Το νέο σχέδιο νόμου για την ειδική εκπαίδευση: Ο πολιτισμός της ντροπής, του Λάζαρου Τεντόμα

Tweet

Δρ Λάζαρος Τεντόμας, ανάπηρος εκπαιδευτικός.

Έχει διατυπωθεί ότι ο πολιτισμός ως έννοια ρέπει στην κατασκευή κατηγοριοποιήσεων στην προσπάθειά του να οριοθετήσει με συμβολικούς όρους την ανθρώπινη δράση. Τα επίσημα έγγραφα του εκπαιδευτικού κόσμου (νόμοι, εγκύκλιοι) λειτουργούν προς αυτή την κατεύθυνση και είναι τα αποδεικτικά τεκμήρια των συμβολικών συμπυκνώσεων, ενώ παράλληλα θα πρέπει

να αποτελούν τους οδηγούς προσδιορισμού της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν τις αλλαγές και τις (μετα)ρυθμίσεις επί εκπαιδευτικών θεμάτων. Στο χώρο της ειδικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα έχει παρατηρηθεί μια συνεχής προσπάθεια εκ μέρους της πολιτείας να διευθετήσει ζητήματα που αφορούν το οργανωτικό πλαίσιο φοίτησης και διδασκαλίας των μαθητών/τριών που η πολιτεία νομίζει (υποθέτει) ότι εμπίπτουν σε αυτή τη κατηγορία. Αυτή η διαδικασία δεν είναι μόνο συνεχής, αλλά δυστυχώς παρατηρούμε ότι ολισθαίνει χρόνο με το χρόνο προς τη κατεύθυνση της ανάδειξης και συντήρησης των καταπιεστικών λογικών εξοβελίζοντας τα ανάπηρα άτομα από τις συνθήκες της ισότιμης συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία. Με το τελευταίο σχέδιο νόμου για την ειδική εκπαίδευση, εμείς τα ανάπηρα άτομα, νιώθουμε ότι δεν μπορούμε πλέον να περιμένουμε κάτι χειρότερο.

Το σχέδιο αυτό ενώ επικαλείται την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ουσιαστικά προτείνει και προωθεί την κυριαρχία της εξουσιαστικής λογικής παραβιάζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ειδικότερα, επιδεινώνεται η στρεβλή εντύπωση ότι όλοι οι ανάπηροι μαθητές είναι εκ προοιμίου μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Επιπροσθέτως, στην περίπτωση των ανάπηρων μαθητών στο εν λόγω σχέδιο νόμου (καθώς και σε προηγούμενους νόμους) οι ειδικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες παρουσιάζονται ως φυσικό αποτέλεσμα της βλάβης τους, ενώ στο πλαίσιο της κριτικής παιδαγωγικής έχει κατ’ επανάληψη επισημανθεί ότι οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι το αποτέλεσμα μιας ποικιλίας παραγόντων όπως τα άκαμπτα αναλυτικά προγράμματα, τα απροσπέλαστα σχολεία και η ανεπάρκεια ημών των εκπαιδευτικών.

Στο σχέδιο νόμου επικρατεί η λογική του ιατρικού μοντέλου της αναπηρίας και τα ανάπηρα άτομα κατηγοριοποιούνται με βάση το είδος της βλάβης τους. Πρόκειται για μια στερεοτυπική κατηγοριοποίηση, ξεπερασμένη επιστημονικά, η οποία ενισχύει το συγκεντρωτισμό και το τσουβάλιασμα των ανάπηρων μαθητών σε κλειστές δομές ανά κατηγορία βλάβης, ενώ παράλληλα αυξάνει σε υπερθετικό βαθμό την εξουσία των κάθε λογής κωφολόγων, τυφλολόγων, αυτιστικολόγων κλπ. για το πώς αναμένεται να συμπεριφερθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία οι ανάπηροι μαθητές με βάση το είδος της βλάβης τους. Το τσουβάλιασμα αυτό δεν αφορά μόνο τους ανάπηρους μαθητές, αλλά κάτω από τον όρο-ομπρέλα «μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες» προστίθενται και οι μαθητές που έχουν υποστεί ενδοοικογενειακή βία, καθώς επίσης και αυτοί με διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται για μια άγρια και βάναυση διαδικασία ετικετοποίησης και διάκρισης μαθητών στο όνομα της «προστασίας και της εξασφάλισης της ισότιμης συμμετοχής».

