Σκύλοι-οδηγοί αλλάζουν ζωές! Οι τετράποδοι φύλακες-άγγελοι των τυφλών (φωτορεπορτάζ)

Θεωρούνται οι καλύτεροι φίλοι του ανθρώπου. Για όσους όμως αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης είναι κάτι πολύ περισσότερο από κατοικίδια, είναι οι φύλακες-«άγγελοί» τους.

Της Κωνσταντίνας Γιαννακοπούλου

Ο λόγος για τους σκύλους-οδηγούς τυφλών, που «δανείζουν» τα μάτια τους σε εκείνους, που τα έχουν ανάγκη. Πιστοί «σύντροφοι» στη ζωή τους, «συνοδοιπόροι» στο κάθε βήμα τους, «προστάτες» στην καθημερινότητά τους, δίνουν στους καθοδηγούμενούς τους μια ανεξάρτητη, αυτόνομη ζωή.

Η εκπαίδευσή του
Ο φορέας «Ελληνικό Κέντρο Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης Σκύλων Οδηγών και

Κινητικότητας Τυφλών και Σκύλων Βοηθών για Άτομα με Αναπηρίες – «ΣΚΥΛΟΙ ΟΔΗΓΟΙ ΕΛΛΑΔΟΣ» ιδρύθηκε στις 25 Ιουλίου 2008. Σε συνέντευξη, που παραχώρησε στην «Αττική Freepress», η Πρόεδρος Δ.Σ. κα Ζωή Χρηστοπούλου-Γερουλάνου μίλησε για την εκπαίδευση των σκύλων, τις προϋποθέσεις για να αποκτήσει κάποιος έναν σκύλο-οδηγό, αλλά και για τα οφέλη για τους οδηγούμενους. «Για να επιλεγεί κάποιος σκύλος προηγείται αξιολόγηση, ιατρικές εξετάσεις και έπειτα συνεχίζουν εκείνοι, που έχουν τις προϋποθέσεις», μας λέει η κα Γερουλάνου, προσθέτοντας χαρακτηριστικά: «Η βασική εκπαίδευση διαρκεί 6 με 8 μήνες, ανάλογα με την εξέλιξη του σκύλου και γίνεται σύμφωνα με την εκπαίδευση, που θα ακολουθήσει, όσον αφορά στον χειρισμό του σκύλου και τις εκπαιδευτικές μεθόδους, που χρησιμοποιούνται».

Η αξιολόγηση
«Όλοι οι ενδιαφερόμενοι περνούν από αξιολόγηση», μας λέει η πρόεδρος του Δ.Σ. Αν η αίτηση του υποψηφίου εγκριθεί από το Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος», στη συνέχεια πραγματοποιείται επίσκεψη στο χώρο του υποψηφίου όπου συμπληρώνεται το ιατρικό και κοινωνικό ιστορικό του. Η αίτηση τοποθετείται στη λίστα αναμονής του Κέντρου, η οποία μπορεί να είναι από 2 μήνες έως 2 χρόνια. Μετά την έγκριση του αιτήματος του ενδιαφερομένου, πριν την κοινή εκπαίδευση εξετάζεται εάν ο ενδιαφερόμενος πληροί τις απαραίτητες προϋποθέσεις, σχετικά με την ικανότητά του να χειρίζεται και να ελέγχει ένα σκύλο με τη φωνή και τις κινήσεις του χεριού. Τέλος, αναζητείται ο κατάλληλος σκύλος, ο οποίος έχει τελειώσει την εκπαίδευσή του και έχει κριθεί κατάλληλος για Σκύλος Οδηγός, που θα ταιριάξει με τον χρήστη-άτομο με πρόβλημα όρασης και όταν αυτό επιτευχθεί, ξεκινά η κοινή εκπαίδευση τους.

