Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας πώς καθιερώθηκε: Μια μεγάλη γιορτή

Χρόνια Πολλά στη γυναίκα! Η Παγκόσμια ημέρα γυναίκας γιορτάζεται στις 8 Μαρτίου κάθε χρόνο, ως ημέρα μνήμης των αγώνων του κινήματος για τα δικαιώματα των γυναικών. Ενώ η πρώτη τήρηση της Ημέρας γυναίκας πραγματοποιήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1909 στη Νέα Υόρκη, η 8η Μαρτίου προτάθηκε από τη Διεθνή

Διάσκεψη Γυναικών του 1910 ώστε να καθιερωθεί μια «Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας». Αφού οι γυναίκες κέρδισαν το δικαίωμα ψήφου στη Σοβιετική Ρωσία το 1917, η 8η Μαρτίου καθιερώθηκε ως εθνική αργία εκεί. Την εποχή εκείνη εορταζόταν κατά κύριο λόγο από το σοσιαλιστικό κίνημα και τις κομμουνιστικές χώρες μέχρι την υιοθέτησή της το 1975 από τα Ηνωμένα Έθνη.

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: Η Ιστορία

Η πρώτη τήρηση της “Ημέρας της Γυναίκας”, ονομαζόταν «Εθνική Ημέρα της Γυναίκας» και πραγματοποιήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 1909 στη Νέα Υόρκη, όπου διοργανώθηκε από το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Αμερικής κατόπιν εισήγησης της Τερέζα Μαλκίελ. Αν και υπήρξαν ισχυρισμοί ότι η μέρα γιόρταζε την διαμαρτυρία των εργατριών στην κατασκευή ενδυμάτων στην Νέα Υόρκη στις 8 Μαρτίου του 1857, οι ερευνητές τους καταρρίπτουν ως μύθο. Στις 19 Αυγούστου 1910 διοργανώθηκε Διεθνής Διάσκεψη Γυναικών ως πρόδρομος της γενικής συνάντησής της Δεύτερης Διεθνούς Σοσιαλιστικής Κοινότητας στη Κοπεγχάγη της Δανίας. Εμπνευσμένη εν μέρει από τους Αμερικανούς σοσιαλιστές, η Γερμανίδα Σοσιαλίστρια Λουίζε Τσίτς πρότεινε την καθιέρωση μιας ετήσιας Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας και υποστηρίχθηκε από τη συνάδελφο σοσιαλίστρια και αργότερα κομμουνίστρια ηγέτιδα Κλάρα Τσέτκιν, υποστηριζόμενη από την Κέιτ Ντούκε χωρίς όμως να καθοριστεί συγκεκριμένη ημερομηνία.

Οι αντιπρόσωποι (100 γυναίκες από 17 χώρες) συμφώνησαν με την ιδέα ως μέσο προώθησης των ίσων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος του εκλέγειν για τις γυναίκες. Το επόμενο έτος, στις 19 Μαρτίου 1911, η Παγκόσμια ημέρα γυναίκας σηματοδοτήθηκε για πρώτη φορά με τη συμμετοχή πάνω από ένός εκατομμυρίου ανθρώπων στην Αυστρία, τη Δανία, τη Γερμανία και την Ελβετία. Μόνο στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία υπήρξαν 300 διαδηλώσεις. Στη Βιέννη, οι γυναίκες παρήλασαν στην Ρίνγκστρασσε και σήκωσαν πανό για να τιμούν τους μάρτυρες της Κομμούνας των Παρισίων. Οι γυναίκες ζήτησαν να τους δοθεί το δικαίωμα του εκλέγειν και της κατοχής δημοσίων αξιωμάτων. Διαμαρτυρήθηκαν επίσης κατά της διάκρισης λόγω φύλου στην εργασία. Οι Αμερικανοί συνέχισαν να γιορτάζουν την Εθνική Ημέρα της Γυναίκας την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου.

