Κάτι συμβαίνει στη Βρετανία -και ο χρόνος θα δείξει τι

«Κάτι ξεχωριστό συμβαίνει στην πολιτική», είπε πρόσφατα ο Κεν Λόουτς. Το καλοκαίρι του 2015 θα το θυμούνται ως τη στιγμή που κάτι εντελώς απρόσμενο συνέβη στη βρετανική πολιτική σκηνή, υπερθεμάτιζαν οι συντάκτες του άρθρου του βρετανικού Guardian με τίτλο «Ο Σεισμός Κόρμπιν». Το Κόμμα των Εργατικών, ένα πολιτικό κόμμα 115 χρόνων, μετασχηματίστηκε σε τρεις μήνες.

Αυτή «είναι η ιστορία άπειρων νέων επαναστατών και βετεράνων αριστερών, που εδώ και καιρό είχαν παραιτηθεί σε καριέρες στην ‘πολιτική ερημιά’, και ξαφνικά συνειδητοποίησαν εκστατικοί πως είχαν μια ευκαιρία να κεφαλαιοποιήσουν συσσωρευμένη απογοήτευση χρόνων για την κατεύθυνση που είχε πάρει το κόμμα. Είναι η ιστορία της παρακμής των Νέων Εργατικών.» Και είναι η ιστορία του πώς ένας «αουτσάιντερ του συστήματος» πολεμήθηκε, για να βγει μπροστά πιο δυνατός. Με ένα γιγαντωμένο κόμμα, του οποίου κανείς δε γνωρίζει ακόμη τη δυναμική. Τους νέους, «παλιούς» Εργατικούς.

της Μάχης Μαργαρίτη

Στις 24 Σεπτεμβρίου, ο Τζέρεμι Κόρμπιν πέτυχε μια μεγάλη νίκη. Εκλέχτηκε -ξανά- για δεύτερη φορά σε έναν χρόνο, ηγέτης του Εργατικού Κόμματος, με ποσοστό μεγαλύτερο από το προηγούμενο, παρά το «πραξικόπημα», όπως χαρακτηρίστηκε, εναντίον του από βουλευτές του κόμματός του.

Ο Κόρμπιν πήρε το 61,8% των ψήφων, έναντι 38,2% του αντιπάλου του Όουεν Σμιθ. Την προηγούμενη φορά είχε κερδίσει το 59,5% των ψήφων. Επικράτησε σε όλες τις κατηγορίες -στα μέλη με 59%, στους εγγεγραμμένους υποστηρικτές με 70% και στα συνδικάτα με 60%. Τις επόμενες ώρες μετά την επανεκλογή Κόρμπιν, άλλοι 15.000 άνθρωποι γράφτηκαν στο κόμμα. Τον Μάιο του 2015, τα μέλη των Εργατικών ήταν 201.293. Σήμερα είναι πάνω από 500.000.

Το «κοινοβουλευτικό πραξικόπημα»

Το βράδυ της 27ης Ιουνίου, μέσα στη βουλή, ο ένας μετά τον άλλον, βουλευτές σηκώνονταν και ζητούσαν την παραίτηση Κόρμπιν. Την ίδια ώρα, στην πλατεία μπροστά στη βουλή, χιλιάδες άνθρωποι συνέρρεαν σε μια διαδήλωση υπέρ του Κόρμπιν. «Αν θέλουν να αλλάξουν την ηγεσία των Εργατικών, θα πρέπει να το κάνουν μέσα από δημοκρατικές εκλογές», έλεγε ο ίδιος την επόμενη μέρα.

Ξημερώματα 28ης Ιουνίου ο Κόρμπιν έχασε επίσημα την εμπιστοσύνη των βουλευτών του. «Αυτή η Κοινοβουλευτική Ομάδα δεν έχει εμπιστοσύνη στον Τζέρεμι Κόρμπιν ως ηγέτη του Εργατικού Κόμματος στη βουλή». Αυτό έλεγε η ανακοίνωση.

