Είναι η απλή αναλογική το καλύτερο εκλογικό σύστημα;

Η απλή αναλογική αποτελούσε ένα διαρκές αίτημα της Αριστεράς. Πίστευε, ότι με το σύστημα αυτό θα αποκτούσε μεγαλύτερη κοινοβουλευτική δύναμη. Όμως, το επιχείρημα ήταν οξύμωρο!
Θυμάμαι, για παράδειγμα, το ΚΚΕ να θέτει ως στρατηγικό στόχο την απλή αναλογική, αλλά από την άλλη να αποκλείει τη κυβερνητική συνεργασία με άλλα κόμματα! Ε, τότε προς τι η απλή αναλογική; Για να παραμένει η χώρα ακυβέρνητη; Γιατί η απλή αναλογική σημαίνει de facto κυβερνήσεις συνεργασίας…..
Tα λεγόμενα κόμματα εξουσίας, από την άλλη, σταθερά υποστήριζαν τα συστήματα ενισχυμένης αναλογικής τα οποία βοηθούν τον σχηματισμό βιώσιμης κυβέρνησης πριμοδοτώντας το πρώτο κόμμα. Άλλωστε, οι εκλογές διεξάγονται για να εκλεγεί κυβέρνηση και όχι για να καταγράφεται η εκλογική δύναμη των κομμάτων.
Η ΝΔ δυο φορές, το 1981 και το 1993, είχε την ευκαιρία, αλλά και τη δυνατότητα να ψηφίσει την απλή αναλογική για να εμποδίσει την αυτοδύναμη άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Όμως, και στις δυο περιπτώσεις πρυτάνευσε η λογική ότι προέχει η διακυβέρνηση της χώρας.
Το ΠΑΣΟΚ, αντιθέτως, δεν είχε τέτοια …κωλύματα! Το 1989, όταν έβλεπε ότι χάνει την εξουσία δεν δίστασε να αλλάξει τον εκλογικό νόμο για να αποτρέψει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία της ΝΔ. Και απαιτήθηκαν τρεις εκλογικές αναμετρήσεις για να κερδίσει η ΝΔ πλειοψηφία μιας έδρας, ενώ η εκλογική της επίδοση έφτανε στο 48%!
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ψήφισε τον «Νόμο Κούβελα» για να είναι έτοιμη για παν ενδεχόμενο, λόγω της «πλειοψηφίας των 151», αλλά από τον νόμο αυτό ευνοήθηκε μόνο το ΠΑΣΟΚ, το οποίον αν και τον κατακεραύνωνε όταν ψηφιζόταν, τον εκμεταλλεύτηκε στο έπακρον και μόνον όταν είδε πως χάνει τις εκλογές, αποφάσισε να τον αλλάξει.
Με τη Συνταγματική Αναθεώρηση του 2001, ο εκλογικός νόμος ισχύει για τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός και αν ψηφιστεί από 200 βουλευτές, οπότε μπορεί να τεθεί σε ισχύ αμέσως. Έτσι το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη ….μερίμνησε και ψήφισε τον Φεβρουάριο του 2004, τον «εκλογικό νόμο Σκανδαλίδη», τα αποτελέσματα του οποίου τα είδαμε στις εκλογές του 2007.
Ο Προκόπης Παυλόπουλος, το 2008, αντί να αλλάξει ριζικά το «νόμο Σκανδαλίδη», με τροπολογία, «έδωσε bonus» 10 παραπάνω βουλευτών (που έφτασαν συνολικά τους 50) στο πρώτο κόμμα. Με αυτό το σύστημα έγιναν οι εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου του 2012.
Τώρα, λοιπόν, με τη δημοσκοπική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ και την «πρόβα» της τρικομματικής κυβέρνησης υπό τον Σαμαρά, κάποιοι επαναφέρουν το σενάριο της απλής αναλογικής.
Κατ’ αρχήν ο εκλογικός νόμος δεν μπορεί να ανακόψει την πορεία ενός κόμματος προς την εξουσία, αν το θέλει η κοινωνία. Πρώτο παράδειγμα είναι το ΠΑΣΟΚ. Το 1974 ξεκίνησε με 12.5% και σε 7 χρόνια έφτασε στο 48%! Δεύτερο παράδειγμα η Ν.Δ. την περίοδο 1989-1990. Τρίτο, παράδειγμα ο ΣΥΡΙΖΑ. Θυμάστε σε πόσες εκλογικές αναμετρήσεις περιμέναμε το πρωί για να δούμε, αν θα μπει στη Βουλή; Ε, λοιπόν, ο εκλογικός νόμος δεν τον…εμπόδισε να φτάσει στο 27% στις τελευταίες εκλογές.
Άρα, λοιπόν, για τα κόμματα δεν αποφασίζει ο …εκλογικός νόμος, αλλά η κοινωνία. Για το λόγο αυτό και θεωρώ λάθος την «πρωτοβουλία Βενιζέλου» για να τεθεί η Χρυσή Αυγή εκτός νόμου.