1913

Το 1913 οι Ρωσίδες όρισαν την πρώτη τους Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας το τελευταίο Σάββατο του Φεβρουαρίου (σύμφωνα με το ιουλιανό ημερολόγιο που στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε στη Ρωσία). Παρόλο που υπήρξαν κάποιες απεργίες, πορείες και άλλες διαμαρτυρίες από γυναίκες κατά τα έτη που προηγήθηκαν μέχρι το 1914, καμία από αυτές δεν συνέβη στις 8 Μαρτίου. Το 1914 έλαβε χώρα η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, πιθανόν επειδή η ημέρα αυτή ήταν Κυριακή και έκτοτε πραγματοποιείται πάντα αυτήν την ημερομηνία σε όλες τις χώρες.Η τήρηση της Ημέρας στη Γερμανία το 1914 ήταν αφιερωμένη στο δικαίωμα ψήφου των γυναικών, το οποίο οι Γερμανίδες απέκτησαν τελικά το 1918.

Στο Λονδίνο πραγματοποιήθηκε πορεία από το Μπόου μέχρι την πλατεία Τραφάλγκαρ προς υποστήριξη της γυναικείας ψηφοφορίας στις 8 Μαρτίου 1914. Η Σίλβια Πάνκχερστ συνελήφθη μπροστά από το σταθμό Τσάρινγκ Κρος πηγαίνοντας να μιλήσει στην πλατεία Τραφάλγκαρ. Στις 8 Μαρτίου του 1917 (σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο), στην πρωτεύουσα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας Πετρούπολη, οι εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας διαδήλωσαν γεμίζοντας τους δρόμους όλης την πόλη. Αυτό σηματοδότησε την αρχή της ρωσικής επανάστασης.Οι γυναίκες στην Αγία Πετρούπολη έκαναν απεργία εκείνη την ημέρα για το “Ψωμί και την Ειρήνη” – απαιτώντας το τέλος του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου, τον τερματισμό των ελλείψεων τροφίμων και το τέλος του τσαρισμού.

…επανάσταση

Ο Λέων Τρότσκι έγραψε ότι “η 23η Φεβρουαρίου (8 Μαρτίου) ήταν η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας και υπήρξαν συναντήσεις και δρώμενα. Όμως δεν φανταζόμασταν ότι αυτή η «Ημέρα της Γυναίκας» θα κήρυττε την έναρξη της επανάστασης. Έγιναν επαναστατικές ενέργειες αλλά χωρίς συγκεκριμένη ημερομηνία. Το πρωινό, παρά τις διαταγές που είχαν λάβει, οι εργάτριες των κλωστοϋφαντουργίων εγκατέλειψαν τη δουλειά τους στα διάφορα εργοστάσια και έστειλαν αντιπροσώπους για να ζητήσουν υποστήριξη για την απεργία … που οδήγησε σε μαζική απεργία … όλοι βγήκαν στους δρόμους”. Επτά ημέρες αργότερα, ο αυτοκράτορας της Ρωσίας, ο Νικόλαος Β παραιτήθηκε και η προσωρινή κυβέρνηση χορήγησε στις γυναίκες δικαίωμα ψήφου.

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η Μπολσεβίκικη Αλεξάνδρα Κολλοντάι και ο Βλαντιμίρ Λένιν όρισαν την 23η Φεβρουαρίου (8 Μαρτίου) ως επίσημη αργία στη Σοβιετική Ένωση, αλλά συνέχισε να είναι εργάσιμη μέρα μέχρι το 1965. Στις 8 Μαΐου 1965 με το διάταγμα του ΕΣΣΔ Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ, η Διεθνής Ημέρας της Γυναίκας κηρύχθηκε ως μη εργάσιμη ημέρα στην ΕΣΣΔ “για τον εορτασμό των εξαιρετικών προτερημάτων των σοβιετικών γυναικών στην κομμουνιστική οικοδόμηση, στην υπεράσπιση της πατρίδας τους κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, στον ηρωισμό και την ανιδιοτέλεια στο μέτωπο και στα μετόπισθεν και επίσης σηματοδοτώντας τη μεγάλη συμβολή των γυναικών στην ενίσχυση της φιλίας μεταξύ των λαών και τον αγώνα για την ειρήνη. Έτσι η ημέρα των γυναικών πρέπει να γιορτάζεται όπως και οι άλλες αργίες”.

