«Όταν συνάντησα τον Στέλιο»

Πρόκειται για την θεατρική σύμπραξη του συγγραφέα Θανάση Σκρουμπέλου με τον σκηνοθέτη Γιώργο Σουξέ και τον ηθοποιό Θοδωρή Προκοπίου: ένας συναρπαστικός μονόλογος-μαρτυρία ενός Έλληνα μετανάστη στη Γερμανία, του οποίου ο μόνος σύντροφος στην ζωή είναι ένα ραδιόφωνο και μια φωτογραφία. Η φωτογραφία ενός εθνικού συμβόλου του ελληνικού πενταγράμμου, μιας σπουδαίας φωνής, ενός μοναδικού ερμηνευτή της ξενιτιάς, του Στέλιου Καζαντζίδη.

Η δεκαετία του 60 ήταν το αποκορύφωμα της μετανάστευσης της ελληνικής νεολαίας στη Γερμανία. Χιλιάδες νέοι, με μια βαλίτσα γεμάτη όνειρα, έπαιρναν τον δρόμο της

ξενιτιάς αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Κάτι παραπάνω από το τίποτα που είχε να τους δώσει η πατρίδα τους. Μια πατρίδα κατεστραμμένη μετά από έναν πόλεμο, μια τριπλή κατοχή και έναν τρομερό εμφύλιο.
Μαζί τους στον δρόμο της ξενιτιάς και ο Στάμος, Έλληνας γκαστερμπάιτερ στην Γερμανία. Μόνη γέφυρα με την Ελλάδα αλλά και τους γονείς και την αδερφή του που έμειναν πίσω είναι το ραδιόφωνο, τα τραγούδια και η φωνή του Στέλιου.
Δωμάτιο απλό, φτωχικό. Πάνω στο τραπέζι πασχίζουν να χωρέσουν το πετρογκάζ, η κατσαρόλα, το κερί, το ρολόι-ξυπνητήρι, το μπουκάλι με το κρασί και δίπλα στο ξυλοκιβώτιο το κλασικό ραδιόφωνο της δεκαετίας του 1960, συντονισμένο στο Ράδιο Αθήνα. Ακούγεται το λαϊκό τραγούδι του Καζαντζίδη «Δυο πόρτες έχει η ζωή». Ο Στάμος, με το σώβρακο, μπαλώνει το μοναδικό παντελόνι του στον καβάλο και μονολογεί το παράπονό του για εκείνα τα πέτρινα χρόνια της ξενιτιάς στον μοναδικό του φίλο, την φωτογραφία του Στέλιου Καζαντζίδη.
Και εκεί μπροστά μας, με τα ραδιοκύματα της Αθήνας, τη φωνή του Καζαντζίδη, τις αφιερώσεις τραγουδιών σε αγαπημένους στη μακρινή πατρίδα, ξεδιπλώνεται ολόκληρη η νεότερη ιστορία της Ελλάδας: ο ξεριζωμός των Ποντίων, η κατοχή, ο εμφύλιος, η μετανάστευση, η χούντα. Η δύσκολη ζωή του γκασταρμπάιτερ στα ορυχεία και τις φάμπρικες.

Ακριβώς αυτή η δύσκολη ζωή του είναι που θα κάνει τον Στάμο να ξυπνήσει και σιγά σιγά θα τον οδηγήσει να αλλάξει τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα («μακριά από 'δω, αδερφέ. Όπου και να κοιτάξεις, αυτή η πατρίδα σε πληγώνει») και να πάρει μια σημαντική και απρόσμενη απόφαση για το μέλλον του…
Ένα έργο επίκαιρο σήμερα όσο ποτέ. Γιατί η ιστορία επαναλαμβάνεται…

Συντελεστές της παράστασης

Συγγραφέας: Θανάσης Σκρουμπέλος
Σκηνοθεσία: Γιώργος Σουξές
Σκηνικά-Κοστούμια: Άννα Μαχαιριανάκη
Κινησιολογική επιμέλεια: Βάσια Αγγελίδου
Φωτισμοί: Γιώργος Φωτόπουλος
Φωτογραφίες: Κώστας Χατζηδάκης
Βοηθός σκηνοθέτη: Ίρις Τσιμπρή

