Ο καθηγητής Π. Βαλαβάνης στον Ε.Τ.: Θα βρεθούν και άλλα γλυπτά στην Αμφίπολη

Η αποκάλυψη των δύο Καρυάτιδων στο ταφικό μνημείο της Αμφίπολης θαμπώνει ολόκληρο τον κόσμο. «Πρόκειται για μνημείο μοναδικό, από όποια πλευρά και αν το κοιτάξεις, στο οποίο εμφανίζεται ένα σύνθετο πρόγραμμα γλυπτικού διακόσμου», σημειώνει στον «Ε.Τ.» ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πάνος Βαλαβάνης. Ο ίδιος εικάζει πως «γλυπτά θα εντοπιστούν και στην κύρια, τρίτη, είσοδο του τάφου».

Είναι η πρώτη φορά, όπως σημειώναμε χθες, που εντοπίζονται Καρυάτιδες σε μακεδονικό τάφο. Το στοιχείο αυτό αποτελεί μοναδικότητα -που δεν είναι η μόνη- για το ταφικό μνημείο που ανασκάπτεται στο λόφο Καστά της Αμφίπολης. «Πρόκειται για μνημείο μοναδικό ως προς το μέγεθός του, τη μορφή του, το γλυπτό του διάκοσμο. Οι μακεδονικοί τάφοι είναι γνωστοί για τον τοιχογραφικό τους διάκοσμο. Αυτός είναι ο πρώτος που έχει τόσο ευρύ γλυπτικό διάκοσμο», επισημαίνει ο κ. Βαλαβάνης.

Κάθε γλυπτική σύνθεση που έχει αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα ενέχει τους δικούς της συμβολισμούς: «Φαίνεται ότι έχουμε ένα σύνθετο πρόγραμμα γλυπτικού διακόσμου σε όλο το ταφικό οικοδόμημα. Από το λιοντάρι στην κορυφή του λόφου που ήταν το επιτύμβιο μνημείο, το σήμα που έδειχνε από μακριά ότι εκεί είναι θαμμένος ένας σπουδαίος νεκρός, μέχρι τις Σφίγγες στην είσοδο του τάφου, που συμβολίζουν την αποτροπή της σύλησης, και τις Καρυάτιδες, στη δεύτερη είσοδο, οι οποίες «συγκρατούν» το μνημείο και αποτρέπουν την κατάρρευσή του είτε από σεισμό είτε από ανθρώπινη ενέργεια».

Ο κ. Βαλαβάνης δεν συμφωνεί με την ερμηνεία ότι οι δύο Καρυάτιδες είχαν τα χέρια τους προτεταμένα η μία προς την άλλη ώστε να αποτρέψουν τη σύληση του μνημείου. «Πιστεύω ότι είχαν τα χέρια τους τεντωμένα αλλά σε γωνία 90ο προς τα πάνω στηρίζοντας το επιστήλιο του τάφου. Δεν ήτανε δηλαδή αποτρεπτικές. Αυτόν το συμβολισμό τον έχουνε οι Σφίγγες. Οι Καρυάτιδες συμβολίζουν τη στήριξη του ταφικού συγκροτήματος».

Ποιος πλήρωσε, άραγε, για να χτιστεί αυτό το πανάκριβο ταφικό οικοδόμημα; Η ποιότητα των ευρημάτων δείχνει πως ο «ένοικος» του τάφου δεν ήταν μόνο επιφανής, διέθετε και τεράστια περιουσία. «Σαφώς ο τάφος μάς δείχνει κάτι ιδιαίτερο ως προς την ταυτότητα του νεκρού», λέει ο κ. Βαλαβανης. Προσθέτει, ωστόσο, ότι η ταύτισή του θα είναι δύσκολη καθώς στους μακεδονικούς τάφους -πλην μίας περίπτωσης στο ταφικό μνημείο του Λύσωνος και του Καλλικλέους- δεν έχουν εντοπιστεί επιγραφές.

Οι Καρυάτιδες αποκαλύφθηκαν μετά τις ολόγλυφες Σφίγγες (επίσης μοναδικές για μακεδονικό ταφικό μνημείο) στη δεύτερη είσοδο του μνημείου. Οσο οι αρχαιολόγοι πλησιάζουν εγγύτερα προς το μεγάλο «μυστικό» οι προσδοκίες τους μεγαλώνουν. «Εγώ πιστεύω ότι θα εντοπιστούν γλυπτά και στην τρίτη, κύρια, είσοδο του τάφου. Διότι εδώ βλέπουμε ότι υπάρχει μία ολόκληρη σύνθεση. Δεν μπορεί στην κύρια είσοδο να μην υπάρχουν γλυπτά. Αλλά αυτό αποτελεί προς το παρόν εικασία», τονίζει ο κ. Βαλαβάνης που δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να εντοπιστούν και τοιχογραφίες στο μνημείο.

Αυτήν τη στιγμή η ανασκαφή έχει προχωρήσει στο δεύτερο χώρο του τάφου και απομένει να ερευνηθεί ο τρίτος που ίσως να αποτελεί την κύρια ταφική αίθουσα, χωρίς όμως τίποτα να αποκλείεται. Σήμερα η ανασκαφέας Κατερίνα Περιστέρη και η ομάδα της αφαιρούν τα χώματα και την άμμο που βρίσκονται ανάμεσα στο δεύτερο τοίχο των Καρυάτιδων και τον τρίτο και συγχρόνως υποστυλώνουν το μνημείο, χωρίς να αποκλείονται νέα ευρήματα όσο «κατεβαίνει» η στάθμη του χώματος.

Ο δεύτερος σφραγιστικός τοίχος ο οποίος εντοπίστηκε μπροστά από τις Καρυάτιδες και κρύβει τη δεύτερη είσοδο του μνημείου δεν πρόκειται προς το παρόν να καθαιρεθεί καθώς ενισχύει τη στατικότητα του μνημείου.

Μιλώντας για τις Καρυάτιδες, ο κ. Βαλαβάνης αποκαλύπτει το διπλό συμβολικό ρόλο τους: «Ο πρώτος είναι η ανθρωπομορφική απόδοση του κίονος και ο δεύτερος είναι ο ταφικός χαρακτήρας που αποκτούν οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου. Γιατί το Ερέχθειο χτίστηκε επάνω στους προϊστορικούς τάφους των βασιλιάδων που έγιναν μετά μυθικοί ήρωες της Αθήνας. Οι Καρυάτιδες είναι η ζωοποιός έκφραση αυτών των σπουδαίων νεκρών».

Σύμφωνα με το γνωστό καθηγητή, οι ίδιοι συμβολισμοί απαντώνται και στις Καρυάτιδες της Αμφίπολης. Η αποκάλυψή τους έχει κάνει ήδη το γύρο του κόσμου με εκτεταμένα δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, από την Αυστραλία μέχρι την Αμερική.