Από την επίσημη υιοθέτησή της στη Σοβιετική Ρωσία μετά την Επανάσταση το 1917, η ημέρα εορταζόταν κυρίως στις κομμουνιστικές χώρες και από το κομμουνιστικό κίνημα παγκοσμίως. Άρχισε να εορτάζεται από τους κομμουνιστές της Κίνας από το 1922. Μετά την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας την 1η Οκτωβρίου 1949, το Κρατικό Συμβούλιο κήρυξε στις 23 Δεκεμβρίου ότι η 8 Μαρτίου ορίζεται ως επίσημη αργία, με της γυναίκες στην Κίνα να δικαιούνται μισή ημέρα άδεια. Η κομμουνίστρια ηγέτιδα Ντολόρες Ιμπάρρουρι οδήγησε μια πορεία γυναικών στη Μαδρίτη το 1936 την παραμονή του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Τα Ηνωμένα Έθνη ξεκίνησαν να γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας στο Διεθνές Γυναικείο Έτος του 1975. Το 1977, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κάλεσε τα κράτη μέλη να ανακηρύξουν την 8η Μαρτίου ως Ημέρα του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των γυναικών και την παγκόσμια ειρήνη.

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: Σε όλο τον κόσμο

Η ημέρα είναι επίσημη αργία στο Αφγανιστάν, την Αγκόλα, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Λευκορωσία, τη Μπουρκίνα Φάσο,τη Καμπότζη, τη Κίνα (μόνο για γυναίκες), τη Κούβα,τη Γεωργία, τη Γουινέα-Μπισάου, την Ερυθραία, το Καζακστάν, τη Κιργιζία,το Λάος,τη Μαδαγασκάρη (μόνο για γυναίκες),τη Μολδαβία, τη Μογγολία,το Νεπάλ, τη Ρωσία, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν, την Ουγκάντα, την Ουκρανία, το Ουζμπεκιστάν,το Βιετνάμ και τη Ζάμπια. Σε ορισμένες χώρες, όπως το Καμερούν,η Κροατία,η Ρουμανία,η Βοσνία-Ερζεγοβίνη,η Βουλγαρία και η Χιλή η ημέρα δεν είναι αργία, αλλά εορτάζεται ευρέως. Την ημέρα αυτή συνηθίζεται οι άντρες να δίνουν δώρα στις γυναίκες της ζωής τους (φίλες, μητέρες, σύζυγοι, αρραβωνιαστικοί, κόρες, συνάδελφοι κτλ.) λουλούδια και μικρά δώρα. Σε ορισμένες χώρες (όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία) γιορτάζεται επίσης ως ισοδύναμο της Ημέρας της Μητέρας, όπου τα παιδιά επίσης δίνουν μικρά δώρα για τις μητέρες και τις γιαγιάδες.

Στη Ρωσία, η ημέρα έχει χάσει το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο χρόνο και έχει γίνει απλά μια μέρα για να τιμήσει τις γυναίκες και την γυναικεία ομορφιά. Στην Ιταλία, για τον εορτασμό της ημέρας, οι άνδρες δίνουν κίτρινες μιμόζες για τις γυναίκες. Η κομμουνίστρια πολιτικός Τερέζα Ματέι, το 1946, επέλεξε τη μιμόζα ως σύμβολο της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας στην Ιταλία, επειδή ένιωθε ότι τα γαλλικά σύμβολα της ημέρας όπως η βιολέτα ήταν πολύ σπάνια και ακριβά για να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά στην Ιταλία.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ηθοποιός και ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα Μπεάτα Πόσνιακ συνεργάστηκε με τον Δήμαρχο του Λος Άντζελες και το Κυβερνήτη της Καλιφόρνια για να πείσει τα μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ να προτείνουν την επίσημη αναγνώριση της αργίας. Τον Φεβρουάριο του 1994, προτάθηκε νομοσχέδιο από την Μαξίν Ουότερς με την υποστήριξη 79 βουλευτών, σε μια προσπάθεια για επίσημη αναγνώριση της 8ης Μαρτίου ως αργία. Το νομοσχέδιο στη συνέχεια αναφέρθηκε και παρέμεινε στην Επιτροπή Εσωτερικών για τα Ταχυδρομεία και τη Πολιτική Υπηρεσία. Δεν έγινε κάποια ψηφοφορία σε κανένα θάλαμο του Κογκρέσου. Από το 2019 η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας εορτάζεται ως αργία του ομοσπονδιακού κρατιδίου του Βερολίνου της Γερμανίας.

