Υπό το φως της πανσελήνου

από τη Μαρίτα Μελέτη

Με το φεγγάρι να έχει την τιμητική του την εβδομάδα που μας πέρασε, αναζητούμε ταινίες που με φόντο την πανσέληνο να μας κάνουν να ερωτευτούμε ή καλύτερα να ξαναερωτευτούμε τον/την σύντροφό μας (Πριν τα Μεσάνυχτα)... Ή ακόμα καλύτερα, η μυστηριώδης πανσέληνος μπορεί να αποτελέσει το κατάλληλο σκηνικό για να ανακαλύψουμε την καταπιεσμένη γυναικεία φύση (Η δασκάλα του πιάνου).

Πριν τα Μεσάνυχτα (Before Midnight)

(Δραματική, 2013, Διάρκεια: 108') Αμερικανική ταινία σε σκηνοθεσία του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ με τους Ίθαν Χοκ, Ζιλί Ντελπί, Ξένια Καλογεροπούλου,

Παραφράζοντας τους Πυξ Λαξ θα λέγαμε ότι οι μεγάλες αγάπες δεν πάνε ούτε στον παράδεισο, ούτε στην κόλαση. Η αγάπη, είτε μεγάλη, είτε μικρή, γεννιέται, ακμάζει, παρακμάζει και ενίοτε, με τη βοήθεια της τύχης, καταφέρνει να επιβιώσει μέσα σε μια διαρκή αναζωπύρωση του παραπάνω κύκλου. Αυτή τη στοιχειώδη και τόσο κοινή αλήθεια έρχεται να διατυπώσει ο Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, βάζοντας μια άνω τελεία, καθοριστικό και απαραίτητο σημείο στίξης, σε μια φράση που είχε ξεκινήσει να αρθρώνεται με τα πανέμορφα «Πριν το ξημέρωμα» (1995) και «Πριν το ηλιοβασίλεμα» (2004).

Στο «Πριν το ξημέρωμα», ο Τζέσι ήταν ένας νεαρός Αμερικανός τουρίστας που περνούσε μια αξέχαστη νύχτα κουβέντας, περιπλάνησης κι έρωτα με την Γαλλίδα Σελίν στη Βιέννη, όπου περίμενε για να αλλάξει συγκοινωνία. Εννιά χρόνια μετά, στο «Πριν το ηλιοβασίλεμα», οι δυο τους θα συναντηθούν ξανά στο Παρίσι: εκείνος ως συγγραφέας ενός μπεστ σέλερ εμπνευσμένου από εκείνη τη νύχτα στη Βιέννη και παντρεμένος με παιδί, εκείνη ως στρεσαρισμένη δικηγόρος και μουδιασμένη από την πορεία της ζωής της. Τα παλιά συναισθήματα και πάθη θα ξαναβγούν στην επιφάνεια μέσα σε ένα απόγευμα, αλλά οι τίτλοι τέλους θα πέσουν πριν χρειαστεί να πούμε το οτιδήποτε με βεβαιότητα, καθώς πρέπει πάλι να προλάβει το αεροπλάνο του. Κάποιοι μπορεί να πουν ότι η πορεία από εκεί και πέρα των δύο ηρώων βρισκόταν στην σφαίρα της φαντασίας του κάθε θεατή, όμως το «Πριν τα μεσάνυχτα» αποδεικνύει ότι η πιο σημαντική κουβέντα δεν είχε ειπωθεί ακόμα.

Πάλι, εννιά χρόνια μετά, ο τίτλος του κλεισίματος της τριλογίας είναι αυτός με τις πιο «μακάβριες» παραπομπές και όχι άδικα. Καθώς, επιτέλους ζευγάρι, περνούν μαζί με τα παιδιά τους τις καλοκαιρινές διακοπές στη Μεσσηνία, βλέπουν τον ορίζοντα των θεωρητικά άπειρων δυνατοτήτων της νιότης τους όλο και να στενεύει μπροστά τους και τα αρχαία ερείπια του ελληνικού τοπίου δεν είναι παρά μια υπενθύμιση αυτού που χάνεται ανεπιστρεπτί. Το ζευγάρι δεν περιμένει πλέον ένα μαγικό δεύτερο ραντεβού ή την πραγμάτωση ενός ανολοκλήρωτου έρωτα, αλλά την αναμέτρηση με τη συνήθεια, τις ευθύνες και τον χρόνο που περνά γρήγορα και ανεπιστρεπτί.

