Ζάκυνθος, η ομιλούσα Αντίσταση στην πλατεία Αγίου Μάρκου

Από την αρχαιότητα έως και σήμερα η αγορά-πλατεία ήταν τόπος συγκέντρωσης των πολιτών για την ανταλλαγή αγαθών και ιδεών, αλλά και χώρος διαλόγου, ελευθερίας και διαμαρτυρίας. Οι πλατείες είναι ζωντανοί και αδιάψευστοι μάρτυρες της Ιστορίας με τα σημάδια του παρελθόντος καρφωμένα στην πλάτη τους. Οδωνυμίες, στήλες, μνημεία, ανδριάντες, αποκαλύπτουν το ωχρό ή φωτεινό πρόσωπο μιας κοινωνίας που άλλοτε αγωνίζεται και άλλοτε σεργιανίζει ράθυμα και νωχελικά. Σε κάθε πόλη οι πλατείες ομιλούν και φανερώνουν πονεμένα μυστικά αλλά και την αντοχή-ανοχή των ανθρώπων στα γεγονότα.

Στη Ζάκυνθο, η όμορφη πλατεία του Αγίου Μάρκου, χώρος συνάντησης και συναναστροφής, κρύβει στα σπλάχνα της τις πατημασιές και τις κραυγές της ιστορίας. Εδώ επαγρυπνούν ο Σολωμός και ο Κάλβος, οι ποιητές της Αρετής και της Ελευθερίας. Εδώ ζωντανεύει η μνήμη των αγώνων των ποπολάρων, αλλά και των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης τα μαύρα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Οι Ζακυνθινοί, πάντοτε ριζοσπάστες, αγωνίστηκαν κατά των ξένων καταχτητών. Την περίοδο της κατοχής αντιστέκονται στον φασισμό, πολεμούν με σθένος και ψυχή και θυσιάζονται για τη λευτεριά της πατρίδας. Τα θύματα είναι πολλά. Καθημερινά λαϊκοί αγωνιστές εκδιώκονται, βασανίζονται και δολοφονούνται. Το ΕΑΜ, η ψυχή της αντίστασης, έδωσε το αγωνιστικό παρών απ’ άκρη σ’ άκρη στο νησί. Ο Ζακυνθινός λαός δεν θα σβήσει πότε από τη μνήμη του την εκτέλεση δύο νέων αγωνιστών του ΕΑΜ από τους Γερμανούς καταχτητές. Ο απαγχονισμός τους διετάχθη από τις κατοχικές αρχές ως τίμημα και τιμωρία της λαϊκής αντίστασης.
Σήμερα, σημείο αναφοράς του αποτρόπαιου γεγονότος είναι η μαρμάρινη εγχάρακτη στήλη με τα ονόματα του Ανδρέα Π. Σούρμπη και Ιωάννη Δ. Κουρούμαλου. Αυτή βρίσκεται τοποθετημένη ως μνημείο αγώνα της Εθνικής Αντίστασης στην είσοδο της πλατείας του Αγίου Μάρκου, στον τόπο της θυσίας, περικυκλωμένη από πολυσύχναστα μπαρ. Απελπισμένα, θα έλεγε κανείς, προσπαθεί να αναπνεύσει και να μιλήσει μέσα σε μια πνιγηρή ατμόσφαιρα καπνού, ανάμεσα σε τραπεζάκια, καθίσματα, και τα χνώτα ανθρώπων που διασκεδάζουν την ανία τους στην κοσμοπολίτικη πλέον Ζάκυνθο.
Στήλη αγέρωχη, ταυτόσημη με την ιστορία, συνθλίβεται από την ελαφρότητα του περιβάλλοντος. Οι δύο κρεμασμένοι αγωνιστές μάταια προσπαθούν να πείσουν για την ανάγκη αντίστασης σήμερα τους θαμώνες της πλατείας που ατάραχοι απολαμβάνουν την ελευθερία της «αγοράς». Όπως και τότε οι δύο νέοι βρέθηκαν κυκλωμένοι απειλητικά από τα γερμανικά μπλόκα, έτσι και τώρα ολούθε ο κίντυνος τους ζώνει. Κίντυνος που προέρχεται από την αμεριμνησία για τα κοινά. Η παραίτηση από τους αγώνες και η κυριαρχία του φόβου, σπρώχνουν την κοινωνία στην αποδοχή μιας νέας σκλαβιάς, γιατί εκείνοι που κατάκτησαν την Ελλάδα και διέταξαν την εκτέλεση του Σούρμπη και του Κουρούμαλου το 1944, απειλούν και σήμερα, το 2014.
Είναι αλήθεια βέβαια ότι εμείς οι Ζακυνθινοί έχουμε ένα αλέγρο ύφος για να αντιμετωπίζουμε ακόμα και τα «σκούρα της ζωής». Δεν μας ταιριάζει όμως να τα ’χουμε ούλα στο σωρό. Να πίνουμε και να διασκεδάζουμε πισωπλατίζοντας την ιστορία. Το μπαρ να γίνεται ένα με το μνημείο, για να ακουμπάμε μαζί με το ποτό και τη θλίψη μας. Οποία ηθική προσιδιάζει σε τούτη τη στήλη, να μην έχει ολόγυρά της έναν χώρο δικό της να αναπνέει, δύο φιόρα, ένα πορτόνι για νά ’μπει ο προσκυνητής της ιστορίας να καταθέσει τον σεβασμό του;
Ίσως χρειάζεται επαγρύπνηση ετούτη την ώρα. Γιατί βρισκόμαστε σε κρίσιμη καμπή για τα μελλούμενα. Μεταλλασσόμαστε. Εκχωρήσαμε ούλα εκείνα που μας κάνουν να στεκόμαστε όρθιοι. Κλείσαμε τα μάτια και τα αφτιά μας από φόβο. Παρ’ όλα τούτα, ο θόρυβος από το κάρο που έσερνε τους δύο νέους στον τόπο του μαρτυρίου, κάθε 25 του Νοέμβρη, μέρα της εθνικής Αντίστασης, θα σκεπάζει τη μουσική σύγχυση της πλατείας και θα στέλνει με το χωνί της λευτεριάς το μήνυμα:
Συντοπίτες γρηγορείτε! Εάν δεν αφυπνιστούν οι κοιμισμένες συνειδήσεις, η ισοπέδωση θα είναι ολοκληρωτική, χειρότερη και από τον σεισμό του ’53. Γιατί οι αξίες-δεκανίκια του καπιταλισμού δεν φτάνουν να μας σηκώσουν από τα ερείπια.

Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μη σκορπίσει
το χώμα το μακάριον
που σας σκεπάζει

25 Νοέμβρη 2014
Ανδριανή Στράνη
εκπαιδευτικός