Αυτονόητα δικαιώματα για τα οποία όμως οι γυναίκες χρειάστηκαν να περιμένουν δεκαετίες μέχρι να τα αποκτήσουνΝα μπουν στον στρατό

Αν και οι γυναίκες ήταν πάντα κοντά στο στράτευμα, μέσα από επαγγέλματα όπως εκείνο της νοσηλεύτριας, το να κρατούν το τουφέκι στο χέρι δεν ήταν μέσα στο πλάνο. Για τις ΗΠΑ, αυτό άλλαξε το 1942, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο στρατός είχε τόσο μεγάλη ανάγκη από νεοσύλλεκτους που επέτρεψαν στις γυναίκες να ενταχθούν και να καλύψουν μη μάχιμες θέσεις σε επικουρική βάση. Τελικά, ο αμερικανικός στρατός επέτρεψε στις γυναίκες να καταταγούν επίσημα στις εφεδρείες ιδρύοντας το Γυναικείο Σώμα Στρατού (WAC) το 1948. Στην Ελλάδα, αυτό συνέβη το 1978 όταν ψηφίστηκε ο νόμος περί εθελοντικής στράτευσης των γυναικών και αφορούσε γυναίκες από 18 έως 32 ετών. Στις 5 Φεβρουαρίου του 1979, οι πρώτες 95 γυναίκες από τις 220 που επιλέχθηκαν, παρουσιάστηκαν στο Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων στο Γουδί. Στις 10 Μαρτίου θα πραγματοποιούταν η ορκωμοσία και των 220 γυναικών. Το 1991 πάρθηκε η απόφαση να ενταχθούν οι πρώτες γυναίκες και στις Σχολές Αξιωματικών και των τριών όπλων.

Να ψηφίσουν

Στις ΗΠΑ, οι γυναίκες απέκτησαν το δικαίωμα ψήφου το 1920. Ο νόμος αυτός πέρασε σε μεγάλο βαθμό χάρη στις προσπάθειες μερικών γυναικών που άλλαξαν τον κόσμο, όπως ήταν οι Σουφραζέτες, Σούζαν Μπ. Άντονι και Ελίζαμπεθ Στάντον. Και όσο κι αν θέλουν να πιστεύουν στις ΗΠΑ ότι ήταν πάντα η πιο προοδευτική χώρα, υπήρχαν πολλά άλλα κράτη όπου οι γυναίκες είχαν ήδη το δικαίωμα να ψηφίσουν πριν αυτό θεσμοθετηθεί στην άλλη πλευρά του ατλαντικού. Στην Ελλάδα τώρα, οι γυναίκες ψήφισαν για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934. Εκλογικό δικαίωμα δόθηκε μόνο σε όσες είχαν κλείσει τα 30 χρόνια και διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού. Στους εκλογικούς καταλόγους της Αθήνας γράφτηκαν μόλις 2.655 γυναίκες, από τις οποίες τελικά ψήφισαν μόνο 439. Χρειάστηκαν να περιμένουν 22 χρόνια για να ψηφίσουν και στις βουλευτικές εκλογές. Αυτό συνέβη για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου του 1956.