Η μεγάλη πλειοψηφία των βουλευτών, 176 έναντι 40, ψήφισαν κατά του Κόρμπιν. Κάποιος άλλος στη θέση του είναι πιθανό να είχε παραιτηθεί. Αλλά με μία ανακοίνωσή του 20 λεπτά μετά, ο Κόρμπιν ανακοίνωσε ότι δε θα πρόδιδε τους υποστηρικτές του παραιτούμενος. Δεν τον επηρέασε η απώλεια εμπιστοσύνης της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, επειδή, πολύ απλά, ποτέ δεν την είχε. Καθώς η εχθρότητα εναντίον του μεγάλωνε τους τελευταίους μήνες, η ομάδα του περίμενε μια απόπειρα πραξικοπήματος.

Υποστηρικτές των Εργατικών περιμένουν στην ουρά για να ακούσουν την τελευταία ομιλία του Τζέρεμι Κόρμπιν πριν από τις εσωκομματικές εκλογές, στο Λονδίνο, τον περασμένο Αύγουστο

Το χρονικό μιας «προαναγγελθείσας» μάχης

Όταν τον Σεπτέμβριο του 2015 ο Κόρμπιν ανέλαβε, τον είχε ψηφίσει το 6% των βουλευτών, και το 59,5% των μελών. Ο ίδιος προσπάθησε να κρατήσει ισορροπίες. Η πρώτη του σκιώδης κυβέρνηση περιλάμβανε μόλις τρεις υποστηρικτές του. Οι υπόλοιποι, σχεδόν όλοι, τον θεωρούσαν «μη εκλέξιμο», ανίκανο για μια αποτελεσματική αντιπολίτευση, σχολίαζε τον περασμένο Ιούνιο το περιοδικό New Statesman. Δέχτηκαν, όμως, να συνεργαστούν, για να «αλλάξουν τα πράγματα από μέσα» και να μαλακώσουν τις απόψεις του Κόρμπιν. Κάτι που δεν αποδείχτηκε τόσο εύκολο. Αντί να υιοθετήσει ένα «πραγματιστικό ήπιο αριστερό» πρόγραμμα, ο Κόρμπιν συνέχισε να στηρίζει θέσεις όπως τον πυρηνικό αφοπλισμό και την επιστροφή των νησιών Φώκλαντ στην Αργεντινή. Δεν υποστήριξε την επέμβαση στη Συρία στη βουλή, και άφησε «ελεύθερη ψήφο».

Αλλά η καθοριστική στιγμή για τις κινήσεις των πολέμιων του ήταν το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου για την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τον κατηγόρησαν ότι δε στήριξε με ενθουσιασμό την παραμονή, ενθαρρύνοντας την έξοδο, και «κάποιοι υποψιάζονται ακόμη και ότι ο Κόρμπιν ψήφισε υπέρ του Brexit στην ιδιωτικότητα του κλειστού παραβάν».

«Στην ελίτ της Βρετανίας είχε απομείνει ένα καλοκαίρι για να προσπαθήσει να διατηρήσει τον έλεγχο, οποιοδήποτε έλεγχο, στο Εργατικό Κόμμα». Ο γνωστός δημοσιογράφος Πολ Μέισον έγραφε τότε στο περιοδικό Jacobin, «το μόνο πράγμα που μπορούν πραγματικά να κάνουν για να το εμποδίσουν, είναι να προκαλέσουν εμφύλιο πόλεμο μέσα στο κόμμα». Αν δεν κερδίσουν, «το Κόμμα θα γίνει ριζικά διαφορετικό από αυτό που ήταν στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του».

Ένας «συστηματικός» πόλεμος

Τα τρία τέταρτα των ρεπορτάζ και των άρθρων των εφημερίδων για τον Τζέρεμι Κόρμπιν, αποτυγχάνουν να μεταφέρουν σωστά τις ιδέες του, σύμφωνα με έρευνα του London School of Economics, που δημοσίευε τον περασμένο Ιούλιο ο Independent.

