Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Ο "γυμνός βασιλιάς" ψάχνει τους συνωμότες

Τα σκάνδαλα κλονίζουν τους ισλαμιστές και την οικονομία

Φόβοι διχασμού και διάλυσης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προκαλούν οι πρόσφατες αποκαλύψεις των σκανδάλων διαφθοράς και οι σοβαρές αναταράξεις στην τουρκική οικονομία.

Και είναι η πρώτη φορά που από την ημέρα της ανάληψης της εξουσίας από το AKP, το 2002, που συζητείται το σενάριο ήττας στις δημοτικές εκλογές του ερχόμενου Μαρτίου. Σε διαδοχικές συσκέψεις που γίνονται στο AKP υπό την προεδρία του Ερντογάν διαπιστώνεται αυτή η πιθανότητα, και κυρίως στους δήμους της Αγκυρας και της Κωνσταντινούπολης. Ειδικά στην τελευταία, ο δήμαρχός της ελέγχεται από τους ισλαμιστές από το 1994.

Μεγάλος φόβος πάντως του Τούρκου πρωθυπουργού είναι οι αποκαλύψεις νέων σκανδάλων εν όψει των προεδρικών εκλογών του ερχόμενου Σεπτεμβρίου. Ηδη 7 βουλευτές του AKP έχουν παραιτηθεί, ενώ πληροφορίες αναφέρουν πως τους επόμενους μήνες αναμένονται παραιτήσεις τουλάχιστον άλλων 10-15 βουλευτών.

Ο Ερντογάν πάντως αρνείται να ασχοληθεί με τα σκάνδαλα, τις μίζες που φέρονται να ελάμβαναν οι υπουργοί του -τις υποψίες ακόμα και εναντίον των γιων του- και προσπαθεί να… πιστέψει το σενάριο της συνωμοσίας εναντίον του. ‘Η τουλάχιστον προσπαθεί να πείσει την τουρκική κοινωνία για αυτό το σενάριο, επιτιθέμενος εναντίον των δικαστών που διερευνούν τις υποθέσεις των σκανδάλων.

Το παρακράτος των δικαστών

Σύμφωνα με την εφημερίδα «Cumhuriyeti», στα χέρια του Ερντογάν έχει παραδοθεί έκθεση που αποκαλύπτει την ύπαρξη ενός «παράλληλου κράτους» που αποτελείται από 2.000 άτομα, ανάμεσά τους δικαστές, αστυνομικοί, επιχειρηματίες κ.λπ. Η έκθεση αναφέρει πως «το παρακράτος αυτό θα ξεκινούσε διώξεις εναντίον υπουργών, στελεχών του AKP, με στόχο την αποδυνάμωση της κυβέρνησης».
Στην Αγκυρα όλοι μιλούν για τη δράση του τάγματος του Φετχουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος με την ανοχή του ίδιου του Ερντογάν είχε στελεχώσει με δικούς του ανθρώπους την Αστυνομία και το δικαστικό σώμα. Αυτοί ήταν που είχαν οδηγήσει στη φυλακή εκατοντάδες αξιωματικούς των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων με κατηγορίες για απόπειρα εφαρμογής του σχεδίου «Βαριοπούλα».

«Το παρακράτος δεν δημιουργήθηκε τον τελευταίο μήνα και είναι ξεκάθαρο πως δημιουργήθηκε με την ανοχή, τη στήριξη και εν γνώση της τουρκικής κυβέρνησης. Και όλοι γνωρίζουμε πως το Ανώτατο Συμβούλιο Εισαγγελέων και Δικαστών με τη σημερινή του μορφή δημιουργήθηκε μετά το δημοψήφισμα του 2010 το οποίο στήριζε ο Ερντογάν», αναφέρει ο πολιτικός αναλυτής Ρουσέν Τσακίρ.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός πιστεύει πως το κύκλωμα αυτών των δικαστών προσπαθεί τώρα να τον ανατρέψει. Αυτός είναι και ο λόγος που ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Αλί Μπαμπατζάν, χαρακτήρισε ως προσπάθεια «μίνι πραξικοπήματος» την επιχείρηση της Αστυνομίας στις 17 Δεκεμβρίου, όπου είχαν γίνει οι προσαγωγές ακόμη και γιων τριών υπουργών.
Ετσι προωθήθηκε νομοσχέδιο με το οποίο καταργείται η αυτονομία του Σώματος Εισαγγελέων και Δικαστών και το δικαστικό σώμα θα πρέπει να ενημερώνει αναλυτικά την κυβέρνηση για οποιαδήποτε έρευνα που θα διεξάγει.

Στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης κυβέρνησης-δικαστικού σώματος, εντύπωση προκάλεσε η αποκάλυψη πως ο αρχηγός των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, Νετζντέτ Oζέλ, την ημέρα των προσαγωγών, στις 17 Δεκεμβρίου, είχε καλέσει σε δείπνο την ηγεσία του δικαστικού σώματος για να τους εκφράσει τη δυσαρέσκεια του Στρατού για τις κρατήσεις αξιωματικών.
Στην προσπάθειά του να εξαλείψει το τάγμα του Γκιουλέν, ο Ερντογάν φαίνεται πως προσπαθεί να συμμαχήσει με τους στρατηγούς και υπόσχεται ακόμη και την αποφυλάκιση του πρώην αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων, Ιλκέρ Μπασμπούγ, ο οποίος καταδικάστηκε ως ηγετικό στέλεχος της παραστρατιωτικής οργάνωσης Εργκένεκον.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός θεωρεί τον εαυτό του αναντικατάστατο, γι’ αυτό και στο πρωτοχρονιάτικό του μήνυμα προς τον τουρκικό λαό τόνισε πως «όποιο κόμμα και να υποστηρίζετε, αυτή η συνωμοσία στρέφεται εναντίον όλων σας χωρίς εξαίρεση, απειλεί το ψωμί στο τραπέζι σας, τα χρήματα στην τσέπη σας, τον ιδρώτα του προσώπου σας».

Διεθνής συνωμοσία

Η κυβέρνηση πάντως φρόντισε να αυξήσει τις τιμές των αλκοολούχων ποτών κατά 10%, των φόρων στα αυτοκίνητα κατά 11%, της κινητής τηλεφωνίας κ.λπ., σαν να θέλει να περάσει στο λαό την εντύπωση πως για αυτές ευθύνονται τα «διεθνή κέντρα εξουσίας» και όχι η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας!
Ο Ερντογάν ισχυρίζεται πως «κύκλοι που νιώθουν άβολα για τις επιτυχίες της χώρας, την αναπτυσσόμενη οικονομία της, την ενεργή εξωτερική πολιτική της… έστησαν μια νέα παγίδα στην Τουρκία». Πάντως, μεγάλο μέρος του τουρκικού λαού πιστεύει στα λόγια του Ερντογάν, καθώς οι περισσότεροι Τούρκοι φοβούνται την αποσταθεροποίηση.
Σύμφωνα πάντως με τον αρθρογράφο της εφημερίδας «Vatan», Xoυσεΐν Γιαγμάν, «το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του Ερντογάν είναι πως δεν έχει εμφανιστεί κανένας ικανός αντικαταστάτης του και έχει ενώσει τη δεξιά παράταξη. Αν δεν αλλάξει τις συμμαχίες του και δεν επιτρέψει να διχοτομηθεί το κόμμα του, θα συνεχίζει να κερδίζει τις εκλογές».

Η κατάρρευση της οικονομίας

«Αμεση προτεραιότητα του Ερντογάν είναι να καταπολεμήσει τη συμμορία που ο ίδιος πιστεύει πως υπάρχει μέσα στο δικαστικό σώμα και την Αστυνομία. Επειδή ξέρουμε τη λογική του και τον τρόπο λειτουργίας του, φαίνεται πως αυτή θα είναι η πρώτη του δράση για την πολιτική του επιβίωση. Με τον τρόπο αυτό, ακούγοντας τις δηλώσεις του Ερντογάν, είναι σαν να ακούμε τους ήχους του πολέμου που έρχεται», αναφέρει ο πολιτικός αναλυτής Σεντάτ Εργκίν.