Ερμηνεύει: ο Θοδωρής Προκοπίου

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα Θανάση Σκρουμπέλο

Ο Θανάσης Σκρουμπέλος γεννήθηκε στον Κολωνό το 1944. Σπούδασε Καλές Τέχνες (χαρακτική και αγιογραφία) στην Αθήνα και κινηματογράφο στο London Film School, με υποτροφία της Διεθνούς Αμνηστίας, ως διωκόμενος από τη δικτατορία. Έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος σε αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ έχει γράψει αρκετά σενάρια για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση: «Ανατολικός άνεμος», «Τοπική εφημερίδα», «Καλή πατρίδα, σύντροφε», «Η Αριάδνη μένει στη Λέρο» κ.ά. Έχουν εκδοθεί τα βιβλία του «Εργατικό παραμύθι», «Μετανάστες», «Τα φίδια στον Κολωνό», «Ο Αϊ Γιώργης των Γραικών». Έχει γράψει και σκηνοθετήσει τις μεγάλου μήκους ταινίες: «Ο Τζώνης Κελν, κυρία μου», «Χαβάη», «Αλιόσσα», την ομαδική «Νέος Παρθενώνας» και την σπονδυλωτή «Η αυλή με τα σκουπίδια». Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή και τη μετάφραση θεατρικών έργων («Χαβάη», «Μυστικές φωνές», «Γέρμα», «Γέλιο στο σκοτάδι» κ.ά.). Έχει εκλεγεί αρκετές φορές μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών και είναι από τα ιδρυτικά μέλη της Ένωσης Σεναριογράφων Ελλάδος.

Σημείωμα του συγγραφέα Θανάση Σκρουμπέλου

«Το έργο είναι μια ακτινογραφία της μετανάστευσης, κυρίως της δεκαετίας 1950-1960, με κάποια βιωματικά στοιχεία. Τότε είχαν ανοίξει γραφεία που έστελναν για δουλειά κόσμο στη Γερμανία, στο Καναδά, ακόμη και στη Βραζιλία. Η γειτονιά άδειαζε σιγά σιγά από φίλους και γνωστούς κι ερχόταν που και που κανά γράμμα, καμιά καρτ ποστάλ με ευχές και με φωτογραφίες τετράχρωμες, λαμπερές, με τον σταθμό του Μονάχου , τη Φρανκφούρτη και μας έβαζαν φωτιά στα μυαλά. Μια δεκαετία μετά, κυνηγημένος από την Χούντα, βρέθηκα κι εγώ Βέλγιο και Γερμανία κι είδα φίλους παλιούς, άκουσα ιστορίες, έζησα μαζί τους, γνώρισα κι άλλους φίλους από Σέρρες, από Ήπειρο, από Θεσσαλία, από Κρήτη, από Ικαρία. Ζήσαμε σκληρές καταστάσεις. Πολλοί πάθαιναν φυματίωση από τις κακουχίες – έτρωγαν μόνο κρεμμύδια προκειμένου να στείλουν χρήματα στην Ελλάδα, στους δικούς τους. Εκεί όμως το κρύο δεν αστειεύεται. Απαιτεί καλή τροφή. Και το πενιχρό φαγητό στο σπίτι το έφτιαχνες. Σ’ ένα σκοινί πάνω από τη σόμπα άπλωνες τα πλυμένα ρούχα. Δεν περίσσευε τίποτα. Το μεταναστευτικό εισόδημα ήταν που βοήθησε την Ελλάδα να ανορθωθεί. Τις Κυριακές στη διαπασών τα τζουκ μποξ στα ελληνικά καφενεία και τα ράδια στα σπίτια. Η μοναδική επαφή του μετανάστη με την πατρίδα ήταν με τον Στέλιο Καζαντζίδη. Η φωνή, τα τραγούδια του λειτουργούσαν σαν βάλσαμο στη βασανισμένη καρδιά των ξενιτεμένων. Με το τραγούδι σταματούσε ο χρόνος και γινόταν η ανάμνηση χρόνος, ζωή: «Μανούλα θα φύγω», «Στο σταθμό του Μονάχου», «Νυχτερίδες και αράχνες», και πίναμε κρασί με τους φίλους. Τους το χρωστούσα να τους ζωντανέψω την αλήθεια της σκηνής. Παλιοκατάσταση τότε, δύσκολες εποχές. Οι πληγές του εμφυλίου ακόμη ανοιχτές κι οι πόρτες της επιστροφής έμοιαζαν κλειστές, με τις χούντες, με τις φούντες. Τώρα που ξαναβγαίνουν τα φαντάσματα από το ντουλάπι, είπα να το επιχειρήσω, να δω τους φίλους μου στη σκηνή. Τον έναν, τον Στάμο, να τα πει και για τους άλλους…».