Ακαδημαϊκοί στο LSE ανέλυσαν το περιεχόμενο οκτώ εθνικών εφημερίδων μεταξύ 1 Σεπτεμβρίου και 1 Νοεμβρίου 2015, όταν ο Κόρμπιν είχε πρωτοεκλεγεί. Τα 3/4 είτε διαστρέβλωναν είτε αποτύχαιναν να μεταφέρουν τις πραγματικές του θέσεις. Στο 52% των άρθρων για τον ηγέτη των Εργατικών, οι δικές του θέσεις δε συμπεριλαμβάνονταν, ενώ σε ένα 22% ήταν «παρούσες αλλά τοποθετημένες εκτός περιεχομένου» ή διαστρεβλωμένες με άλλον τρόπο. Μόλις στο 15% των 812 άρθρων που αναλύθηκαν, οι απόψεις του Κόρμπιν ήταν παρούσες -αλλά αμφισβητούνταν- και μόλις στο 11% ήταν παρούσες χωρίς διαστρέβλωση.

«Η ανάλυσή μας δείχνει ότι ο Κόρμπιν απονομιμοποιήθηκε απόλυτα ως πολιτικός παράγοντας από τη στιγμή που έγινε εξέχων υποψήφιος, και ακόμη περισσότερο αφότου εκλέχτηκε ηγέτης του κόμματος», σημειώνει ο Μπαρτ Κάμερτς, επικεφαλής της έρευνας -ο οποίος συνυπέγραψε την επιστολή 100 ακαδημαϊκών, ανάμεσά τους και ο Νόαμ Τσόμσκι, υπέρ του Κόρμπιν.

Τι συνέβη εντός του κόμματος μετά την άρση εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του και την προκήρυξη νέων εσωκομματικών εκλογών; Η Εθνική Εκτελεστική Επιτροπή αποφάσισε να επιβάλει ως όρο συμμετοχής να είναι κάποιος μέλος τουλάχιστον έξι μήνες για να ψηφίσει και ανέβασε το παράβολο ψήφου από τις 3 στις 25 λίρες για τους εγγεγραμμένους υποστηρικτές. Έγινε πρόταση ακόμη και να μη μπορεί ο Κόρμπιν να είναι αυτοδίκαια υποψήφιος. «Να ‘μαστε τώρα, λιγότερο από έναν χρόνο από τη σαρωτική νίκη του Τζέρεμι, και η ιεραρχία του κόμματος -μέσω των αποφάσεων της Εκτελεστικής Επιτροπής- επιχειρεί να ανατρέψει το αποτέλεσμα και να βάλει τα μέλη του κόμματος πίσω στο κουτί τους. Και το κάνουν ξεδιάντροπα», δήλωνε η βουλευτής του κόμματος Έμιλι Θόρνμπερι.

Ο Μάικλ Φόστερ, πρώην πράκτορας διασήμων και χρηματοδότης με 400.000 λίρες των Εργατικών, προσέφυγε τον Ιούλιο στο δικαστήριο για να μην επιτραπεί στον Κόρμπιν να είναι ξανά υποψήφιος.

Δημιουργήθηκε τo Labour Tomorrow, μια οργάνωση ενάντια στον Κόρμπιν. Χρηματοδότης, μεταξύ άλλων, ο πρώην σύμβουλος του Τόνι Μπλερ, επικεφαλής συμβουλευτικής εταιρίας σήμερα, Μπέντζαμιν Γουέγκ-Πρόσερ. Χρηματοδότες ακόμη, ένας μάνατζερ επιθετικών αμοιβαίων κεφαλαίων, ο Μάρτιν Τέιλορ και ο πρώην σύμβουλος του Γκόρντον Μπράουν ο Lord Myners. Από τον Ιούλιο, η οργάνωση έχει συγκεντρώσει 335.000 λίρες. Το Labour Tomorrow με τη σειρά του έχει δωρίσει 114.460 λίρες στο Saving Labour, άλλη ομάδα ενάντια στον Κόρμπιν.

Όταν ο Κόρμπιν βιντεοσκοπήθηκε καθισμένος στο πάτωμα τρένου τρένου ιδιοκτησίας Μπράνσον να λέει ότι κάθισε εκεί επειδή το τρένο ήταν γεμάτο και γι΄αυτό χρειάζεται δημόσια ιδιοκτησία των σιδηρόδρομων, η Virgin Trains έδωσε στη δημοσιότητα φωτογραφίες που δείχνουν τον Κόρμπιν να περνά ανάμεσα από καθίσματα που μοιάζουν κενά. Κίνηση που, κατά τον Guardian, παραβιάζει τις πολιτικές της ίδιας εταιρίας για τη δημοσιοποίηση φωτογραφιών από τις κάμερες ασφαλείας στα τρένα της.

