Γιώργος Μπίζος: Ο Μαντέλα ήθελε επανάσταση χωρίς αίμα

Τον συνάντησα τον Ιούνιο του 2008 στο Γιοχάνεσμπουργκ στη Νότιο Αφρική, άνθρωπος χαμηλών τόνων, απλός, χαμογελαστός, διακριτικός…ο Γιώργος Μπίζος έζησε δίπλα στο Νέλσον Μαντέλα, και σχεδόν του αποδίδει την καρτερία του Γκάντι και τη σπίθα του επαναστάτη. Ο, Έλληνας δικηγόρος, τον οποίο αγαπούν οι Νοτιο-αφρικανοί και η μορφή του κοσμεί το μουσείο του Απάρτ-χαιντ, έχει την πολυτέλεια να είναι μετρημένος και αφοσιωμένος

Ο Γιώργος Μπίζος, μιλά για τον “ηγέτη” και “άνθρωπο” Μαντίμπα, ως φίλος που του στάθηκε στις πιο δύσκολες στιγμές και τον γλίτωσε από τη θανατική ποινή, συμβουλεύοντας τον να μην προκαλέσει τους δικαστές του.

- Γιατί ο Νέλσον Μαντέλα ήταν τόσο μεγάλος ηγέτης και τόσο μεγάλος άνθρωπος;

Ήμασταν μαζί συμφοιτητές το ’48, τότε τον γνώρισα και γίναμε φίλοι και μείναμε για 65 χρόνια φίλοι. Γνωριστήκαμε όταν ήταν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της νεολαίας στο Αφρικανικό Κονγκρέσο και είχαμε έναν μικρό αριθμό μαύρων φοιτητών στο Πανεπιστήμιο. Τότε εξελέγη η καινούρια κυβέρνηση του απάρτ-χαιντ που ήταν εναντίον των συμμάχων στο δεύτερο πόλεμο. Πολλοί φοιτητές που είχαν υπηρετήσει ως στρατιώτες, δεν μπορούσαν να αποδεχθούν αυτήν την καινούρια κυβέρνηση, τα μέλη της οποίας χειροκροτούσαν όταν οι φασίστες και οι ναζί κέρδιζαν μάχες. Διαμαρτυρόμασταν, λοιπόν, εναντίον της κυβέρνησης και των αρχών του Πανεπιστημίου που ήθελαν να “καλοπιάσουν” την ηγεσία και έτσι γίναμε φίλοι, διότι και εγώ έλαβα μέρος στις διαμαρτυρίες που κάναμε. Και από τότε φαινόταν ότι ήταν πραγματικός ηγέτης…Ήταν άνθρωπος που πίστευε ότι η αδικία σε βάρος των ιθαγενών έπρεπε να τελειώσει. Η κυβέρνηση του απάρτ-χαιντ καταπίεζε τις προσπάθειες που γίνονταν στο πλαίσιο μιας καμπάνιας, να αμφισβητηθούν οι νομοθεσίες του καθεστώτος. Τότε τον συνέλαβαν και καταδικάστηκε ως νέος δικηγόρος, προσπάθησαν να του αφαιρέσουν το δικαίωμα να ασκεί το επάγγελμα.

- Ποιο ήταν το μεγαλύτερο του χάρισμα του;

Η πεποίθηση του, ότι η ελευθερία, η ισότητα και η δικαιοσύνη, κυρίως για τους ιθαγενείς θα επικρατούσαν τα χρόνια του 50. Δυστυχώς φυλακίστηκε για 27 χρόνια και το όνειρο που είχε ως νέος δικηγόρος και οικογενειάρχης δεν έγινε πραγματικότητα, έως ότου αφέθηκε ελεύθερος.

Πίστευε πάντα ότι θα γίνουν βασικές αλλαγές στη Νότιο Αφρική και δεν τον ένοιαζε για τη φυλακή ακόμα και αν κάποιοι καταδικαστούν σε θάνατο. Ήταν αισιόδοξος ότι στο τέλος θα νικούσαν.

- Εσείς ως δικηγόρος του και επιστήθιος φίλος του, τον βοηθήσατε να γλιτώσει από την ποινή του θανάτου…

-Ναι, όταν τον συνέλαβαν το ’62 και στη συνέχεια το ’64 στη λεγόμενη Rivonia δίκη, όπου δέκα κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά και ήταν ένας από αυτούς, οι εφημερίδες που υποστήριζαν την κυβέρνηση και ο ραδιοφωνικός σταθμός, έλεγαν ότι μόνο μια ποινή μπορεί να είναι σε αυτή τη δίκη και αυτή είναι ο θάνατος. Αλλά τον Οκτώβριο του ’63 τα Ηνωμένα Έθνη είχαν εκδώσει ένα ιστορικό ψήφισμα ότι έπρεπε αυτοί οι κατηγορούμενοι να αφεθούν ελεύθεροι. Μόνον η Νότιος Αφρική ψήφισε ενάντια… και με αποχή η Πορτογαλία που είχε τότε φασιστικό καθεστώς.