Λίγα λόγια για τον σκηνοθέτη Γιώργο Σουξέ

Ο Γιώργος Σουξές είναι σκηνοθέτης και ηθοποιός, με πλούσια καλλιτεχνική δράση τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Στην τηλεόραση έχουν ξεχωρίσει οι εμφανίσεις του στις σειρές «10 εντολή» και «Κόκκινος Κύκλος» του Πάνου Κοκκινόπουλου, «Safe Sex», «Για μια γυναίκα και ένα αυτοκίνητο», «Εργαζόμενη γυναίκα», «Έχω ένα μυστικό», «Η πολυκατοικία», «Καρυωτάκης», «Μίλα μου βρώμικα», «Μαρία η άσχημη», «Μαύρα μεσάνυχτα», «Μη μου λες αντίο», «Οι ιστορίες του αστυνόμου Μπέκα», «Στο παρά 5», «Τμήμα ηθών», «Το σπίτι δίπλα στη θάλασσα», «Το τελευταίο αντίο».
Στον κινηματογράφο έχει συμμετάσχει στις ταινίες: «Paint it black», «Pokerface», «Uranya», «Άδικος κόσμος», «Όλα θα πάνε καλά», «Ώρες κοινής ησυχίας», «Ακάλυπτος», «Ακαδημία Πλάτωνος», «Η αιώνια επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά», «Ιλουστρασιόν», «Μια φορά και ένα... μωρό», «Μικρό έγκλημα», «Νήσος 2: Το κυνήγι του χαμένου θησαυρού», «Ο ανθός της λίμνης», «Πολίτικη κουζίνα», «Τα οπωροφόρα της Αθήνας», «Το έτερον ήμισυ».

Σημείωμα σκηνοθέτη Γιώργου Σουξέ

«Ίσως είναι στη φύση του ανθρώπου να ξεχνάει γρήγορα, να προσπαθεί να απολαύσει χωρίς κόπο, να ρίχνει τις ευθύνες για τα δεινά του στους άλλους. Σήμερα όμως που η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, ο καθένας μας καλό θα ήταν να σκεφτεί πως φτάσαμε ως εδώ. Γιατί όλοι ξέρουμε τι έγινε, τι δεν κάναμε και τι κάναμε. Κάποιες ματιές στο παρελθόν, έστω και κλεφτές θα μας γλύτωναν από πολλά δυσάρεστα. Γιατί η ιστορία συνεχώς επαναλαμβάνεται...».

Λίγα λόγια για τον ηθοποιό Θοδωρή Προκοπίου

Γεννήθηκε στο Λισβόρι της Λέσβου το 1966. Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Πειραϊκού Συνδέσμου το 1987. Παρακολούθησε μαθήματα χορού για τρία χρόνια στη σχολή της Καίη Χόλντεν και παράλληλα σύγχρονο τραγούδι στο Εθνικό Ωδείο.
Από το 1985 έως σήμερα έχει συμμετάσχει σε δεκάδες θεατρικές παραστάσεις, μεταξύ αυτών το «Παραμύθι χωρίς όνομα», οι «Όρνιθες», η «Ειρήνη», η «Στέλλα Βιολάντη», ο «Φιλάργυρος», «Του Κουτρούλη ο γάμος», «Σφήκες», «Γλυκό πουλί της νιότης», «Δον Κιχώτης» και «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω τίποτα».
Στον κινηματογράφο ξεχωρίζουν οι συμμετοχές του στις ταινίες «Δέσποινα», «Η αυλή με τα σκουπίδια», «Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων», «Δύσκολοι αποχαιρετισμοί: Ο μπαμπάς μου», «Να μ’ αγαπάς» και «Ισοβίτες».
Στην τηλεόραση τον είδαμε στις σειρές «Μη φοβάσαι τη φωτιά», «Υπεράνω όλων η πατρίς», «Ερασιτέχνης άνθρωπος», «Άρωμα γυναίκας», «Για μια θέση στον ήλιο», «Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μου», «7 θανάσιμες πεθερές», «Αστυνόμος Μπέκας», «Γιούγκερμαν» κ.ά.
Έχει επίσης δανείσει τη φωνή του σε σειρές κινουμένων σχεδίων, ενώ έχει συμμετάσχει σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές διαφημίσεις.