Κάποιοι αρνούνται να κατανοήσουν ότι η αναπηρία δεν αναφέρεται αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της βλάβης, αλλά στην ικανοποίηση αιτημάτων σχετικά με την αντιμετώπιση των στερεοτύπων που υπάρχουν πέρα από τη βλάβη. Αυτό το ιατρικοδιαγνωστικό σύστημα που προτείνει το νέο σχέδιο νόμου σε καμία περίπτωση δεν εμπνέεται από την συμπεριληπτική οπτική, αλλά αυτό που επιβάλλει είναι το πώς θα συμπεριλάβει τις μικροπολιτικές των συντεχνιών, που λυμαίνονται το χώρο της αναπηρίας στην Ελλάδα. Οδηγούμαστε έτσι στη χάραξη και την εφαρμογή πολιτικών, που παρουσιάζουν την αναπηρία αποκλειστικά υπό την οπτική του πολιτισμού της ικανότητας, σε έναν υφέρποντα χρυσαυγητισμό, που εκ των πραγμάτων δεν δίνει καμία δυνατότητα στον εκπαιδευτικό κόσμο να φανταστεί τους ανάπηρους (μαθητές και εκπαιδευτικούς) πέρα από τα στενά όρια της βλάβης τους, κατασκευάζοντας ειδικούς τόπους-γκέτο, κατασκευάζοντας πορείες συγκεκριμένες, καταστρέφοντας οποιαδήποτε δυνατότητα δημιουργίας των ανθρώπων που συνεργάζονται με τα ανάπηρα άτομα. Υποβάλλει μια καθεστωτική λογική αναγνώρισης προσόντων των απανταχού αναπηρολόγων για να τους δώσει την ελάχιστη ικανοποίηση ότι «τα ανάπηρα παιδιά θα σας δώσουν τον ψωμί σας».

Προς έναν πολιτισμό της μιζέριας, της φτήνιας και της ντροπής που γεννά ο φόβος των πολιτευτάδων μήπως και κάτι τους ξεφύγει και το δουν διαφορετικά οι υπήκοοί τους. Γνωρίζοντας ότι οι υπήκοοι θα χειροκροτήσουν το πέταγμα του «ξεροκόμματου» που τους πετάνε, δηλαδή την απόκτηση μιας θεσούλας στη δημόσια εκπαίδευση και από εκεί και πέρα ας γίνει, ό,τι είναι να γίνει.

Η φιλοσοφία της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης πρωτίστως βασίζεται σε μία αλλαγή του τρόπου αντίληψης των σχέσεων στο χώρο της αναπηρίας. Οι όροι της εκπαιδευτικής διαδικασίας καθορίζονται από όλα τα μέρη (μαθητών, εκπαιδευτικών, ειδικού προσωπικού, γονέων και κηδεμόνων). Δεν πρέπει να βλέπουμε την αναπηρία ως ένα τεχνικό πρόβλημα στα χέρια των ειδικών, αλλά να στρέψουμε την προσοχή μας στην άρση των εμπόδιων που αντιμετωπίζουν τα ανάπηρα άτομα. Το αντίθετο ενισχύει απλώς την κυριαρχία των επαγγελματιών και τη χειραγώγηση των ανάπηρων ατόμων και των οικογενειών τους.

Σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη τα απανταχού αναπηρικά κινήματα εδώ και μερικές δεκαετίες προσπαθούν να βρουν τρόπους συνεργασίας με τους ειδικούς για ξεφύγει η αναπηρία και η ειδική εκπαίδευση από την ατομοκεντρική αντίληψη του ιατρικού-διοικητικού μοντέλου. Το ελληνικό υπουργείο παιδείας ενισχύει την περιχαράκωση και τη χειραγώγηση των ανάπηρων ατόμων εφευρίσκοντας κάποιους καινούργιους τύπους ειδικών σχολείων και επαγγελματικών ειδικοτήτων, χωρίς να αλλάζει τη φιλοσοφία προς ένα σχολείο για όλους.

Tags: ειδική αγωγήΛάζαρος Τεντόμας Tweet

View the discussion thread.