- Ποια ήταν η δυσκολότερη στιγμή που πέρασε τα χρόνια της φυλακής;

Όταν πέθανε η μητέρα του ήθελε να πάει στην κηδεία αλλά του αρνήθηκαν και το ίδιο όταν έχασε το θείο του σε δυστύχημα. Ήταν πολύ στεναχωρημένος και για τη μάνα του και για το παιδί του, όμως δεν είχε καμία αμφιβολία ότι ίσως να πάρει καιρό αλλά η αλλαγή θα ερχόταν.

- Ο Μπαράκ Ομπάμα τον αποκάλεσε “γίγαντα της ιστορίας”. Ποια είναι η κληρονομιά που αφήνει;

Η κληρονομία που αφήνει είναι μεγάλη για όλο τον κόσμο. Ήταν επαναστάτης με την έννοια ότι ήθελε να αλλάξει το καθεστώς χωρίς να χυθεί αίμα. Μιλούσε για την επανάσταση στη Γαλλία για παράδειγμα, όπου ο Ναπολέων πολέμησε σχεδόν τον μισό πλανήτη. Για την επανάσταση στη Ρωσία, όπου χύθηκε αίμα είχαμε τον Λένιν και τον Στάλιν, το ίδιο και στα αφρικανικά κράτη, όπου μετά τις επαναστάσεις ανέλαβαν δικτάτορες για να κυβερνούν για μια ζωή. Ο Μαντέλα ήθελε να γίνει μια επανάσταση στη Νότιο Αφρική χωρίς πολέμους και αίμα και μέσα από τη φυλακή επηρέαζε ακόμα και τους φύλακες, λέγοντας ότι όσοι είχαν εξουσία δεν έπρεπε να φοβούνται εάν ερχόταν η δημοκρατική αλλαγή, και κυβερνούσε η πλειοψηφία, που ήταν μαύροι.Και κατάφερε να τους πείσει να γίνει ο συμβιβασμός χωρίς να γίνει εμφύλιος στη Νότιο Αφρική, και αυτό το παράδειγμα ήθελε να δώσει στην αφρικανική ήπειρο και σε ολόκληρο τον κόσμο. Όμως δυστυχώς ακόμα χύνεται αίμα, στη Συρία, σε πολλές χώρες Αφρικής και άλλα σημεία του πλανήτη.

- Ο Νέλσον Μαντέλα κατάφερε να ενώσει τους ανθρώπους ακόμα και μετά θάνατον. Δεκάδες πρώην και νυν ηγέτες και απλός κόσμος έσπευσαν στο Γιοχάνεσμπουργκ για να τον τιμήσουν.

Πίστευε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σε όλες τις χώρες δεν θέλουν μια αιματηρή επανάσταση όπου ο ένας σκοτώνει τον άλλο. Θεωρούσε ότι υπάρχουν φανατικοί άνθρωποι και στην αριστερά και στη δεξιά, αλλά αυτός κατόρθωσε να πείσει το κέντρο όχι τα άκρα. Και στη συνέχεια αφού κέρδισε την πλειοψηφία με το μέρος του γράφτηκε ένα πολύ καλό Σύνταγμα. Με τη συμβολή του αφού ήταν δικηγόρος, μερικοί από εμάς γράψαμε ένα Σύνταγμα που παινεύει όλος ο κόσμος. Το ενέκρινε η πλειοψηφία, έγινε ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής και μάλιστα αρνήθηκε δεύτερη θητεία παρά το γεγονός ότι τον παρακαλούσαμε, αφού το επέτρεπε ο νόμος. Όμως εκείνος ήθελε να δώσει το μήνυμα ότι η εξουσία δεν πρέπει να εκτελείται από έναν άνθρωπο αλλά με τη συμμετοχή του λαού και αυτό το κατόρθωσε εν μέρει για τη Νότιο Αφρική. Δυστυχώς όμως παραμένουν η φτώχεια και η ανεργία που ήθελε τόσο πολύ να εξαφανίσει.