Εάν η μυθολογία του Τζέσι και της Σελίν είχε κερδίσει μια τόσο προνομιακή θέση στις καρδιές των θεατών, ήταν γιατί κατάφερνε να τη βυθίσει σε ένα οικουμενικά αναγνωρίσιμο παιχνίδι σαγήνης, φλερτάροντας, ίσως, με τα υπαρξιακά κλισέ της εκάστοτε γενιάς, μετατρέποντάς τα όμως σε τέχνη, μικρή και πολύτιμη, μέσω μιας γραφής ρέουσας, γεμάτης εκπλήξεις. Αυτή ακριβώς η αρετή παραμένει ζωντανή και στο τωρινό «Πριν τα μεσάνυχτα», αποκτώντας μάλιστα μια διάσταση δραματική. Ο Λινκλέιτερ δεν προτίθεται να φτάσει στα αβυσσαλέα βάθη όπου ο Μπέργκμαν επιχειρούσε τις δικές του ανατομίες ζευγαριών, όμως το δικό του μίγμα ωμού πραγματισμού κι επίμονης αισιοδοξίας διαθέτει στιλ, εσωτερική συνοχή και πλούσιους συναισθηματικούς χυμούς.

Με μια διακριτική, σχεδόν αόρατη, σκηνοθεσία που δείχνει εμπιστοσύνη στο υπάρχον σενάριο, ο Λινκλέιτερ, τελικά, μας δίνει μια ταινία που αγωνίζεται να φτάσει σε αυθεντικότητα και φαντασία τις προηγούμενες, αλλά κατατρύχεται από την υποψία ότι όλα έχουν ειπωθεί. Μια ταινία που μοιάζει τόσο πολύ με τους ήρωές της και δεν φοβάται να το παραδεχτεί. Γι’ αυτό και ίσως να μας αγγίζει περισσότερο από κάθε άλλη φορά.

Η Δασκάλα του Πιάνου (La Pianiste)

(Δραματική, 2001, Διάρκεια: 129'). Γαλλο-αυστριακή ταινία σε σκηνοθεσία του Μίκαελ Χάνεκε με τους Ιζαμπέλ Ιπέρ, Μπενουά Μαζιμέλ, Ανί Ζιραρντό, Σούζαν Λόθαρ.

Για όσους δεν έχουν δει αυτή την αποκαλυπτική, και σοκαριστικά ωμή, ακτινογραφία της γυναικείας ψυχολογίας, είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να την απολαύσουν τώρα σε κάποιο θερινό σινεμά. Ο Μίκα Χάνεκε σκηνοθετεί την εξαιρετική Ιζαμπέλ Ιπέρ στην μέχρι τώρα σπουδαιότερη ερμηνεία της καριέρας της (τιμήθηκε με το βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ των Κανών).

Μια αυστηρή καθηγήτρια μουσικής, η οποία μένει με τη μητέρα της κι έχει μάθει να καταπιέζει τις επιθυμίες της, ζει μια κρυφή ηδονοβλεπτική ζωή. Όλα αυτά ώσπου ένας νεαρός μαθητής του ωδείου την ερωτεύεται και της δίνει μια μοναδική ευκαιρία να αγαπήσει. Ο Χάνεκε πιστεύεις ότι επιδιώκει την πρόκληση και σπρώχνει τις καταστάσεις στα άκρα, όμως χάρη στην αξιοθαύμαστη σκηνοθετική του ακρίβεια καταφέρνει να δημιουργεί μια αφοπλιστικά οξυδερκή πολιτικοκοινωνική κριτική.