Σούλτσε: "Οι πλειοψηφίες των φτωχών σε Ελλάδα και Γερμανία έχουν κοινά συμφέροντα"

Αποσπάσματα από το μυθιστόρημά του «Αδάμ και Έβελιν», που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Γιώτας Λαγουδάκου, διάβασε χθες το βράδυ στο Ινστιτούτο Γκαίτε ο Ίνγκο Σούλτσε, ο οποίος συνομίλησε στη συνέχεια με την πεζογράφο και ιστορικό Λένα Διβάνη.

Συστήνοντας τον Γερμανό συγγραφέα στο ελληνικό ακροατήριο, η Λένα Διβάνη υπενθύμισε ότι όλα τα βιβλία του είναι διαθέσιμα σε ελληνικές μεταφράσεις, προσθέτοντας ότι η γενέτειρά του, η Δρέσδη της Ανατολικής Γερμανίας, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πεζογραφία του: μια πεζογραφία που κάνει λόγο για τον κουρνιαχτό που ακολούθησε το ποδοβολητό της επανάστασης, καθώς και για τον τρόμο τον οποίο ένιωσαν οι άνθρωποι μπροστά στον ερχομό της αλλαγής και του καινούργιου. Από τη μεριά του ο συγγραφέας, συζητώντας νωρίτερα με δημοσιογράφους, σημείωσε ότι τα βιβλία του δεν έχουν πάντοτε ως τόπο της δράσης την Ανατολική Γερμανία: το πρώτο, επί παραδείγματι, εκτυλίσσεται στη Ρωσία ενώ το τελευταίο στην Ιταλία. Είναι, όμως, δύσκολο, συμπλήρωσε ο Σούλτσε, κάποιος που έχει γεννηθεί στο Μόναχο να γράψει όπως κάποιος που γεννήθηκε στην Ανατολική Γερμανία: «Δεν μπορώ να φτιάξω έναν χαρακτήρα που να προέρχεται από τη Δυτική Γερμανία – και το ίδιο ισχύει και κατ’ αντίστροφη φορά». Άλλωστε, στην πραγματικότητα, δεν υπήρξε ποτέ ένωση των δύο Γερμανιών, αλλά προσχώρηση της Ανατολικής στη Δυτική Γερμανία, που κατέστρεψε τη βιομηχανική υποδομή των Ανατολικογερμανών, διαιωνίζοντας τον διαχωρισμό ανάμεσα σε μιαν ανώτερη (τη Δυτική) και μια κατώτερη (την Ανατολική) Γερμανία.

Αναφερόμενος στην περίοδο του υπαρκτού σοσιαλισμού στην Ανατολική Γερμανία, ο Σούλτσε είπε πως μολονότι οι πάντες γνώριζαν για τη Στάζι δεν υπήρχε καθημερινός φόβος και πως εν πάση περιπτώσει όλα τέλειωσαν χωρίς την αιματοχυσία που γνώρισαν η Ρωσία και η Κίνα υπό κομμουνιστικό καθεστώς. Μολοντούτο κανείς δεν ήταν σε θέση να φανταστεί την απότομη αλλαγή του 1989 ή το ότι τόσος κόσμος θα βρισκόταν στους δρόμους σε μια σχεδόν ανύποπτη στιγμή. Το 1989 σηματοδοτεί υπό μια τέτοια έννοια την ημερομηνία γέννησης του σημερινού κόσμου: ενός κόσμου για τον οποίο δεν αποφασίζουν οι πολιτικοί, αλλά οι οικονομολόγοι.

Σχολιάζοντας τις πρόσφατες εκλογές στη Γερμανία, ο Ίνγκο Σούλτσε επισήμανε πως η Άγγελα Μέρκελ θα παραμείνει κυρίαρχη επειδή οι Πράσινοι και οι Σοσιαλδημοκράτες αρνιούνται να κουβεντιάσουν με την Αριστερά: όσο οι Σοσιαλδημοκράτες θα οριοθετούνται μόνο προς τα αριστερά, η Μέρκελ θα συνεχίσει να έχει το επάνω χέρι.

Το τείχος που έχει υψωθεί ανάμεσα στο Βορρά και τον Νότο της Ευρώπης, υπογράμμισε σε άλλο σημείο της κουβέντας ο συγγραφέας, δεν είναι το μόνο. Το φτωχότερο μισό των Γερμανών κατέχει μόνο το 1% του πλούτου της χώρας. Υπάρχει σε κάθε χώρα μια μειοψηφία που κερδίζει πολλά και μια πλειοψηφία που καλείται να πληρώσει αγόγγυστα. Από αυτή την άποψη, οι δύο πλειοψηφίες στη Γερμανία και την Ελλάδα έχουν κοινά συμφέροντα.