Να κρατήσουν το επίθετό τους

Σήμερα, η πλειοψηφία των γυναικών επιλέγει να κρατήσει το πατρικό της όνομα αφότου παντρευτεί. Υπήρχε όμως μία εποχή, που κάτι τέτοιο θα μπορούσε να έχει σοβαρά αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή της. Στις ΗΠΑ για παράδειγμα, αν μια γυναίκα δεν έπαιρνε το επώνυμο του συζύγου της, δεν ήταν απλώς δαχτυλοδειχτούμενη από την κοινωνία αλλά οι εργοδότες θα μπορούσαν ακόμη και να αρνηθούν να την πληρώσουν ή θα μπορούσε ακόμη και να χάσει το δικαίωμά της να ψηφίζει. Το 1976, η Χαβάη έγινε η τελευταία πολιτεία που έδωσε και επίσημα το δικαίωμα σε μια γυναίκα να μην είναι υποχρεωμένη να παίρνει το επώνυμο του συζύγου της. Στην Ελλάδα αυτό συνέβη το 1983. Μέχρι τότε οι γυναίκες έπαιρναν αυτομάτως το επώνυμο του συζύγου τους. Με το Άρθρο 15 – Νόμος 1329/1983, σταμάτησε να “μεταβάλλεται το επώνυμο των συζύγων, ως προς τις έννομες σχέσεις τους”. Μάλιστα, όσες γυναίκες είχαν κάνει γάμο πριν τις 18 Φεβρουαρίου 1983 τους δόθηκε προαιρετικά η δυνατότητα να ανακτήσουν το πατρικό τους επώνυμο.

Να πάρουν μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες

Υπήρχε μια εποχή που οι Ελληνίδες δεν μπορούσαν να αγωνιστούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το 1900, στους Αγώνες που πραγματοποιήθηκαν στο Παρίσι, οι γυναίκες αντιπροσώπευαν λιγότερο από το 3% των αθλητών ενώ όσον αφορά τις Ελληνίδες, θα έπρεπε να περιμένουμε 36 ολόκληρα χρόνια μέχρι να δουν κάποια να λαμβάνει μέρος. Στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου η χώρα μας αποφάσισε να κάνει ένα σημαντικό βήμα προς την ισότητα και να στείλει την Δόμνα Λανίτου Καβουνίδου. Η αθλήτρια αγωνίστηκε στα 80 μέτρα με εμπόδια και κατάφερε να φτάσει ως τον ημιτελικό, καθώς και στα 100 μέτρα. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1948, θα λάβει και πάλι μέρος ως η μόνη Ελληνίδα που συμμετείχε στην εθνική αποστολή.

Σε συνέντευξή της το 2004, θα πει: “Θυμάμαι το στάδιο όπου γινόταν ένας χαμός. Πρώτη φορά έβλεπα τόσο κόσμο. Ο Χίτλερ βρισκόταν εκεί και στο στάδιο ήταν και ο Σπύρος Λούης αν και δεν αγωνιζόταν. Είχε έρθει με πολιτικά. Ηταν τεράστια υπόθεση να είμαι η πρώτη Ελληνίδα που συμμετέχει σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Τα πάντα, βέβαια, έδειχναν την μεγαλομανία του Χίτλερ στην Γερμανία”.

Να φορέσουν παντελόνια

Αυτή η απαγόρευση αφορά περισσότερο τις ΗΠΑ και όχι την Ελλάδα, καθώς εδώ θα ήταν ακόμη περισσότερο αδιανόητο να συμβεί ώστε να χρειαζόταν και κάποιος νόμος για να το απαγορεύσει. Στην άλλη πλευρά όμως του ατλαντικού δεν είχαν έτσι τα πράγματα. Στην πραγματικότητα, έχει πολύ συχνά ήταν παράνομο. Πολλές πολιτείες είχαν επιβάλει σχετικούς νόμους κατά τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου που έλεγαν ότι οι γυναίκες δεν μπορούσαν να ντύνονται όπως οι άνδρες, πράγμα που ουσιαστικά σήμαινε ότι δεν μπορούσαν να φορούν παντελόνια. Αν και αυτοί οι νόμοι δεν εφαρμόζονταν πάντα, οι γυναίκες που φορούσαν παντελόνια θεωρούνταν σίγουρα κατακριτέες. Ήταν η μόδα αυτή που τελικά βοήθησε σε μεγάλο βαθμό να αλλάξει η αντίληψη της κοινωνίας. Από τη δεκαετία του 1910 έως τα τέλη της δεκαετίας του 1920, σχεδιάστριες όπως η Κοκό Σανέλ άρχισαν να ενσωματώνουν παντελόνια στις συλλογές τους και σταρς του σινεμά όπως η Μάρλεν Ντίτριχ άρχισαν να τα φορούν με το ιδιαίτερο στυλ τους. Τότε ήταν που το παντελόνι πέρασε στο φάσμα του unisex.