Η υπόσχεση της Κοινωνικής Οικονομίας

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Η πρώτη έκθεση για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία που διοργάνωσε το υπουργείο Εργασίας στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, έφερε στο προσκήνιο έναν τομέα που βρίσκεται ακόμη «στα σπάργανα», αλλά μπορεί να έχει σημαντική ανάπτυξη στο μέλλον.

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια αύξηση του αριθμού επιχειρήσεων και δράσεων στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας, αλλά οι αριθμοί παραμένουν ακόμη σε χαμηλά επίπεδα.
Υπολογίζεται ότι σήμερα δραστηριοποιούνται

περισσότερες από 800 κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί, τη στιγμή που στην Ε.Ε. τα στοιχεία δείχνουν ότι ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας αντιστοιχεί στο 10% της συνολικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, με 2 εκατομμύρια επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούν περί τα 11 εκατομμύρια ανθρώπους (περίπου το 6% όλων των εργαζομένων στην Ε.Ε.).

Πρόκειται για συνεταιρισμούς, μη κερδοσκοπικούς θεσμούς και κοινωνικές επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται σε μεγάλο φάσμα τομέων, από το εμπόριο και τη γεωργία, μέχρι τον τραπεζικό κλάδο, ενώ συχνά προσανατολίζονται στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών.

Το κλειδί είναι ότι ακόμα και όταν πρόκειται για φορείς που έχουν εμπορικό προσανατολισμό αποσκοπούν μεν στην οικονομική αποτελεσματικότητα και την παραγωγή κέρδους, με τη διαφορά ότι ο αντικειμενικός στόχος δεν είναι η συσσώρευση των κερδών, αλλά η διανομή τους στα μέλη τους, ήτοι στους εργαζόμενους και η επανεπένδυσή τους, με στόχο τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ή ακόμα η κάλυψη κοινωνικών αναγκών.

Στην Ευρώπη πολλά είναι τα παραδείγματα επιτυχημένων συνεταιριστικών επιχειρήσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται και μεγάλα ονόματα με τζίρο δισεκατομμυρίων, όπως η γαλλική ασφαλιστική Groupama, η ισπανική Mondragon, η δανο-σουηδική Arla, που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός γαλακτοκομικών στην Σακανδιναβία και αμέτρητες άλλες.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, το συνεταιριστικό κίνημα έχει στιγματιστεί από κακές πρακτικές σε προηγούμενες δεκαετίες και παρότι θα μπορούσε να αποτελέσει μια καλή απάντηση στα προβλήματα που γεννήθηκαν στα χρόνια της κρίσης, το «κακό παρελθόν» φαίνεται να αποτελεί ένα εμπόδιο.

Στην Ελλάδα, το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης τα τελευταία χρόνια κάνει μια σοβαρή και εντατική προσπάθεια να αναπτυχθεί ο χώρος, με αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου αλλά και με δράσεις που έχουν στόχο να δημιουργήσουν «εργαλεία» με τα οποία οι επιχειρήσεις θα μπορέσουν να συγκροτηθούν, να λειτουργήσουν και να χρηματοδοτηθούν ευκολότερα.

Ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας παρουσιάζει σημαντικούς ρυθμούς ανόδου τα τελευταία χρόνια, αλλά τα μεγέθη παραμένουν ακόμη μικρά και η εμβέλεια των επιχειρήσεων κατά κανόνα τοπική. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι ότι το ευρύτερο υποστηρικτικό πλαίσιο είναι ακόμη εν τω γεννάσθαι ενώ η δυνατότητα των επιχειρήσεων να προσεγγίσουν μεγάλες αγορές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και οι πηγές χρηματοδότησης είναι ιδιαίτερα περιορισμένες.

Εκεί άλλωστε βρίσκεται το κλειδί της ανάπτυξης του τομέα, καθώς και η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι κοινωνικές επιχειρήσεις και οι συνεταιρισμοί ανθούν ότι έχουν στη διάθεσή τους ειδικά δίκτυα χρηματοδότησης και υποστήριξης για επέκταση στο εξωτερικό.