Υποστηρικτές του Τζέρεμι Κόρμπιν σε ομιλία του κατά του ρατσισμού τον περασμένο Αύγουστο

Τι φοβάται «το Γουεστμίνστερ»

Τον περασμένο Ιανουάριο, αναλυτική έρευνα του Guardian στη βάση του κόμματος έδειξε δύο πράγματα: τεράστια στήριξη στον Κόρμπιν, και στροφή στα αριστερά. Αλλά και θεαματική αύξηση ενδιαφέροντος στους νέους και τις «φοιτητουπόλεις». Επιπλέον, στο κόμμα επιστρέφουν μέλη που είχαν εγκαταλείψει τους Εργατικούς μετά την απόφασή τους να στηρίξουν την επέμβαση του 2003 στο Ιράκ. Τόσο τα μέλη που επιστρέφουν, όσο και τα νέα μέλη είναι αριστερών πεποιθήσεων, έγραφε η εφημερίδα.

Το Momentum, μια οργάνωση βάσης που δημιουργήθηκε τον περασμένο χρόνο για να στηρίξει τον Κόρμπιν, με ένα από τα κεντρικά του συνθήματα τη δημόσια ιδιοκτησία της βιομηχανίας, μεγαλώνει συνεχώς, και αριθμεί σήμερα πάνω από 100.000 μέλη. Ακόμη και μέλη της ομάδας Militant, παλιάς -και εκδιωγμένης- πτέρυγας του κόμματος, επανεμφανίζονται. «Νιώθεις παράξενα να βλέπεις κάποιες ακροαριστερές φιγούρες που είχε εκδιώξει ο Κίνοκ, να αναμιγνύονται τώρα στο Momentum, το δίκτυο στήριξης του Κόρμπιν που δημιουργήθηκε τον περασμένο χρόνο. Δεν είχαν πεθάνει, απλώς κοιμόντουσαν», γράφει ο πολιτικός συντάκτης του Independent Άντριου Γκράις, που κάλυψε το συνέδριο των Εργατικών το περασμένο Σαββατοκύριακο. Εκεί, ακόμη και ο Ντέρεκ Χάτον, το «πρόσωπο» της Militant και αντιπρόεδρος το ΄80 του δημοτικού Συμβουλίου του Λίβερπουλ, που πήγε για να δώσει ανταπόκριση για την Echo, και έχει κάνει αίτηση να μπει ξανά στο Κόμμα.

«Εδώ δεν πρόκειται για την Κοινοβουλευτική Ομάδα των Εργατικών εναντίον του Τζέρεμι Κόρμπιν. Εδώ πρόκειται για την Κοινοβουλευτική Ομάδα εναντίον των μελών. Πρόκειται για τους κατοίκους της φούσκας του Γουεστμίνστερ εναντίον των απλών αντρών και γυναικών που αποτελούν το κόμμα στη χώρα», έλεγε με άρθρο της τον Ιούνιο η βουλευτής των Εργατικών Ντάιαν Άμποτ.

Πολιτικοί των Εργατικών αρνούνται να βγουν από τη «ζώνη ασφαλείας» τους και να κατανοήσουν τι συμβαίνει παραέξω, λένε υποστηρικτές του Κόρμπιν. «Απλά πιστεύουν ότι έχουν δεχτεί εισβολή από ορδές ακροαριστερών ζόμπι. Τα μέλη υποβαθμίζονται σε οξύθυμα παιδιά -στη χειρότερη περίπτωση, σε μοχθηρά γεμάτα μίσος πλήθη», έγραφε ο Guardian τον περασμένο Αύγουστο.

