H συρρίκνωση των πανεπιστημίων: Μια πολιτική επιλογή

Tweet Κατηγορία: ΆρθραΑρθρογράφος: Γιώργος Αγγελόπουλος

  του Γιώργου Αγγελόπουλου     Τα ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται σε πρωτοφανή φάση συρρίκνωσης. Οι δαπάνες για τα ΑΕΙ μειώθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια σε ποσοστό περίπου 50%, ποσοστό μεγαλύτερο από ό,τι σε κάθε άλλο υπουργείο! Οι διορισμοί μελών ΔΕΠ έχουν πρακτικά σταματήσει.

Oι θέσεις συμβασιούχων διδασκόντων βαίνουν συνεχώς μειούμενες. Μέχρι το 2013 θα έχει συνταξιοδοτηθεί το 20% των μελών ΔΕΠ που υπηρετούσαν το 2008. Οι απολαβές του πρωτοδιοριζόμενου λέκτορα, σύμφωνα με τις εξαγγελίες, θα φτάσουν λίγο κάτω από τα 1.000 ευρώ, αρνητικό ρεκόρ σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Το υπάρχον κύμα μετανάστευσης των πανεπιστημιακών αναμένεται να ενταθεί, λόγω της αβεβαιότητας στη θεσμική λειτουργία των πανεπιστημίων αλλά και της απουσίας μιας στρατηγικής χρηματοδότησης της έρευνας.Οι εξελίξεις αυτές δεν συνιστούν απλώς το αποτέλεσμα συρρίκνωσης του κράτους στο πλαίσιο της συγκυρίας (Μνημόνιο, λιτότητα), αλλά συνειδητή επιλογή τμήματος των οικονομικών και πολιτικών ελίτ της χώρας. Η κατανόησή της απαιτεί τον αναστοχασμό των εξελίξεων από την ημέρα που ο Γ. Παπανδρέου, η Α. Διαμαντοπούλου και ομάδα συνεργατών τους βάζουν σε εφαρμογή τον «εκσυγχρονισμό» των ΑΕΙ. Κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής τους υπήρξε η αλαζονεία έναντι της ακαδημαϊκής κοινότητας αλλά και του ίδιου του πανεπιστημιακού θεσμού. Η τακτική αυτή τους αποξένωσε από τη συντριπτική πλειοψηφία της ακαδημαϊκής κοινότητας. Οι ελάχιστες συμμαχίες τους εντός των ΑΕΙ και η προσπάθεια ενίσχυσής τους από ορισμένους ακαδημαϊκούς της διασποράς των ΗΠΑ δεν στάθηκαν ικανές για να εφαρμοστεί ο Ν. 4009, παρά την ψήφιση του από το ΠΑΣΟΚ, τη Ν.Δ. και το ΛΑΟΣ. Βασικό μειονέκτημα των επιλογών τους ήταν ότι δεν προσπάθησαν να ανατρέψουν τις πολλές παθογένειες των ΑΕΙ. Τουναντίον, επιχείρησαν να βασιστούν σε αυτές για να κατεδαφίσουν συνολικά την ανώτατη εκπαίδευση, επιδιώκοντας να χτίσουν το απόλυτα ελεγχόμενο από ολιγομελείς ομάδες «εκσυγχρονισμένο πανεπιστήμιο». Ακόμα και οι ελάχιστες εξαγγελθείσες πρωτοβουλίες αντιμετώπισης κραυγαλέων θεσμικών παρεκτροπών έμειναν στα αζήτητα.   Η πολιτική Παπανδρέου-Διαμαντοπούλου οδήγησε ετερόκλιτα τμήματα της ακαδημαϊκής κοινότητας σε κοινή στάση έναντί της. Δημιούργησε ευρύτερες ωσμώσεις, που αποκρυσταλλώθηκαν στη στάση της Συνόδου των Πρυτάνεων. Οι δυναμικές αυτές ωσμώσεις, σε συνδυασμό με τις ευρύτερες πολιτικές εξελίξεις, συνέβαλαν στη μη εφαρμογή ενός νόμου που συμβολικά αποτέλεσε παραδειγματικό σημείο σύμπλευσης των εταίρων της κυβέρνησης Παπαδήμου. Εντός των ΑΕΙ, οι ωσμώσεις παρήγαγαν γόνιμες δημόσιες παρεμβάσεις σχετικά με τους πανεπιστημιακούς θεσμούς. Σ’ αυτές, φάνηκε να επικρατεί η άποψη περί δημόσιων πανεπιστημίων στο πρότυπο των universitas, παρά η εκσυγχρονιστική πρόταση του πανεπιστημίου-επιχείρηση. Βέβαια, η συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών μόνο σιωπηρά υποστήριξε την αντίθεση στον Ν. 4009. Η σιωπηρή αυτή πλειοψηφία ήταν φοβισμένη από το μέγεθος των αλλαγών που προ