Το STRATFOR Στον ΤτΚ: Η Κίνα παίρνει μέτρα-ασπίδα για την ανάπτυξη της οικονομίας της

Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις επανελήφθη τις εβδομάδες που ακολούθησαν την τρίτη Ολομέλεια του Κομμουνιστικού Κόμματος τον Νοέμβριο, κατά την οποία ο πρόεδρος Xi Jinping και οι συνεργάτες του δεσμεύτηκαν να επιτρέψουν στις δυνάμεις της αγοράς να διαδραματίσουν έναν καθοριστικό ρόλο στην κατανομή των πόρων -και ειδικότερα του κεφαλαίου- σε όλους τους τομείς της κινεζικής οικονομίας. Την περασμένη χρονιά, πολλές προτάσεις για μεταρρυθμίσεις αλλά και κατευθύνσεις δόθηκαν από το Κρατικό Συμβούλιο (την κυβέρνηση της Κίνας), την Τραπεζική Ρυθμιστική Επιτροπή της Κίνας και την Εθνική Επιτροπή Ανάπτυξης και Μεταρρυθμίσεων. Τα μέτρα αυτά έχουν ως στόχο την τόνωση του ανταγωνισμού στο συγκεκριμένο τομέα, περικόπτοντας τη συμμετοχή των τραπεζών στις σκιώδεις αγορές δανεισμού και μειώνοντας την εξάρτηση των τοπικών κυβερνήσεων και των κρατικών επιχειρήσεων από το χρέος, προκειμένου να ενισχύσουν την ανάπτυξη, διατηρώντας τη φερεγγυότητά τους.

Τα μέτρα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων του Πεκίνου

Στις 8 Ιανουαρίου, η τραπεζική Ρυθμιστική Επιτροπή της Κίνας ανακοίνωσε ότι σύντομα θα απαιτηθεί από τις «συστημικά σημαντικές» κρατικές τράπεζες να δημοσιοποιούν σε τριμηνιαία βάση στοιχεία που κρατούν εκτός του ισολογισμού τους. Δύο ημέρες νωρίτερα, το Κρατικό Συμβούλιο κυκλοφόρησε εσωτερικά μια σειρά κατευθυντήριων γραμμών υπό τον τίτλο «Εγγραφο 107». Οι οδηγίες έκαναν λόγο για αυστηρότερη εποπτεία της συμμετοχής των κρατικών τραπεζών στη σκιώδη δανειοδοτική δραστηριότητα, καλώντας τις εταιρίες καταπιστευτικής διαχείρισης -ιδιώτες διαχειριστές που τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει βασικοί ενδιάμεσοι μεταξύ των τραπεζών και της σκιώδους αγοράς δανεισμού- να σταματήσουν την εμπλοκή τους σε επιχειρήσεις που σχετίζονται με πιστώσεις.
Επίσης, στις 6 Ιανουαρίου η Τραπεζική Ρυθμιστική Επιτροπή δήλωσε ότι θα επιτρέψει τη δημιουργία τριών έως πέντε ιδιωτικών τραπεζών το 2014, μια κίνηση που αποσκοπεί στην επέκταση της πρόσβασης των καταναλωτών σε πιστώσεις (μέχρι στιγμής, οι τράπεζες υπό εξέταση εμφανίζονται να συνδέονται με συγκεκριμένες εταιρίες, όπως είναι η Taobao, μια δημοφιλής πλατφόρμα ηλεκτρονικού εμπορίου). Η κίνηση αυτή θα ξεκινήσει επίσης τη μακρά διαδικασία για τη μείωση του μονοπωλίου τού -υπό κρατικό έλεγχο- τραπεζικού τομέα στον επίσημο δανεισμό.

Αυτές οι ανακοινώσεις ήρθαν μόλις λίγες μέρες μετά τη δήλωση της Εθνικής Επιτροπής Ανάπτυξης και Μεταρρυθμίσεων ότι θα επεκτείνει ένα νεοσύστατο πρόγραμμα δημοτικών ομολόγων, σε μια προσπάθεια να δοθούν στις τοπικές κυβερνήσεις εναλλακτικοί τρόποι εξεύρεσης κεφαλαίων (περιορίζοντας έτσι την εξάρτησή τους από τραπεζικά δάνεια και τους μεσάζοντες, ένα βασικό εμπόδιο τα τελευταία χρόνια στην προσπάθεια περαιτέρω μεταρρυθμίσεων στο χρηματοπιστωτικό τομέα). Η τοπική έκδοση κρατικών ομολόγων -για χρόνια βρίσκεται σε δοκιμαστική βάση σε ορισμένες επαρχίες- αποτελεί ένα πολυαναμενόμενο γεγονός για την παροχή στις τοπικές κυβερνήσεις μεγαλύτερης σταθερότητας στον προϋπολογισμό, αλλά και διαφάνειας.