Όμως, γιατί ήρθε στην επικαιρότητα η συζήτηση για την απλή αναλογική, αυτή τη δεδομένη χρονική συγκυρία; Με συσσωρευμένα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, το πολιτικό σύστημα όχι και στα καλύτερά του, τον λαϊκισμό και τις ακραίες φωνές να ….διαγωνίζονται στις υπερβολές, ένα μόνο αποτέλεσμα θα φέρει: την κατάρρευση του πολιτικού συστήματος, την αβεβαιότητα και την ακυβερνησία.
Η απλή αναλογική ενδεχομένως, υπό προϋποθέσεις, να λειτουργούσε εκτονωτικά, για την πλήρη αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού, όμως το ζητούμενο στη χώρα μας για το επόμενο (άγνωστο πόσο) χρονικό διάστημα είναι η κυβερνητική σταθερότητα. Με άλλα λόγια χρειαζόμαστε και θα χρειαστούμε ισχυρές κυβερνήσεις, ικανές να πάρουν δύσκολες αποφάσεις. Εκτός και αν μεθοδεύονται άλλα πράγματα.
Για την απλή αναλογική έχω μερικές ακόμα ….ενστάσεις.
α) Αλλοιώνει τη λαϊκή βούληση. Για παράδειγμα ψηφίζεις το πρόγραμμα της ΝΔ και μετεκλογικά η κυβέρνηση μπορεί να υποχρεωθεί να εφαρμόσει, κάτι από το πρόγραμμα ΝΔ, με το οποίο κανένας δεν είναι ευχαριστημένος!
β) Διαχέει την πολιτική ευθύνη και …επιβραβεύει την ασυνέπεια. Από τη στιγμή που στο κυβερνητικό σχήμα συμμετέχουν πολλοί σχηματισμοί, η πολιτική ευθύνη διαχέεται και εξασθενίζει. Αυτό ….διευκολύνει την αθέτηση των προγραμματικών τους δεσμεύσεων. Έτσι, μειώνεται η αξιοπιστία τους ενώ αποδυναμώνεται και ο λαϊκός έλεγχος.
γ) Ενισχύει τις οργανωμένες μειοψηφίες: μικροί σχηματισμοί ή οργανωμένες μειοψηφίες μπορούν να αποκτήσουν δυσανάλογα μεγαλύτερη κυβερνητική δύναμη σε σχέση με την απήχησή τους στην κοινωνία και να αναδειχθούν σε ρυθμιστές της πολιτικής ζωής του τόπου.
δ) Αδύναμες και αναποτελεσματικές κυβερνήσεις: οι κυβερνήσεις συνεργασίας, ειδικά όταν σ΄ αυτές συμμετέχουν κόμματα με διαφορετικές πολιτικές και προγραμματικές θέσεις, είναι, εξ ορισμού προϊόν συμβιβασμού, και κατά συνέπεια η σταθερότητά τους βρίσκεται υπό διαρκή αίρεση.
ε) Κατακερματισμός του πολιτικού συστήματος: είναι γενικά παραδεκτό πως όπου εφαρμόζεται η απλή αναλογική ανθεί ο κατακερματισμός του πολιτικού συστήματος με συνακόλουθο αποτέλεσμα την πολιτική αστάθεια.
στ) Εξωθεσμικές παρεμβάσεις: όταν κάθε οργανωμένη ομάδα μπορεί να διεκδικήσει την είσοδό της στη Βουλή και εν συνεχεία τη συμμετοχή της στο κυβερνητικό σχήμα, τότε ανοίγεται διάπλατα ο δρόμος για εξωθεσμικές παρεμβάσεις από οικονομικά και όχι μόνο συμφέροντα τα οποία θα «κατασκευάζουν» κόμματα για να προωθούν τα συμφέροντά τους.
Πολύ φοβούμαι ότι η συζήτηση για τον εκλογικό «ανοίγει» από κάποιους, επιτηδείως. Οι λόγοι είναι προφανείς. Επιδιώκουν την πλήρη «μπαχαλοποίηση» της πολιτικής ζωής του τόπου και τον απόλυτο έλεγχό της. Κάποιοι άλλοι, ενδεχομένως, ευελπιστούν ότι μέσω της απλής αναλογικής θα ..διασωθούν πολιτικά και εκλογικά.
Όλα αυτά, βεβαίως, κατ΄ ουδένα τρόπο αναιρούν την ανάγκη για θεσμικές πρωτοβουλίες που θα αναμορφώσουν το πολιτικό μας σύστημα, θα ενισχύουν την διαφάνεια και την αξιοπιστία του και θα το εκσυγχρονίσουν. Όμως, επ’ αυτών θα επανέλθουμε….
ΚΡ-ANTINEWS