- Ήθελε δηλαδή να κυβερνά με δικαιοσύνη και όχι με πυγμή;

Οι κρατούμενοι στο Robben island, είναι η Μακρόνησος της Νοτίου Αφρικής, ανέβασαν ένα έργο του Σοφοκλή, την Αντιγόνη και ο Νέλσον Μαντέλα υποδύθηκε τον Κρέοντα. Έπαιξε το ρόλο του βασιλιά και θα σας διηγηθώ ένα κομμάτι αν και το ξέρετε… αποφάσισε ο Κρέων να μην θαφτεί ένας από τους αδελφούς της Αντιγόνης και τότε εκείνη λέει στον θείο της¨γεννήθηκα να αγαπώ και όχι να μισώ τους ανθρώπους” και αποφάσισε να τον θάψει. Όταν ο Αίμων προσπάθησε να μεταπείσει τον Κρέοντα να μην καταδικαστεί η Αντιγόνη, ο Κρέων απάντησε ”εσύ είσαι μικρός και το καθεστώς χρειάζεται δύναμη και ο δυνατός ηγέτης δεν κάνει χάρες, αλλά πρέπει να εξασκεί την εξουσία και να βαστάει το τιμόνι του κράτους με δυνατά χέρια”. Δεν είναι ζήτημα ηλικίας, αλλά ο διαχωρισμός ανάμεσα στο σωστό και το λάθος, το δίκαιο και το άδικο… και το παραδέχθηκε ο Νέλσον Μαντέλα, ότι πήρε ένα μάθημα το οποίο εφάρμοσε ως ηγέτης. Είχε μεγάλη επιρροή στη ζωή του Μαντίμπα το έργο αυτό και γενικά είχε διαβάσει τους αρχαίους τον Ευριπίδη κυρίως και τους άλλους.

- Πότε του μιλήσατε για τελευταία φορά;

Δυο μέρες πριν μπει στο νοσοκομείο τον επισκέφθηκα και έτρωγε αργά το μεσημέρι φαγητό και τον βοηθούσε η γυναίκα του. Είχε λίγο…ξεχνούσε πράγματα, μιλήσαμε όμως αρκετά αν και η μνήμη του δεν τον βοηθούσε. Είχα αφήσει το σακάκι μου στο αυτοκίνητο και όταν σηκώθηκε να με αποχαιρετίσει είπε, “Γιώργο πρόσεχε μην ξεχάσεις το σακάκι σου”, και ήταν χαρακτηριστικό του Μαντέλα αυτό, ενδιαφερόταν για το καλό των ανθρώπων, των φίλων του όλων. Όταν μπήκε στο νοσοκομείο δεν ήταν καθόλου καλά, ήταν σε μηχανική υποστήριξη, δεν γνώριζε ανθρώπους και δεν μπορούσε να μιλήσει. Επικοινωνούσα με τη γυναίκα του συχνά και μου έλεγε αν θέλω να πάω να τον επισκεφθώ με μάσκα και μάσκα και γάντια όπως επέμεναν οι γιατροί. Ο ίδιος δεν θα μπορούσε να μου μιλήσει. Αποφάσισα λοιπόν να μείνω με αυτή την τελευταία συζήτηση που είχαμε και δεν πήγα να τον δω. Την περασμένη Πέμπτη μου τηλεφώνησαν στο σπίτι και μου είπαν πως τα πράγματα δεν είναι καλά στις 9.30 το βράδυ και περίμεναν το χειρότερο. Στις 11:00 έμαθα πως άφησε την τελευταία του πνοή.

- Και πως αισθανθήκατε;

Τι να πω. αισθάνθηκα πως κανένας από εμάς δεν είναι αθάνατος αλλά όταν κάθομαι και όταν είμαι στο κρεβάτι, σκηνές του παρελθόντος περνάνε από το νου μου και καλές και άσχημες…

- Και τι φέρνετε πιο έντονα στη μνήμη σας;

Το ταξίδι μας στην Ελλάδα το 2002. Πήγαμε στο ξενοδοχείο στο Σύνταγμα, ήταν οι κουρτίνες κλειστές στο δωμάτιο και τις τράβηξα. Κοίταξα τον Παρθενώνα και είπα “Νέλσον έλα στο παράθυρο”. Τον κοίταξε για αρκετά λεπτά και μετά με ρώτησε “είσαι βέβαιος ότι δεν έχω ξανάρθει να δω τον Παρθενώνα”;

Σκέφτηκα ότι όταν είδε τον Παρθενώνα αναγεννήθηκε μέσα του αυτό που είπε όταν ήρθε στην Ελλάδα… ότι είναι η μητέρα της Δημοκρατίας… και ευχήθηκε η Νότιος Αφρική να γίνει μια καλή κόρη της…