Βιβλιοκριτική: Η δολοφονία του Σουλτάνου

Πρόκειται για το έβδομο βιβλίο του γνωστού για τα ιστορικού ενδιαφέροντος μυθιστορήματά του Τούρκου συγγραφέα Αχμέτ Ουμίτ (γεννήθηκε το 1960) που κυκλοφορεί στην Ελλάδα, στο οποίο παρεισφρέουν τα μυστήρια, η ποίηση και ο αστυνομικός γρίφος. Πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Ουμίτ διακρίνεται για φιλελληνισμό. Αφηγούμενος την πολιορκία και την άλωση της Πόλης, βασισμένος βεβαίως σε ιστορικά βιβλία που δεν επιδέχονται παρερμηνείες, δεν διστάζει να αναφερθεί στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και να τον χαρακτηρίσει «γενναίο άνδρα».

Άποψη της Κωνσταντινούπολης στα τέλη του 19ου αιώνα

Ένας άνδρας που επί χρόνια περιμένει την ίδια γυναίκα. Και μία φιλόδοξη γυναίκα που αφιέρωσε τη ζωή της στην οθωμανική Ιστορία. Μια καριέρα γεμάτη επιτυχίες. Μία καθηγήτρια που δολοφονείται με έναν χαρτοκόπτη, στου οποίου τη λαβή είναι χαραγμένη η βούλα του Μωάμεθ του Πορθητή. Μια δολοφονία με ερωτικά κίνητρα; Ή μήπως μια μηχανορραφία που τα πλοκάμια της εκτείνονται μέχρι τον ύποπτο θάνατο του μεγάλου ηγεμόνα; Ένα ασυνήθιστο ταξίδι στην εποχή που το οθωμανικό κράτος μετατρέπεται σε αυτοκρατορία, στις ημέρες που είναι γεμάτες θριάμβους και προδοσίες. Και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού η προαιώνια ερώτηση που διαρκώς ηχεί στα αυτιά μας: Ιστορία είναι ό,τι βιώθηκε στο παρελθόν ή αυτά που διηγούνται οι ιστορικοί;

Απεικόνιση του Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή από τον Τζεντίλε Μπελίνι (15ος αι.)

«Η δολοφονία του Σουλτάνου», ως φαίνεται, είναι το αρτιότερο έργο του Ουμίτ, δίνει μάλιστα τη δυνατότητα σύγκρισής του με έργα του Ορχάν Παμούκ. Ο Ουμίτ συνδυάζει για μία ακόμη φορά, άκρως επιτυχημένα, την Ιστορία, υπό την οπτική γωνία του ιστορικού, με σημαντικά γεγονότα που διαμόρφωσαν μια πόλη, μια χώρα, αλλά και όρισαν τη μοίρα των λαών, οι οποίοι κατοικούσαν επί σειρά ετών στην καθ’ ημάς Ανατολή.

Ο Οθωμανός σουλτάνος Μωάμεθ ο Πορθητής, γνωστός και ως Μεχμέτ Φατίχ, βασίλεψε κατά τα διαστήματα 1444-1446 και 1451-1481. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Οθωμανούς σουλτάνους, που ακόμη και σήμερα οι Τούρκοι θεωρούν ως μία από τις μεγαλύτερες μορφές στην ιστορία τους. Γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου του 1432 στην Αδριανούπολη, πρωτεύουσα τότε του Οθωμανικού κράτους. Ήταν τρίτος γιος του σουλτάνου Μουράτ Β΄ και μιας χριστιανής σκλάβας. Σύμφωνα όμως με την τουρκική παράδοση η μητέρα του ήταν Τουρκάλα και ονομαζόταν Χούμα Χατίν, παράδοση που δεν την αναφέρει κανένας από τους συγχρόνους του ιστορικούς. Σε μικρή ηλικία έμεινε ορφανός από μητέρα και τον πήρε στην προστασία της η Μάρα, σύζυγος του Μουράτ και κόρη του ηγεμόνα των Σέρβων Γεωργίου Μπράνκοβιτς, πράγμα που θα τον κάνει να τρέφει σε όλη του τη ζωή βαθιά εκτίμηση προς το πρόσωπο της Μάρας.

Ο τάφος του Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή στην Κωνσταντινούπολη

Σε ηλικία 11 ετών εστάλη ως κυβερνήτης στην Αμάσεια της Μικράς Ασίας, όπως ίσχυε τότε για τους Οθωμανούς πρίγκηπες. Σύμφωνα με έναν Ιταλό στρατιώτη, πρώην αιχμάλωτος των Οθωμανών από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος έδωσε την περιγραφή του σουλτάνου: «Ήταν μέσου αναστήματος, παχύς και σωματώδης• είχε φαρδύ μέτωπο, μεγάλα μάτια με παχιές βλεφαρίδες και μια στρογγυλή, πλούσια κοκκινωπή γενειάδα».

Σε μια συνέντευξή του στην “Χουριέτ”, το 2012, ο Ουμίτ, παρουσιάζοντας το βιβλίο του «Η δολοφονία του σουλτάνου» επισήμανε την ανάγκη να ανοιχτεί επιτέλους ο τάφος του Μωάμεθ του Πορθητή για να ερευνηθεί τι ακριβώς έγινε με τον θάνατό του. Σύμφωνα με τον Ουμίτ, κατά πάσα πιθανότητα δεν πέθανε με φυσιολογικό τρόπο, αλλά δηλητηριάστηκε.

Το γεγονός αυτό παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί αν αποδειχτεί ότι έγινε έτσι, τότε, όπως υποστήριξε ο Τούρκος συγγραφέας, θα καταρρεύσει ένα μεγάλο ταμπού για την ίδια την ύπαρξη της Τουρκίας. Μάλιστα ο Ουμίτ χαρακτήρισε «ιστορικό λεκέ» τον δηλητηριασμό του Φατίχ και δεν δίστασε να ζητήσει ακόμα και ιστολογική εξέταση για να εξακριβωθεί η πραγματική αιτία θανάτου του.

Να σημειωθεί ότι ο τάφος του Μωάμεθ του Πορθητή κρατείται ερμητικά κλειστός καθώς στο παρελθόν είχαν κυκλοφορήσει έντονες φήμες ότι αν ανοιχτεί θα αποκαλυφτεί ότι ο Φατίχ, τουλάχιστον στο τέλος της ζωής του, είχε ασπαστεί την Ορθοδοξία και ίσως γι’ αυτόν τον λόγο τον είχαν δηλητηριάσει.

Μέσω του παρόντος βιβλίου και της ιστορικής έρευνας που διεξάγεται από μια φημισμένη Τουρκάλα ιστορικό, η οποία θα βρεθεί δολοφονημένη στο σπίτι της, ο αφηγητής, ιστορικός και αυτός, αναπτύσσει όσα γεγονότα προηγήθηκαν και ακολούθησαν την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ερευνάται η προσωπικότητα του Μωάμεθ του Πορθητή και περιγράφονται όχι μόνο οι στιγμές του θριάμβου των νικητών αλλά και οι δραματικές καταστάσεις, όπως αυτές βιώθηκαν από τους ηττημένους.

Αχμέτ Ουμίτ,
«Η δολοφονία του Σουλτάνου»,
Εκδόσεις Πατάκη, 2016, σελ. : 634