Πρωταγωνιστές οι δήμοι στις δομές κοινωνικής αλληλεγγύης

Του Στράτου Ιωακείμ

Την ώρα που η οικονομική ασφυξία γίνεται βίωμα των περισσότερων πολιτών αυτής της χώρας, οι κοινωνικές δημοτικές δομές πλησιάζουν τις 3.000 ελαφρύνοντας χιλιάδες συνανθρώπους που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη. Από αυτές οι περισσότερες είναι άτυπες. Κάποιες υλοποιούνται από τα Νομικά πρόσωπα των δήμων (κοινωφελείς επιχειρήσεις η ΝΠΔΔ) και κάποιες άλλες κατευθείαν από τις κοινωνικές υπηρεσίες τους.

Η έρευνα της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ) που διενεργήθηκε βάση ερωτηματολογίου τον Οκτώβριο- Νοέμβριο 2012, στο σύνολο των δήμων της

Κατά μέσο όρο κάθε δήμος παρεμβαίνει σε κοινωνικά θέματα, με 9 δομές. Από τις κοινωνικές αυτές δομές παρουσιάζεται να εξυπηρετούνται σε σταθερή βάση 480.000 πολίτες. Οι συμβασιούχοι που απασχολούνται στις δομές αυτές είναι κατά τι περισσότεροι από το μόνιμο (ΔΔ και ΙΔΑΧ) προσωπικό.

Ένα πρόβλημα που εντοπίζεται είναι ότι δεν προσελκύεται μεγάλος αριθμός εθελοντών. Οι εθελοντές καλύπτουν το 20% μόνο του απασχολούμενου (με οποιαδήποτε σχέση εργασίας) προσωπικού.

Η κοινωνική προσφορά των δήμων παρουσιάζει μία μεγάλη πολυποικιλότητα που επηρεάζεται από τις ιδιαίτερες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες κάθε τόπου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από την έρευνα έχουν καταγραφεί, παρά την κωδικοποίηση, 380 διαφορετικές κοινωνικές παρεμβάσεις μέσω δημοτικών δομών.

Μία από τι βασικές δραστηριότητες των δομών αυτών είναι τα κοινωνικά φαρμακεία και εν γένει η παροχή φαρμακευτικής υποστήριξης. Η δραστηριότητα αυτή στις περισσότερες περιπτώσεις συνδυάζεται και με ιατρική περίθαλψη, νοσηλευτική φροντίδα, ψυχολογική υποστήριξη με αποτέλεσμα να παρέχεται μία ολοκληρωμένη βοήθεια. Οι προσπάθειες αυτές καλύπτουν το 38% περίπου του συνόλου των

κοινωνικών παρεμβάσεων των δήμων.

Ως σημαντική επίσης δραστηριότητα των δήμων καταγράφεται η διανομή τροφίμων και τα κοινωνικά παντοπωλεία. Η δραστηριότητα αυτή καλύπτει το 23% περίπου των συνολικών κοινωνικών δραστηριοτήτων των δήμων.

Τέλος, η υποστήριξη των αστέγων (παροχή στέγης, ένδυση υπόδηση, καθαριότητα) καλύπτει το 7% των συνολικών δημοτικών κοινωνικών δομών.

Η ακτίνα δράσης των κοινωνικών αυτών παρεμβάσεων καλύπτει στο μεγαλύτερο ποσοστό το σύνολο του δήμου ή της δημοτικής ενότητας. Σε περιορισμένες περιπτώσεις (10% επί του συνόλου) καλύπτει μόνο την γειτονιά ή έχει υπερτοπικό-διαδημοτικό χαρακτήρα (6% επί του συνόλου).

Τα στελέχη των δομών που πήραν μέρος στην έρευνα θεωρούν ως σημαντική την επιπλέον ενημέρωση και διάχυση της πληροφόρησης, την ένταξη σε δίκτυα για την αξιοποίηση οικονομιών κλίμακας και την συνεργασία με ανάλογους φορείς που δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο με το ίδιο αντικείμενο. Σημαντική έλλειψη θεωρούν τις περιορισμένες υποδομές και εξοπλισμό όπως επίσης και την έλλειψη εθελοντών.

Όπως είναι αναμενόμενο οι φορείς που ασχολούνται με την παροχή υπηρεσιών κοινωνικής αλληλεγγύης σε τοπικό επίπεδο είναι βασικά η εκκλησία κάποιες ΜΚΟ και φυσικά οι εθελοντές (όπου αυτοί υπάρχουν).

Συμπερασματικά:

1. Κάθε δήμος παρουσιάζει την δική του ιδιαιτερότητα και προοπτική.

2. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται από τους δήμους είναι πολύ μεγάλες ιδιαίτερα εάν υπολογίσουμε ότι οι «νέες» και πολύ δημοφιλείς κοινωνικές παρεμβάσεις (κοινωνικά φαρμακεία, κοινωνικά παντοπωλεία, υποστήριξη αστέγων) δεν έχουν κανενός είδους (κρατική ή κοινοτική) χρηματοδότηση.

3. Παρατηρείται μία τάση παροχής ολοκληρωμένων κοινωνικών υπηρεσιών, γεγονός που προσδίδει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.

4. Η ετοιμότητα συνεργασίας με ανάλογους φορείς όπως η εκκλησία και οι ΜΚΟ, διατηρώντας ο καθένας την αυτονομία του, αναμένεται να παράσχει τη δυνατότητα οικονομιών κλίμακας και προσέλκυσης περαιτέρω εθελοντών.

5. Το τελικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι παρά τη μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλεται υπάρχουν δυνατότητες βελτίωσης και αποτελεσματικότερης παροχής κοινωνικών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο.

Άμεση προμήθεια των ειδών που χρειάζονται οι δήμοι για τις κοινωνικές τους δομές

Έχοντας ως γνώμονα τη διαδικασία που προβλέπεται στον Ενιαίο Κανονισμό Προμηθειών των ΟΤΑ (ΕΚΠΟΤΑ), οι δήμοι και περιφέρειες καθώς και τα νομικά τους πρόσωπα, θα μπορούν να προμηθεύονται άμεσα τα είδη που χρειάζονται για τις κοινωνικές τους δομές.

Όπως αναφέρεται στο άρθρο 4 «Ρύθμιση ζητημάτων κατεπείγοντος χαρακτήρα του Υπουργείου Εσωτερικών – Προμήθειες ΟΤΑ πρώτου και δεύτερου βαθμού» του νομοσχεδίου του υπουργείου Οικονομικών με τις επτά Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου:

«Η διαδικασία ανάδειξης προμηθευτών – χορηγητών, για προμήθειες α) τροφίμων, β) λοιπών αναλώσιμων ειδών παντοπωλείου καθώς και παροχών των σχετικών υπηρεσιών, γ) πετρελαιοειδών και δ) φαρμάκων και αναλώσιμου υγειονομικού υλικού για τις ανάγκες των δήμων, των ιδρυμάτων και όλων των νομικών τους προσώπων, πραγματοποιείται εφεξής από τους οικείους δήμους».

Το ίδιο ισχύει και για τις περιφέρειες , ενώ οι Σύνδεσμοι και τα νομικά πρόσωπα αυτών μπορούν να προμηθεύονται τα απαραίτητα για τις κοινωνικές τους δομές «μέσω της διαδικασίας ανάδειξης προμηθευτών – χορηγητών οιουδήποτε εκ των δήμων ή των περιφερειών που τους έχουν συστήσει ή συμμετέχουν σε αυτούς, έπειτα από αίτηση τους και απόφαση των οικείων δημοτικών ή περιφερειακών συμβουλίων»

Στο άρθρο 4 του νομοσχεδίου του υπουργείου Οικονομικών με τις επτά Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου προβλέπεται επίσης η «Ρύθμιση ζητημάτων κατεπείγοντος χαρακτήρα του Υπουργείου Εσωτερικών – Προμήθειες ΟΤΑ πρώτου και δεύτερου βαθμού». Οι διαγωνισμοί ανάδειξης προμηθευτών – χορηγητών που έχουν γίνει, θεωρούνται νόμιμοι και εκτελούνται κανονικά ανεξάρτητα από το Όργανο που τις υπέγραψε.

Ευρεία γκάμα κοινωνικών δομών

Μια σειρά από κοινωνικές δομές «τρέχουν» με γνώμονα την εξυπηρέτηση του πολίτη. Άλλοτε με απόλυτη επιτυχία και άλλοτε παρουσιάζοντας προβλήματα, το σίγουρο είναι πως ανακουφίζουν πολλούς πολίτες που δε μπορούν να αντεπεξέλθουν για διάφορους λόγους και εν απουσία του κοινωνικού κράτους.

Ενδεικτικά παρουσιάζουμε τη δράση κάποιων δήμων της Αττικής που έχουν εκπονήσει και υλοποιούν προγράμματα κοινωνικής αλληλεγγύης.

Δήμος Αθηναίων

Στο μεγαλύτερο δήμο της χώρας έχει συσταθεί το Κέντρο Υποδοχής & Αλληλεγγύης δήμου Αθηναίων (ΚΥΑΔΑ) με αξιόλογη δράση. Περιλαμβάνει μια σειρά από δράσεις όπως:

Το Ίδρυμα Αστέγων που συστάθηκε το 1999. Φέρει την επωνυμία Κέντρο Υποδοχής & Αλληλεγγύης Δήμου Αθηναίων (Κ.Υ.Α.Δ.Α.) και είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου.