Τέλος, οι πρόσφατες οικονομικές μεταρρυθμίσεις ακολουθούν τις κινήσεις που έγιναν από την κεντρική τράπεζα της χώρας, τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο του 2013, προκειμένου να αποθαρρύνουν την εμπλοκή των τραπεζών σε υπερβολικά επικίνδυνους δανεισμούς, με την αποχή τους από την παροχή άμεσης ρευστότητας σε κρίσιμες στιγμές (στενότητα ρευστότητας) για τη διατραπεζική αγορά δανείων. Η κεντρική τράπεζα ελπίζει ότι με την προσωρινή παρακράτηση κεφαλαίων από αυτές τις αγορές -στις οποίες οι τράπεζες βασίζονται όλο και περισσότερο για να ανταποκριθούν στις τριμηνιαίες πληρωμές τους, κάποιες από τις οποίες πηγαίνουν σε επενδυτές στα σκιώδη όργανα δανεισμού που χειρίζεται η τράπεζα, όπως τα προϊόντα διαχείρισης πλούτου- μπορεί να επιβάλει ενός βαθμού πειθαρχία στον κρατικό τραπεζικό τομέα. Την ίδια στιγμή, και στις δύο περιπτώσεις, τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο, η Λαϊκή Τράπεζα τελικά υπέκυψε στις απαιτήσεις των τραπεζών για την ενίσχυση της ρευστότητας, σημειώνοντας παράλληλα τους φόβους της για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, σε περίπτωση που θα πρέπει να περιοριστεί η ρευστότητα. Η κεντρική τράπεζα, έχοντας δραστικά αυξήσει τις παροχές και την προσφορά πίστωσης κατά τα τελευταία πέντε χρόνια, αναγνωρίζει ότι αυτές οι περιοδικές κρίσιμες στιγμές στενότητας στη ρευστότητα αντανακλούν σοβαρούς συστηματικούς κινδύνους για τις μεγάλες τράπεζες και για το σκιώδη δανειοδοτικό τομέα.

Αυτές οι κινήσεις και οι προτάσεις εντάσσονται σε ένα μεγαλύτερο μωσαϊκό οικονομικών μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στη βελτίωση της διαφάνειας και την αποτελεσματικότερη αξιολόγηση της φύσης των έργων που χρηματοδοτούνται, καθώς επίσης και της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών, διατηρώντας παράλληλα ένα υψηλό επίπεδο συντονισμού της κεντρικής κυβέρνησης και εποπτείας του συστήματος. Για πολλούς λόγους, αυτό θα είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο στα χρόνια που έρχονται.

Χρέος, μεταρρύθμιση και σταθερότητα

Στις 6 Ιανουαρίου έκθεση της Εθνικής Ελεγκτικής Υπηρεσίας της Κίνας έδειξε ότι οι τοπικές κυβερνήσεις σε ολόκληρη τη χώρα οφείλουν περισσότερα από 17,9 τρισεκατομμύρια γουάν (2.96 τρισ. δολάρια) σε ανεξόφλητα δάνεια μέχρι τον Ιούνιο του 2013, μια αύξηση σχεδόν της τάξεως του 70% από το 2010, όταν είχε γίνει παρόμοιος έλεγχος. Την ίδια ημέρα, η αμερικανική JPMorgan Chase εκτίμησε ότι από το 2010 μέχρι και το 2012 το μέγεθος του σκιώδους δανεισμού της Κίνας διπλασιάστηκε, φθάνοντας περίπου τα 36 τρισεκατομμύρια γουάν ($ 5,95 τρισ. δολάρια), ποσό που αντιπροσωπεύει το 27,8% του συνολικού χρέους, που προστέθηκε στην Κίνα από το τέλος του 2010.

Σε αυτές τις συνθήκες προστίθεται και η πιθανότητα της περαιτέρω επιβράδυνσης της οικονομικής ανάπτυξης το 2014, καθώς και ο αντίκτυπος της αύξησης του κεφαλαίου, το κόστος της εργασίας και των άλλων εισροών στις επιχειρήσεις, και φαίνεται σχεδόν βέβαιο ότι φέτος θα δούμε μεγαλύτερη αστάθεια στον κινεζικό τραπεζικό τομέα συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. Η Κίνα ίσως να μην αντιμετωπίσει μια εθνική οικονομική κρίση φέτος, αλλά μεμονωμένες χρεοκοπίες τοπικών κυβερνήσεων, κρατικών και ιδιωτικών εταιριών, υπό κρατικό έλεγχο τραπεζών θα γίνουν πιο συχνές, με σημαντικές συνέπειες για την εμπιστοσύνη των πολιτών (και των επενδυτών) στην ηγεσία του Κόμματος.