Αυτό το «σενάριο πολέμου» είναι που φοβίζει τους επενδυτές στην Τουρκία. Η τουρκική λίρα έχει υποτιμηθεί κατά 18% έναντι του δολαρίου, ενώ το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης πέφτει καθημερινά. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, 42 δισεκατομμύρια δολάρια εξανεμίστηκαν μέσα σε λίγες ημέρες από την πτώση των τιμών των μετοχών, γεγονός που αναμένεται να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα τους επόμενους μήνες στον Ερντογάν.
Οι χρηματιστές αναφέρουν πως ξένοι επενδυτές πωλούν μέρος του χαρτοφυλακίου τους καθώς περιμένουν μεγαλύτερες αναταράξεις στην τουρκική οικονομία.

Το μεγάλο όπλο του Ερντογάν στην πολιτική του επιβίωση ήταν η σταθερότητα στην οικονομία και η ραγδαία ανάπτυξή της.
Ετσι, οι αναταράξεις και η αβεβαιότητα, όπως και η αύξηση του πληθωρισμού, η υποτίμηση της λίρας, ενδέχεται να είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί του Τούρκου πρωθυπουργού, που έχει στόχο να παραμείνει στην εξουσία (αν το επιτρέψει η κατάσταση της υγείας του) μέχρι το 2023, όπου είναι η επέτειος 100 χρόνων από την ίδρυση της τουρκικής Δημοκρατίας.

Τρία σενάρια για τον Ερντογάν

Στην Τουρκία συζητιούνται τρία σενάρια για το μέλλον της κυβέρνησης και του ίδιου του πρωθυπουργού.

1. Εξοδος με παραίτηση

Το πρώτο αφορά στην παραίτησή του σε περίπτωση που προχωρήσουν οι έρευνες εναντίον του γιου του. Οσοι όμως γνωρίζουν το χαρακτήρα του Τούρκου πρωθυπουργού ξέρουν καλά πως αυτή η επιλογή συγκεντρώνει ελάχιστες πιθανότητες καθώς ο ίδιος είναι πεισματάρης και δεν αποδέχεται κανένα λάθος του.

2. Στροφή στη βία

Το δεύτερο εκτιμά πως στο άμεσο μέλλον θα γίνει ακόμη πιο αυταρχικός. Είναι αναγκασμένος εκ των πραγμάτων να προχωρήσει σε αποφάσεις οι οποίες θα χαρακτηρίζονται από δημοκρατικό έλλειμμα, όπως ο περιορισμός της αυτονομίας της δικαστικής εξουσίας και «το ξήλωμα» σχεδόν όλης της Διεύθυνσης της Αστυνομίας. Κάτι τέτοιο όμως ενδέχεται να επιφέρει ζημιά στη δημοτικότητα και τη δύναμή του. Αλλωστε, είναι πρόσφατες οι μνήμες από την αυταρχική του στάση εναντίον των διαδηλωτών στο πάρκο Γκεζί τον Ιούνιο του 2013.

3. Συμβιβασμός στην προεδρία

Η τρίτη επιλογή του ενδεχομένως να είναι ο συμβιβασμός, κάτι που συζητείται όλο και πιο έντονα τις τελευταίες ημέρες. Δηλαδή, να θέσει υποψηφιότητα στις επόμενες προεδρικές εκλογές, που είναι προγραμματισμένες για τον Σεπτέμβριο, όμως να μην προσπαθήσει να αλλάξει την πολιτειακή δομή της Τουρκίας από Κοινοβουλευτική Δημοκρατία σε Προεδρική. Βέβαια, ο Ερντογάν είχε στόχο να γίνει πρόεδρος με υπερεξουσίες και να ελέγχει όλη τη χώρα, έχοντας ως πρότυπο -όπως λένε συνεργάτες του- τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ομως οι πληγές που έχει δεχθεί πολιτικά από τα σκάνδαλα διαφθοράς και η εχθρότητα με το τάγμα του Γκιουλέν πιθανότατα θα τον οδηγήσουν σε μια συμβιβαστική λύση. Μεγάλο ερώτημα παραμένει και η στάση που θα τηρήσει ο νυν πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ. Δηλαδή, αν θα θελήσει να αναλάβει την πρωθυπουργία ή αν θα ζητήσει να παραμείνει στη θέση του προέδρου. Στην περίπτωση αυτή θα υπάρχουν και άλλες εμπλοκές στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας.

MANΩΛΗΣ ΚΩΣΤΙΔΗΣ

Δημοσιεύεται στον Τύπο της Κυριακής, που κυκλοφορεί από το Σάββατο 4 Ιανουαρίου