Βασικός σκοπός των προγραμμάτων που υλοποιεί, είναι η αντιμετώπιση των προβλημάτων απόρων και αστέγων. Επίσης, η ανάπτυξη μηχανισμών που θα μελετούν και θα φροντίζουν για τη μελλοντική αποκατάσταση και επανένταξή τους.

Το Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης συγκεντρώνει και διανέμει είδη τροφίμων, ιματισμού, υπόδησης κ.λπ. σε όσους προσέρχονται ή φιλοξενούνται στους χώρους του, αλλά και σε οικογένειες ή μεμονωμένα άτομα που εντοπίζονται να έχουν ανάγκη. Λειτουργεί Κέντρο Σίτισης, το οποίο διανέμει μέχρι 1.500 μερίδες φαγητού ημερησίως. Επίσης διατηρεί Ξενώνες, στους οποίους παρέχεται φιλοξενία σε άστεγους πολίτες.

Το «Κοινωνικό Παντοπωλείο» είναι μια δομή του Ιδρύματος που λειτουργεί σε συνεργασία με τη χορηγό εταιρεία και στεγάζεται επί της οδού Σοφοκλέους 66. Αφορά στην κάλυψη πρωτογενών αναγκών επιβίωσης 200 απόρων οικογενειών και μοναχικών ατόμων, για χρονικό διάστημα 6 μηνών.

Το Ίδρυμα έχει αναπτύξει και άλλες μορφές κοινωνικής δράσης.

Το «Κοινωνικό Φαρμακείο» παρέχει δωρεάν φάρμακα σε όσους έχουν ανάγκη.

Η «Αθηναϊκή Αγορά» προσφέρει δωρεάν ενδύματα και υποδήματα, για άπορους, άτομα και οικογένειες.

Ο «σταθμός τροφίμων» ενισχύει τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού της πόλης. Έχει όμως συνεχώς ανάγκη από δωρεές και χορηγίες σε είδη τροφίμων, τα οποία διανέμει σε τακτά χρονικά διαστήματα, ανάλογα με τις ποσότητες που δέχεται. Τόπος συγκέντρωσης των τροφίμων είναι οι εγκαταστάσεις του Ιδρύματος, Πειραιώς 35.

Δήμος Ηλιούπολης

Συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους δήμου του λεκανοπεδίου. Οι κοινωνικές υποδομές που έχει αναπτύξει είναι άξιες λόγου με σημαντική προσφορά. Διαθέτει:

Κοινωνικό Παντοπωλείο: Eίναι η Δομή η οποία υποστηρίζει άτομα τα οποία έχουν ανάγκη από τρόφιμα, ιματισμό, είδη υγιεινής, κλινοσκεπάσματα, παιδικά ρούχα κ.λπ.. Το κοινωνικό παντοπωλείο λειτουργεί με προσφορές και δωρεές δημοτών, καταστημάτων και φορέων της πόλης υπό την εποπτεία διαπαραταξιακής επιτροπής, στεγάζεται στην Οδό Hρώς Κωνσταντοπούλου 45.

Κοινωνικό Φαρμακείο: Aποτελεί Δομή του δήμου, που παρέχει σε άτομα που έχουν ανάγκη δωρεάν φάρμακα, υγειονομικό υλικό και παραφαρμακευτικά προϊόντα. Το κοινωνικό φαρμακείο λειτουργεί υπό την επιστημονική διεύθυνση της Καθηγήτριας Φαρμακευτικής Χημείας, Θ. Σιάτρα-Παπασταϊκούδη, και αναβαθμίστηκε με τη στελέχωσή του με επιπλέον εξειδικευμένο προσωπικό. Στεγάζεται στην Οδό Ιάσονος και Καραμανλή 12 Ηλιούπολη.

Τράπεζα Χρόνου: Είναι η Δομή η οποία παρέχει τη δυνατότητα σε ωφελούμενα άτομα να συναλλάσσονται σε συγκεκριμένη γεωγραφική ενότητα, για ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών, με μονάδες εναλλακτικού συστήματος. Η τράπεζα χρόνου έχει στελεχωθεί από εκπαιδευμένο προσωπικό, στεγάζεται στην Οδό Ηρώς Κωνσταντοπούλου 45 Ηλιούπολη.

Γραφείο Διαμεσολάβησης: Είναι η Δομή που παρέχει πληροφόρηση και υπηρεσίες διευκόλυνσης σε ωφελούμενα άτομα, με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες τους για θέματα που αφορούν τις κοινωνικές δομές, το Δήμο, τους κρατικούς φορείς, αλλά και την υγεία και την εργασία (ΟΑΕΔ, Νοσοκομεία). Το Γραφείο Διαμεσολάβησης, στελεχωμένο από έμπειρους επιστήμονες ανθρωπιστικών σπουδών, στεγάζεται στo Δημαρχείο της πόλης.