Οι ανάδοχοι εθελοντές
Η διαδικασία, που ακολουθείται για την εκπαίδευση του σκύλου είναι μακρά. Αρχικώς, μια ομάδα «αναδόχων» εθελοντών αναλαμβάνει-με την υποστήριξη των εκπαιδευτών τους-την καθημερινότητα και την κοινωνικοποίηση των ζώων. Τα εκπαιδευόμενα σκυλιά πρέπει να μάθουν να ζουν μέσα στην πόλη, να μπαίνουν οπουδήποτε, κάτι που εξασφαλίζεται, ευτυχώς πλέον, με νόμο του 2014. Η Τερέζα Γεωργίου είναι η πρώτη ανάδοχος σκύλου οδηγού και συντονίστρια της ομάδας των ανάδοχων εθελοντών. «Οι Ανάδοχοι Εθελοντές επιλέγονται από το Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος, μετά από αίτησή τους», μας ανέφερε αρχικά, για να συνεχίσει, λέγοντας: «Κρατούν το κουτάβι περίπου 12-14 μήνες και είναι υπεύθυνοι για τον έλεγχο της υγείας και σωματικής του ανάπτυξης, για την αρχική του εκπαίδευση και ανταπόκριση στις πρώτες εντολές βασικής υπακοής. Το μόνο που οφείλει να προσφέρει ο ανάδοχος εθελοντής στο κουτάβι είναι η αγάπη του, καθώς όλα τα έξοδα διατροφής και κτηνιατρικής παρακολούθησης είναι καλυμμένα από χορηγίες και από το Κέντρο ‘’Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος’’».

Ποιοί μπορούν να αποκτήσουν σκύλο-οδηγό
Άτομα ηλικίας από 18 ετών και άνω, με ολική ή μερική απώλεια όρασης, των οποίων η λειτουργική όραση είναι τέτοια, ώστε χρειάζονται απαραιτήτως βοήθημα κινητικότητας για την ασφαλή και ανεξάρτητη μετακίνησή τους, είναι οι κατάλληλοι υποψήφιοι για να αποκτήσουν έναν σκύλο-οδηγό. Η καλή φυσική κατάσταση του υποψηφίου, η προηγούμενη συμμετοχή του σε πρόγραμμα εκπαίδευσης στην Κινητικότητα και τον Προσανατολισμό με τη χρήση λευκού μπαστουνιού, η ανεξάρτητη και ασφαλής κίνησή του σε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο, είναι μερικές ακόμα προϋποθέσεις. Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει η ικανότητά του υποψηφίου να φροντίζει μόνος για τη διατήρηση της υγείας και καλής φυσικής κατάστασης του σκύλου-οδηγού και η προοπτική χρήσης του σκύλου-οδηγού σε βαθμό ικανοποιητικό, ώστε ο σκύλος να μην ξεχνά αυτά, τα οποία έχει διδαχθεί στη διάρκεια της εκπαίδευσής του.

Οι εκπαιδευόμενοι-εκπαιδευτές
Καταλυτικός είναι ο ρόλος των εκπαιδευόμενων-εκπαιδευτών, οι οποίοι κάνουν την εκπαίδευση προχωρημένης υπακοής, οδήγησης και συγκεκριμένης συμπεριφοράς, σύμφωνα με τον Γιάννη Κονδράρο, που συνεργάζεται με το κέντρο «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος»: «Η εκπαίδευση αυτή κρατάει 6 με 8 μήνες, ανάλογα με το σκύλο. Ως επί το πλείστον χρησιμοποιούμε Λαμπραντόρ, λόγω χαρακτήρα, προσαρμοστικότητας αλλά και γιατί τα αποδέχεται πιο εύκολα ο κόσμος στους δημόσιους χώρους. Προς τα παρόν έχουμε παραδώσει 5 σκύλους και ευελπιστούμε μέσα στο 2016 να δώσουμε ακόμα ένα με δύο σκύλους».

Η εκπαίδευση των σκύλων οδηγών διαφέρει κατά πολύ από αυτή των υπόλοιπων σκύλων, όπως μας επισημαίνει η Αιμιλία Κλεφτόγιαννη, εκπαιδεύτρια σκύλων οδηγών: «Όλοι ξεκινάμε από το μηδέν. Το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μας είναι το ταίριασμα σκύλου οδηγού και οδηγούμενου. Πρέπει να γνωρίζουμε πολύ καλά τις προσωπικότητες και των δύο και να διαπιστώσουμε αν υπάρχει «χημεία» μεταξύ τους».