Η πορεία του έργου μέχρι σήμερα

Μέσα στις δύσκολες εποχές που ζούμε σήμερα, αποφασίσαμε να επιλέξουμε τον δύσκολο δρόμο. Αυτόν που δεν θα μας οδηγήσει στην άνευ όρων παράδοση. Όχι εκείνον που για να επιβιώσουμε και μόνο θα μας όριζε να κάνουμε εκπτώσεις στον τρόπο που σκεπτόμαστε, στα θεατρικά έργα που θα επιλέξουμε και θα παρουσιάσουμε.

Η παράσταση «Όταν συνάντησα τον Στέλιο» ανέβηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2013 στο Θέατρο της Ημέρας και λόγω της μεγάλης αποδοχής που είχε από το κοινό, αμέσως μετά το Πάσχα μετεφέρθη στο Θέατρο Βικτώρια, όπου συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της σαιζόν. Το έργο παρουσιάστηκε σε σχολεία (γυμνάσια και λύκεια), συλλόγους, ΚΑΠΗ, ενώ συνεργαστήκαμε και με οργανώσεις μη κερδοσκοπικού-φιλανθρωπικού χαρακτήρα. Το καλοκαίρι του 2013 η παράσταση ταξίδεψε στην Χαλκίδα, μετά από πρόσκληση του Συλλόγου Φίλων Στέλιου Καζαντζίδη Χαλκίδας «Υπάρχω», καθώς επίσης και στην Πάτρα, στο Αίγιο, στην Γαστούνη και την Αμαλιάδα. Η περιοδεία θα συνεχιστεί με παραστάσεις στην Κόρινθο, τη Σπάρτη, στην Ερμιόνη καθώς γίνονται και συζητήσεις με άλλους δήμους και χωριά εκτός Αθηνών. Τον ερχόμενο χειμώνα η παράσταση θα παίζεται στο θέατρο Λύχνος Τέχνης και Πολιτισμού (από 3 Νοεμβρίου 2013 έως 13 Απριλίου 2014), ενώ παράλληλα έχουν ήδη συμφωνηθεί παραστάσεις σε συλλόγους Ποντίων εντός Αθηνών και γενικώς η πορεία της παράστασης δείχνει ότι θα έχει μια σημαντική παρουσία στα θεατρικά δρώμενα της χώρας. Επίσης έχει ήδη προγραμματιστεί και οργανώνεται περιοδεία σε διάφορες πόλεις της Γερμανίας όπου υπάρχει σημαντικός αριθμός Ελλήνων μεταναστών.

Πρέπει στο σημείο αυτό να τονίσουμε την αξία του συγκεκριμένου έργου και την σημασία που έχει να συνεχίσει να παρουσιάζεται σε φορείς όπως σχολεία, ιδρύματα κοινωφελούς χαρακτήρα και άλλους χώρους όπου βρίσκονται ομάδες παιδιών ή ενηλίκων. Δεν είναι απλά ένα έργο επίκαιρο, λόγω της επανεμφάνισης του φαινομένου της μετανάστευσης της νεολαίας σήμερα, όπως έκαναν κάποτε οι παππούδες μας. Πρόκειται για μια ζωντανή και αντικειμενική αναβίωση ολόκληρης της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Της ιστορίας αυτής που είναι σήμερα περισσότερο χρήσιμο από ποτέ να θυμηθούν όσοι την έζησαν και να μάθουν όσοι δεν την έζησαν. Της ιστορίας που έχει αφήσει μνήμες ακόμη νωπές και παραδείγματα όσων πρέπει πάση θυσία να αποφύγουν οι σύγχρονοι Έλληνες, να αποφύγουμε όλοι εμείς, προκειμένου να μπορούμε να ελπίζουμε στη μελλοντική μας πρόοδο. Ποιος τρόπος άλλος υπάρχει να αλλάξει μια χώρα, ένας λαός από το να σκύψει ξανά και να μελετήσει πιο προσεκτικά την ιστορία του; Και ποιο μέσο είναι πιο κατάλληλο να ξαναφέρει το λαό σε επαφή με την ιστορία του, να τον αφυπνίσει, εκτός από την τέχνη;