτε στο θέμα της ‘μοναξιάς’ του παιδιού;
Το αν θα κάνει κάποιος άνθρωπος παιδί, αν δε θα κάνει, το πόσα παιδιά θα κάνει, είναι κάτι που αφορά τον ίδιο και κανέναν άλλον. Από μικρή επαναστατούσα, όταν ο περίγυρος έβρισκε τρόπο να παρουσιάζει τις δικές του επιλογές ως κανόνα. Έχω αδέλφια: είναι το αίμα μου, οι άνθρωποι μου στα δύσκολα. Αυτό δε σημαίνει πως θεωρώ ότι, επειδή το συγκεκριμένο μοντέλο λειτούργησε στη δική μου οικογένεια, είναι ο κανόνας που πρέπει να ακολουθήσουν όλοι. Υπάρχουν άνθρωποι που ευτυχούν μέσα στην οικογένεια, άλλοι που δυστυχούν. Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν χαρούμενοι μαζί με άλλους κι άλλοι που ευτυχούν στη μοναξιά τους. Ο καθένας από μας είναι η ατομική του περίπτωση.

– Οι πληροφορίες μου λένε ότι είστε μία καθηγήτρια που εμπνέει τους μαθητές της τόσο που δεν θέλουν να χάσουν μάθημα σας; Πώς το καταφέρνετε;

Αγαπάω αυτό που κάνω. Ξέρετε, το δημόσιο σχολείο (όπως και το δημόσιο νοσοκομείο) έχει λοιδωρηθεί φρικτά τα τελευταία χρόνια. Σίγουρα, υπάρχουν άνθρωποι που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους (πάντα υπήρχαν), αλλά δε δίνουν αυτοί τον τόνο. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν πολλοί και ορεξάτοι εκπαιδευτικοί που κάνουν εξαιρετικά τη δουλειά τους. Ως μητέρα τους ευγνωμονώ. Ως συνάδελφος χαίρομαι και καμαρώνω.

– Με ποιους τρόπους μπορούμε οι γονείς να παροτρύνουμε τα παιδιά μας να είναι μελετηροί/ρες μαθητές/τριες;

Το σχολείο δεν είναι τιμωρία. Είναι χαρά. Όταν το παιδί το αντιληφθεί (κι αυτό δεν είναι δουλειά τόσο του γονιού όσο του σχολείου), τότε θα προσεγγίσει τη γνώση και τη μελέτη όχι ως καταναγκαστικό έργο αλλά ως διασκεδαστική περιπέτεια. Ας πάρουμε το παράδειγμα της λογοτεχνίας: τα βιβλία έχουν τόσα πολλά κι ενδιαφέροντα πράγματα να μας μάθουν για τη ζωή και τον κόσμο, είναι τόσο πλούσια και περιπετειώδης εμπειρία η ανάγνωση, που όποιος το ζήσει μια φορά αυτό με ένα βιβλίο δεν το ξεχνά ποτέ. Και ψάχνει τρόπους να το ξαναζήσει.

– Πως περνάτε τον ελεύθερο χρόνο σας;

-Γράφω, διαβάζω, κάνω ατελείωτες βόλτες. Βλέπω τους φίλους μου, σαχλαμαρίζω με τον γιο μου. Σινεμά. Α, και χορός. Με διασκεδάζει αφάνταστα.

– Ποια πρέπει να είναι τα πρώτα βήματα ενός παιδιού που θέλει να γίνει συγγραφέας;

Να διαβάζει, να γράφει, να ονειροπολεί.

– Ετοιμάζετε κάποιο καινούργιο βιβλίο;

Ναι, γράφω το επόμενο μυθιστόρημα.

-Σας ευχαριστώ
Κι εγώ