Μέσω της λειτουργίας των παρουσιαζομένων Δομών, παρέχονται αγαθά και υπηρεσίες ψυχικής και κοινωνικής υποστήριξης και πληροφόρησης, με στόχο την ενδυνάμωση και κοινωνική ενσωμάτωση ατόμων, τα οποία πλήττονται από την φτώχεια και από την οικονομική κρίση.
Δήμος Ελληνικού-Αργυρούπολης

Μπορεί να είναι μικρότερος δήμος ωστόσο έχει να επιδείξει μια σειρά από κοινωνικές δομές που καλύπτουν πολλές από τις ανάγκες του πληθυσμού. Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου δήμου είναι πως έχει καταφέρει μέσω του εθελοντισμού να λειτουργεί εξαιρετικά τις περισσότερες από τις υπηρεσίες κοινωνικής αλληλεγγύης. Διαθέτει:

Τράπεζα Τροφίμων: Ο δήμος αναγνωρίζοντας τις τεράστιες ανάγκες υποστήριξης των ανθρώπων που πλήττονται σκληρά από την ανεργία και τη φτώχεια έχει οργανώσει μέσω της Κοινωνικής Υπηρεσίας και Φορέων Εθελοντών Πολιτών, Τράπεζα Τροφίμων που στοχεύει στην τακτική υλική ενίσχυση με τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης κάτοικων με σοβαρά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα.

Τα είδη που συγκεντρώνονται χάρη στην ανιδιοτελή συνεισφορά πολιτών είναι:

Βασικά είδη διατροφής μακράς διαρκείας όπως ρύζι, όσπρια, ζυμαρικά, ελαιόλαδο, γάλα εβαπορέ, βρεφικό γάλα, αλεύρι, ντοματοχυμό κ.α.

Είδη καθαριότητας και προσωπικής υγιεινής όπως σαμπουάν, καθαριστικά δαπέδου, χλωρίνη, σκόνη πλυντηρίου ρούχων, οδοντόκρεμες, σερβιέτες, πάνες κ.α.

Δημοτικό Ανταλλακτήριο Ρούχων & άλλων ειδών: Στο Δημοτικό Ανταλλακτήριο συγκεντρώνονται, ταξινομούνται και προσφέρονται καινούργια & μεταχειρισμένα είδη ένδυσης και υπόδησης σε πολύ καλή κατάσταση καθώς και πολλά άλλα απαραίτητα είδη.

Στόχος του είναι η εξυπηρέτηση πρωτίστως κατοίκων του δήμου οι οποίοι λόγω σοβαρών οικονομικών δυσκολιών δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν αυτά τα είδη.

Στο Δημοτικό Ανταλλακτήριο μπορούν να απευθύνονται όλοι οι πολίτες που θέλουν να ανταλλάξουν ρούχα ή άλλα είδη που πλέον δεν χρειάζονται με κάτι άλλο που μπορεί να τους φανεί χρήσιμο.
Βασικό μέλημα, βεβαίως, παραμένει η διευκόλυνση πολιτών με σοβαρή οικονομική αδυναμία που έχουν ανάγκη αυτά τα είδη χωρίς να προσφέρουν κάτι προς ανταλλαγή και χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση.

Τι μπορεί κανείς να βρει διαθέσιμο στο Δημοτικό Ανταλλακτήριο:

Καινούργια και μεταχειρισμένα είδη ένδυσης & υπόδησης

Τσάντες και άλλα αξεσουάρ

Λευκά είδη, σεντόνια, παπλώματα

Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο: Παρέχει πρωτοβάθμια περίθαλψη σε ανέργους, ανασφάλιστους και άπορους απ' όλη την Αθήνα. Λειτουργεί στο χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου Ελληνικού στην πρ. Αμερικάνικη Βάση.

Δίκτυο εθελοντών γιατρών: Εξυπηρετεί ανασφάλιστους και άπορους κατοίκους του δήμου Ελληνικού-Αργυρούπολης σε συνεργασία με την Κοινωνική Υπηρεσία του δήμου.

Κοινωνικό Φαρμακείο και Οδοντιατρείο: Προσφέρει φάρμακα στους εξυπηρετούμενους του Δικτύου Εθελοντών Γιατρών και του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου Ελληνικού(ΜΚΙΕ).

Το οδοντιατρείο παρέχει υπηρεσίες στις ίδιες κατηγορίες ατόμων. Λειτουργούν στον ίδιο χώρο με το ΜΚΙΕ.

Ομάδα εθελοντών δικηγόρων για τη στήριξη υπερχρεωμένων νοικοκυριών: Σε συνεργασία με την Κοινωνική Υπηρεσία (Αλεξιουπόλεως 27 – Αργυρούπολη).