Ταίριασμα τυφλού χρήστη και σκύλου-οδηγού
Περίπου στην ηλικία των 18-22 μηνών ο σκύλος αξιολογείται πάλι. Παράλληλα, αξιολογείται και ο υποψήφιος τυφλός χρήστης, με τον οποίο κρίνεται ότι μπορεί να ταιριάξει ο συγκεκριμένος σκύλος. Ο κατάλληλος σκύλος για κάθε χρήστη επιλέγεται με βάση τις ανάγκες του τυφλού ατόμου, τις συνήθειές του, αλλά και τον σωματότυπό του, τον ρυθμό του βαδίσματός του, την ύπαρξη άλλων αναπηριών ή ασθενειών, κ.λπ.
Η προχωρημένη εκπαίδευση διαρκεί περίπου 11 εβδομάδες και το περιεχόμενό της διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του χρήστη. Καθορίζεται, δηλαδή, από τον τόπο διαμονής και εργασίας του, τις απαιτήσεις της μετακίνησής του, τη φυσική του κατάσταση, τον τρόπο ζωής του και τις συνήθειές του, καθώς και τις κοινωνικές και άλλες υποχρεώσεις του.

Οι οδηγούμενοι
Η εικόνα ενός πολίτη, που βγάζει βόλτα τον σκύλο-κατοικίδιό του στο κέντρο της Αθήνας είναι αρκετά οικεία, η αντίστοιχη ενός τυφλού με τον σκύλο-οδηγό του φαίνεται να είναι, σε αρκετούς, πρωτόγνωρη. Η κα Πιλάρ Κουράκου είναι διοικητικός υπάλληλος στα ιατρεία ΠΕΔΥ και έχει ολική απώλεια όρασης, ενώ σύμφωνα με τα όσα μας δήλωσε ο σκύλος-οδηγός άλλαξε τη ζωή της: «Χρησιμοποιούσα λευκό μπαστούνι για 25 χρόνια, η κίνηση μου στους δρόμους της Αθήνας γινόταν με μεγάλη δυσκολία λόγω των πάρα πολλών εμποδίων και της κακής οδικής κουλτούρας που υπάρχει στη χώρα μας. Όταν έμαθα για τους σκύλους-οδηγούς έκρινα ότι θα μπορούσα να έχω μια βοήθεια στην κίνησή μου, καθώς είμαι ένας άνθρωπος πολύ δραστήριος. Έτσι, πήρα την απόφαση να αποκτήσω έναν, ώστε να κινούμαι πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη ασφάλεια μέσα στην πόλη. Εφόσον πληρούσα τις προϋποθέσεις, έπειτα από ενάμιση χρόνο απέκτησα την Ίρμα, ένα θηλυκό Λαμπραντόρ. Η βοήθεια , που μου παρέχει, είναι πολύ μεγάλη, καθώς με τον τρόπο της μού δείχνει, που υπάρχουν εμπόδια, ώστε να μην κινδυνεύσει η σωματική μου ακεραιότητα. Στην αρχή δεν ήθελα τόσο ένα σκύλο παρέας, όσο ένα σκύλο εργασίας. Στην πορεία όμως κατάλαβα ότι αυτά τα δύο πράγματα έγιναν ένα». Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν μόλις δύο σχολές, που εκπαιδεύουν τέτοιους σκύλους στη χώρα μας, η σχολή «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος» και η «Σχολή Σκύλων-Οδηγών Τυφλών Λάρα», οι οποίες προσπαθούν να διαχειριστούν και να καλύψουν την ανάγκη των ατόμων με προβλήματα όρασης να χρησιμοποιήσουν για την κινητικότητά τους σκύλο οδηγό.

Η «συνταξιοδότηση»
Ο σκύλος-οδηγός εργάζεται περίπου για 7 χρόνια ανάλογα με τη χρήση, τις συνθήκες, το περιβάλλον, όπου κινείται, κ.λπ. Κάποιες φορές ο ρόλος του διαρκεί λιγότερα χρόνια για διάφορους λόγους, όπως για παράδειγμα ασθένεια ή θάνατος του αφεντικού του, αδυναμία του να κρατήσει το σκύλο, λόγω εκτάκτων συμβάντων ή αλλαγής των συνθηκών, κ.λπ. Μετά την απόσυρσή του ο σκύλος-οδηγός, είτε παραμένει στο χρήστη σαν κατοικίδιο, αν υπάρχει η επιθυμία και η δυνατότητα, είτε παραμένει σε κάποιο συγγενή ή φίλο, είτε παραμένει στον Ανάδοχο Εθελοντή, που τον κοινωνικοποίησε, είτε επιστρέφει στο κέντρο, το οποίο αναλαμβάνει να βρει ανάδοχο εθελοντή για την υιοθεσία του σκύλου. Ο σκύλος-οδηγός μετά την απόσυρσή του γίνεται κατοικίδιο και αλλάζει και ιδιοκτήτη.