Νοσταλγία για την Ανατολική Γερμανία;

Το «Αδάμ και Έβελιν» κυκλοφόρησε το 2008 στα γερμανικά και είναι η ιστορία ενός ζευγαριού του οποίου η ζωή θα αλλάξει ολοκληρωτικά αμέσως μετά την πτώση του Τείχους. Ο Αδάμ και η Έβελιν αντιπροσωπεύουν δύο εκ διαμέτρου αντίθετους χαρακτήρες: εκείνος πλησιάζει τα τριανταπέντε και απολαμβάνει την τέχνη του, που δεν είναι άλλη από την τέχνη της ραπτικής. Ο Αδάμ ράβει ρούχα για γυναίκες και τις κάνει να νιώθουν όμορφες. Το αποτέλεσμα θα είναι η ομορφιά να φουντώσει την ερωτική τους επιθυμία για τον μάστορα ο οποίος τις έχει βγάλει στο φως. Η εικοσάχρονη Έβελιν, που θέλει να αλλάξει εκ βάθρων τη ζωή της στην Ανατολική Γερμανία και να γίνει δασκάλα, θα εγκαταλείψει τον ταλαντούχο ράπτη όταν θα ανακαλύψει τον κρυφό ερωτικό του κόσμο, αλλά ο Αδάμ θα σπεύσει να την ακολουθήσει με ένα απαρχαιωμένο Βάρτμπουργκ (μοντέλο του 1961) στο ταξίδι της καλοκαιρινής φυγής της στην Ουγγαρία, διατρανώνοντας με όποιο μέσον διαθέτει την αγάπη του. Είναι η εποχή κατά την οποία οι Ούγγροι θα ανοίξουν τα σύνορά τους, επιτρέποντας το πέρασμα χιλιάδων Ανατολικογερμανών στην Αυστρία και από εκεί στη Δυτική Γερμανία. Ο Αδάμ θα πορευτεί από κοινού με την Έβελιν προς το δυτικό όνειρο και τη Βαυαρία (οι αλλεπάλληλες μετακινήσεις των ηρώων θα δώσουν στο «Αδάμ και Έβελιν» και μια διάσταση μυθιστορήματος δρόμου), αλλά δεν θα κατορθώσει να προσαρμοστεί ποτέ στους κανόνες της Δύσης. Πνιγμένος από τον οικονομισμό και την άκρατη πίστη στα υλικά, στενά ιδιωτικά συμφέροντα, που τον ζώνουν από παντού, καθώς και στερημένος από τη δυνατότητα να συνεχίσει να δουλεύει ως καλλιτέχνης, ο Αδάμ θα καταλήξει επιδιορθωτής σ΄ένα ιρανικό ραφτάδικο, για να βάλει στο τέλος φωτιά σε όλες τις ελπίδες του.

Αν ο Αδάμ και η Έβελιν είναι κάτι σαν τους πρωτόπλαστους, που διαπράττοντας το προπατορικό αμάρτημα θα υποχρεωθούν να χάσουν την αθωότητά τους, ο Αδάμ θα πνιγεί από τις μνήμες του για έναν τόπο ο οποίος χωρίς να του έχει προσφέρει την οποιαδήποτε πολιτική στέγη, είχε καταφέρει να του εξασφαλίσει μιαν αξιοπρεπή και εσωτερικά ισορροπημένη διαβίωση. Νοσταλγία για την Ανατολική Γερμανία; Ο Ίνγκο Σούλτσε θα το αρνηθεί κατηγορηματικά. Όπως τόνισε κατά τη διάρκεια της χθεσινής συνομιλίας του με τους δημοσιογράφους, ο όρος «νοσταλγία για την Ανατολική Γερμανία» αποτελεί επινόηση της ιδιωτικής τηλεόρασης και όποτε βρίσκεται ο ίδιος εκτός Γερμανίας έχει την αίσθηση πως κάποιος καραδοκεί για να του πει: «Θέλεις να επιστρέψεις στην Ανατολική Γερμανία». Παρόλα αυτά, ο Σούλτσε θα επιμείνει στον προβληματισμό του για τον τρόπο με τον οποίο καταστράφηκε η Ανατολική Γερμανία, θυμίζοντας κάτι από την άρνηση του Αδάμ να συμβιβαστεί με το οικονομικό και το κοινωνικό πρότυπο των Δυτικογερμανών: «Είναι κρίμα που κάποια από τα στοιχεία της Ανατολικής Γερμανίας, όπως ο δημόσιος χαρακτήρας της ασφάλισης, της ενέργειας, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της παιδείας και των σιδηροδρόμων, δεν κατάφεραν να διασωθούν και να λειτουργήσουν σε ένα νέο πλαίσιο».