Ο απείθαρχος «άνθρωπος με τη ντουντούκα»

«Αν η καρδιά σας είναι με τον Τζέρεμι Κόρμπιν, κάντε μεταμόσχευση», έλεγε τον Ιούλιο του 2015 ο Τόνι Μπλερ, δηλώνοντας την απέχθειά του στην ιδέα «να κερδίσουμε με μια απαρχαιωμένη αριστερή πλατφόρμα».

«Ποτέ δεν είχα στη ζωή μεγάλες προσωπικές φιλοδοξίες», έχει πει ο ίδιος ο Κόρμπιν, 66 χρόνων σήμερα, 33 χρόνια βουλευτής. Και αλήθεια, ποτέ δεν είχε καμία θέση στο κόμμα στο οποίο βρίσκεται από έφηβος. Μέχρι τη στιγμή που έβαλε υποψηφιότητα για την ηγεσία, θεωρούνταν ένας παλιομοδίτης αριστερός, «αντίθετος στις στρατιωτικές επεμβάσεις και τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού».

Βουλευτής εκλέχτηκε το 1983, τη μέρα που οι Εργατικοί υπέστησαν τη μεγαλύτερη ήττα τους απέναντι στη Μάργκαρετ Θάτσερ. Την ίδια μέρα, στη βουλή έμπαινε και ο Τόνι Μπλερ. Μια δεκαετία αργότερα, «γεννιούνταν» οι Νέοι Εργατικοί με ηγέτη τον Μπλερ, και αγκάλιαζαν την ελεύθερη αγορά-και-ό, τι-αυτό-σημαίνει. Ο Κόρμπιν και μια μικρή ομάδα σοσιαλιστών βουλευτών, γνωστοί ως «Campaign Group», παρέμειναν συστηματικά αντίθετοι στη μετάλλαξη του κόμματος, έγραφε τον περασμένο Μάιο το αμερικανικό περιοδικό New Yorker.

Τα 13 χρόνια που οι Εργατικοί ήταν στην εξουσία -τα δέκα υπό τον Μπλερ- ο Κόρμπιν ψήφισε ενάντια στην «κομματική γραμμή» 428 φορές -περισσότερες από οποιονδήποτε άλλον Εργατικό βουλευτή. Αλλά, καθώς πάντα υπήρχαν πλειοψηφίες, ο Κόρμπιν και η ομάδα του αγνοούνταν. Δεν απειλούσαν. Το 2010, οι Εργατικοί έχασαν την εξουσία. Το 2015, δεν την ανέκτησαν. Ο ηγέτης του κόμματος Μίλιμπαντ παραιτήθηκε.

Ο Κόρμπιν μπήκε στην κούρσα, με τα γραφεία στοιχημάτων να του δίνουν 100-1. Οι κανόνες εκλογής είχαν αλλάξει. Προσπαθώντας να «απαλλαγούν» από τα συνδικάτα, έδωσαν τη δυνατότητα να είναι κανείς υποψήφιος με 35 υπογραφές βουλευτών. Ο Κόρμπιν τις συγκέντρωσε. Άρχισε να συρρέει κόσμος στις ομιλίες του. Στις 12 Σεπτεμβρίου 2015 έγινε γνωστή η νίκη του. Μεγαλύτερο ποσοστό από οποιονδήποτε ηγέτη των Εργατικών. Από τους 230 βουλευτές, τον είχαν ψηφίσει μόλις 20. Μετά από έναν χρόνο αμφισβήτησης, τον απομάκρυναν από τη θέση. Στις 24 Σεπτεμβρίου 2016, ανακοινώθηκε η επανεκλογή του.

Οι ιδέες, και η πράξη

Δημιουργός ταινιών και χρονογράφος της ζωής της εργατικής τάξης, ο Κεν Λόουτς ετοίμασε ένα ωριαίο βίντεο για τον Κόρμπιν, στο οποίο μιλά με υποστηρικτές του στο Σέφιλντ και το Λονδίνο. «Μέσα σε έναν χρόνο, το Κόμμα των Εργατικών άλλαξε πέρα από κάθε αντίληψη. Είναι το μεγαλύτερο κόμμα στην Ευρώπη με πάνω από μισό εκατομμύριο μέλη, και έχει ένα όραμα για τη χώρα, με στροφή του πλούτου και της δύναμης στους απλούς ανθρώπους», έλεγε ο Λόουτς τον περασμένο Μάιο όταν παρουσίαζε τη νέα του ταινία, «I, Daniel Blake». «Πιστεύω ότι, για μια φορά, υπάρχει μια ηγεσία, του Κόρμπιν και ενός-δύο συμβούλων του, που κατανοούν τα συμφέροντα των ανθρώπων της εργατικής τάξης. Μιλάει ανοιχτά, αλλά το πρόβλημα είναι ότι το υπόλοιπο τμήμα του κόμματος στη βουλή τον θέλει εκτός».

