Η γελοιότητα των φασιστών και ο δημόσιος χώρος

Tweet Κατηγορία: ΆρθραΑρθρογράφος: Σεβαστή Τρουμπέτα

  Η εξάπλωση του φασιστικού φαινομένου, η υποστήριξή του, αλλά και η αντίσταση σε αυτό, μάλλον σχετίζονται με το πολιτισμικό και πολιτικό κεφάλαιο μιας κοινωνίας και τον τρόπο που τα μέλη της το έχουν αφομοιώσει, αξιοποιήσει, ή διαρρήξει   Οι μεγάλοι πολιτικοί εγκληματίες προφανώς θα πρέπει να καταδεικνύονται, και κατά προτίμηση να γελοιοποιούνται. Άλλωστε, δεν πρόκειται για μεγάλους πολιτικούς εγκληματίες, αλλά γι’ αυτούς που ασκούν μεγάλα πολιτικά εγκλήματα, και αυτό είναι κάτι εντελώς

διαφορετικό.   Αυτά τα λόγια ανήκουν στον Μπέρτολτ Μπρεχτ και συνοδεύουν το υλικό για το θεατρικό του έργο «Η αποτρέψιμη άνοδος του Αρτούρο Ούι» (1941) [1]. Η ανάδυση του γκάνγκστερ Αρτούρο Ούι στον υπόκοσμο του Σικάγου όπου εγκαθιδρύει μια τάξη πραγμάτων στη βάση του κοινού εγκλήματος, είναι αλληγορική για την άνοδο του Χίτλερ και του Ναζισμού. Στο πρόσωπο του Ουι, ο Μπρεχτ αναπαριστά τη γελοιότητα ενός ανθρώπου που αποκτά εξουσία μέσω του εκφοβισμού, της διαφθοράς και της κερδοσκοπίας. Ωστόσο, η κατάδειξη της γελοιότητάς του δεν μειώνει τη σημασία των πράξεών του, αλλά φέρνει στην επιφάνεια την κοινωνική ενδημικότητα των εγκλημάτων που στηρίζουν την εξουσία του ‑ πολύ περισσότερο καθώς η κατάφορη γελοιότητα του προσώπου αντιπαραβάλλεται στη σοβαρότητα των δρώμενων. Η άνοδος του γκάνγκστερ Ούι (τον οποίο στην αρχή κανείς δεν έπαιρνε στα σοβαρά), ήταν αποτρέψιμη, εφόσον η τάξη πραγμάτων που επέβαλλε δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τη συνεργεία, τη σιωπή, τον φόβο, την αδυναμία, την κερδοσκοπία, όσων βρέθηκαν αντιμέτωποι, ή συμπορεύτηκαν μαζί του, εκμεταλλευόμενοι εν μέρει προς όφελός τους τις ευκαιρίες που προσέφερε η ανερχόμενη εξουσία.   Το περιρρέον περιβάλλον και οι προσφερόμενες ευκαιρίες είναι το ένα ζήτημα, ο χειρισμός τους είναι το άλλο. Υπάρχουν άπειρα ιστορικά παραδείγματα που δείχνουν ότι η έξαρση του φασισμού, όπως και του ρατσισμού, ευνοούνται σε περιόδους κρίσης. Αν μείνει, όμως, κανείς σε αυτή τη διαπίστωση κινδυνεύει να αναγάγει το φασιστικό φαινόμενο σε αναπότρεπτη απότοκη συνέπεια καταστάσεων κρίσης. Ωστόσο, ούτε το φασιστικό φαινόμενο έχει τις αιτίες του στην κρίση (όσο και αν αυτή το ευνοεί), ούτε η ίδια η κρίση και οι συνέπειές της υπήρξαν μοιραίες. Η διαχείριση της κρίσης είναι ζήτημα πολιτικών επιλογών που πλήττουν τα ασθενέστερα μέλη της κοινωνίας, φτωχοποιούν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα και βυθίζουν στην ανασφάλεια τμήματα της κοινωνίας που μέχρι πρόσφατα θεωρούσαν την κατάστασή τους ασφαλή. Όμως, πάλι, η επισφάλεια και η φτωχοποίηση δεν είναι μονόδρομος που οδηγεί στην έξαρση του φασιστικού φαινομένου, αλλά μία οδός ανάμεσα σε άλλες, όπως θα ήταν, για παράδειγμα, η συσπείρωση ενάντια στις αιτίες (και τους υπαίτιους) της κρίσης. Η εξάπλωση του φασιστικού φαινομένου, η υποστήριξή του, αλλά και η αντίσταση σε αυτό, μάλλον σχετίζονται με το πολιτισμικό και πολιτικό κεφάλαιο μιας κοινωνίας και τον τρόπο που τα μέλη της το έχουν αφομοιώσει, αξιοποιήσει, ή διαρρή