Αυτό είναι το πλαίσιο, εντός του οποίου οι ηγέτες της Κίνας επιδιώκουν τη μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα. Οπως επισήμανε η τρίτη Ολομέλεια στη σύνοδο του Νοεμβρίου, ​​το Κομμουνιστικό Κόμμα γνωρίζει πολύ καλά την ανάγκη να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα στον τρόπο με τον οποίο οι κινεζικές τράπεζες διαθέτουν τα κεφάλαια. Ωστόσο, για να γίνει αυτό, υπάρχουν πολλές συνιστώσες, που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποσπασματικά. Για να αντιμετωπίσει τις οικονομικές ανισορροπίες της χώρας, το Πεκίνο πρέπει, συντονισμένα, να ξεκινήσει τη χαλιναγώγηση της πιστωτικής ανάπτυξης, την παροχή διασφάλισης των καταθέσεων, καθώς και να επιτρέψει την αύξηση των επιτοκίων των επιχειρηματικών δανείων και των καταθέσεων των καταναλωτών. Η κυβέρνηση πρέπει επίσης να επισημοποιήσει το σκιώδη δανεισμό, να απομακρύνει και να αναδιαρθρώσει τα κακά κρατικά και εταιρικά χρέη, να παρέχει στις τοπικές κυβερνήσεις πιο βιώσιμες πηγές εσόδων και να τονώσει τον ανταγωνισμό μεταξύ των κρατικών τραπεζών, επιτρέποντας την αύξηση των ιδιωτικών και των ξένων κεφαλαίων.

Η διαχείριση καθεμίας από αυτές τις μεταρρυθμίσεις απαιτεί αντίστοιχα μυριάδες στοιχειώδεις προσαρμογές, εκτός κι αν πραγματοποιηθούν παράλληλα η μία με την άλλη, αλλά και με τις μεταρρυθμίσεις που αφορούν στη δημοσιονομική σχέση μεταξύ των κεντρικών και τοπικών κυβερνήσεων. Ωστόσο, καθεμία (από τις μεταρρυθμίσεις) μπορεί να προκαλέσει ντόμινο χρεοκοπίας από τις τοπικές κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες. Για παράδειγμα, εάν οι τοπικές κυβερνήσεις δεν είναι σε θέση να αντλήσουν κεφάλαια μέσω υψηλότερων φορολογικών εσόδων ή μακροπρόθεσμα προγράμματα χρέους, όπως τα δημοτικά ομόλογα, ο έλεγχος της επίσημης πιστωτικής επέκτασης θα ωθήσει μόνο τους δανειολήπτες να στηριχθούν ακόμη περισσότερο στη σκιώδη δανειοληπτική αγορά. Αυτό με τη σειρά του θα αυξήσει τον κίνδυνο μετάδοσης μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, όταν οι δανειολήπτες -και οι τράπεζες από τις οποίες δανείζονται- δεν θα είναι σε θέση να κάνουν τις τακτικές πληρωμές στους επενδυτές τους. Ομοίως, χωρίς να υπάρχει ασφάλεια των καταθέσεων, είναι πολύ δύσκολο να πειραματιστούν με την απελευθέρωση των επιτοκίων, η οποία θα οδηγήσει τις τράπεζες να ανταγωνιστούν πιο αδύναμες τράπεζες, εκθέτοντας τες στον κίνδυνο της απώλειας καταθέσεων και της χρεοκοπίας.

Μέχρι στιγμής, η πολυπλοκότητα και η αλληλοδιασύνδεση αυτών των προκλήσεων εν μέρει εξηγούν την προσέγγιση των κεντρικών αρχών στο θέμα των μεταρρυθμίσεων. Αντί να χτυπήσει κατευθείαν τους βασικούς περιορισμούς του συστήματος, το Πεκίνο έχει επιλέξει μια πιο προσεκτική, κυκλική προσέγγιση, αναζητώντας διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες να εφαρμόσουν σταδιακά την προσαρμογή έως ότου, θεωρητικά, δημιουργηθεί ένα ασφαλές περιβάλλον και οι τελικές μεταρρυθμίσεις (όπως η απελευθέρωση των επιτοκίων για τις τραπεζικές καταθέσεις των καταναλωτών) μπορούν να θεσπιστούν χωρίς κόπο. Αυτό δεν αποτελεί μια ιδανική προσέγγιση, γεγονός που σημαίνει ότι πολλά από τα βασικά προβλήματα του συστήματος θα συνεχίζουν να υπάρχουν για πολλά χρόνια στο μέλλον.

Αλλά ό,τι θυσιάζει η συγκεκριμένη προσέγγιση το κερδίζει σε σταθερότητα. Για το Κομμουνιστικό Κόμμα, η εναλλακτική λύση -ένα τολμηρό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, όπως η περεστρόικα της Σοβιετικής Ρωσίας- θα ήταν πιθανόν να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αστάθεια.