Ο Κόρμπιν κατηγορήθηκε -και από υποστηρικτές του- ότι έκανε πίσω σε πολλά μέτωπα στην προσπάθεια να ισορροπήσει καταστάσεις. Και του ζητούν να προχωρήσει πιο αποφασιστικά από εδώ και πέρα. «Η δύναμη -και αδυναμία του- είναι ότι πάντα βλέπει το καλό στους ανθρώπους», λέει ο πιο στενός του συνεργάτης και βουλευτής Τζον Μακντόνελ.

«Δεν είμαι επιθετικός άνθρωπος», απαντά ο ίδιος στον δημοσιογράφο του Guardian Γκάρι Γιανζ. «Αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχω ισχυρές πολιτικές θέσεις. Προφανώς έχω. Αλλά, δεν έχω τέτοια αντιμετώπιση, κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκουν απογοητευτικό. Οι υποστηρικτές μου λένε ‘πρέπει να είσαι πιο σκληρός. Πρέπει να τους χτυπάς.’ Δεν είναι το στιλ μου. Έχω την άποψή μου. Προσπαθώ να ακούω πολύ, και να αντιπροσωπεύω αυτούς που δεν αισθάνονται να εκπροσωπούνται.»

Είναι αυτό που κάποιοι θα έλεγαν «αουτσάιντερ». Και άλλοι, πιο διορατικοί, «πλάσμα των καιρών» -και, κυρίως, της ιστορίας των Εργατικών. Ο Κόρμπιν θέλει να επανεθνικοποιήσει τους σιδηρόδρομους. Θέλει να δυναμώσει τα συνδικάτα. Θέλει ξανά το δημόσιο στους κατά βάση ιδιωτικοποιημένους τομείς της ενέργειας και της στέγης. Θέλει δωρεάν πανεπιστήμια. Τίποτα από αυτά δεν το «φωνάζει». Ίσως αυτό να είναι ένα από τα πλεονεκτήματά του στα μάτια του κόσμου. Θα κριθεί -όπως συμβαίνει πάντα στην πολιτική- όταν έρθει η ώρα να κάνει πράξη αυτά που λέει.

Πολλοί λένε ότι ο Κόρμπιν δεν είναι ηγέτης. Τι σημαίνει, όμως, ηγέτης; Ηγέτης, λέει ο συγγραφέας Ρόναν Μπένετ, «είναι αυτός που βρίσκεται στη σωστή πλευρά της ιστορίας για 30 χρόνια». Κυρίως, αν παραμείνει στη σωστή πλευρά της ιστορίας όταν φτάσει στην εξουσία. Ο δρόμος του Τζέρεμι Κόρμπιν, δε θα είναι εύκολος. Οι εσωκομματικοί του -και όχι μόνο- αντίπαλοι ανασυντάσσονται. Αλλά δίπλα τους μεγαλώνει μια γενιά που έχει γνωρίσει μόνο λιτότητα και πολέμους, και έχει μπροστά μόνο χρέη και εργασιακή ανασφάλεια. Τα τελευταία χρόνια, γίνεται πολλή κουβέντα για τις «εξελίξεις που θα έρθουν από τον ευρωπαϊκό Νότο». Ίσως θα πρέπει να κοιτάξουμε λίγο πιο προσεκτικά όσα συμβαίνουν στη Βρετανία. Και, με έναν άλλο τρόπο, και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

πηγές: Guardian, Independent, New Statesman, New Yorker

φωτογραφίες: ΑΠΕ-ΜΠΕ