Μία Ελληνίδα στους 40 εξυπνότερους ανθρώπους της ιστορίας

Η Υπατία, μία Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος, αστρονόμος και μαθηματικός και βρήκε τραγικό θάνατο την 8 Μαρτίου του 415 μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια, έγραψε ιστορία καθώς θεωρείται η σημαντικότερη προσωπικότητα της εποχής της, με τον Αμερικανό ηλεκτροχημικό μηχανικό, Λιμπ Τιμς να την κατατάσσει στην 22η θέση μεταξύ των 40 πιο λαμπρών μυαλών της παγκόσμιας ιστορίας. Ο επιστήμονας διάλεξε έναν… ανορθόδοξο τρόπο για να καταρτίσει την λίστα του: Σε πρώτο στάδιο, συγκέντρωσε τους ανθρώπους με δείκτη νοημοσύνης πάνω από 200, καθώς οτιδήποτε πάνω από 130 θεωρείται εξαιρετικά υψηλό. Ωστόσο,

θα πρέπει να σημειωθεί ότι μετρήσεις όπως τα τεστ IQ είναι τεχνικές αμφιλεγόμενες και ανακριβείς τεχνικές. Σε δεύτερη φάση, κατέταξε όσους είχαν μια ισχυρή ικανότητα ή μια αυξημένη κλίση που σε συνδυασμό με το IQ τους, τούς χάριζε επαξίως τον τίτλο της ιδιοφυΐας.

Επειδή δεν ήθελε να αποκλείσει ιδιοφυΐες που έζησαν πριν την εφεύρεση των τεστ IQ, χρησιμοποίησε τη μεθοδολογία Cox που μετρά το IQ με βάση το πόσα κατάφεραν αυτοί οι άνθρωποι για κάθε δεκαετία της ζωής του και προσάρμοσε τα αποτελέσματα IQ που θεωρούσε ανακριβή, μελετώντας τα όσα είχαν καταφέρει αυτοί οι άνθρωποι, ώστε να βρει τυχόν λάθη στις μετρήσεις. Στην ουσία δηλαδή, συνυπολόγισε τα IQ με τα επιτεύγματα των ανθρώπων αυτών. Αν και τα συμπεράσματα είναι πολύ υποκειμενικά και κάποιες φορές φαίνονται τυχαία, ακολουθούν οι 40 εξυπνότεροι ανθρώπους στην ιστορία, σύμφωνα με τα ευρήματα του Αμερικανού, όπου μεταξύ των πρώτων 30, η Υπατία κατέλαβε την 22η θέση. Μάλιστα, στην λίστα φιγουράρουν και «τέρατα» της διανόησης και του πνεύματος, όπως η Κιουρί, ο Μιλ, ο Βολτέρος, ο Σέξπιρ, ο Τέσλα, ο Γαλιλαίος, ο Κοπέρνικος, ο Νεύτωνας, ο Ντα Βίντσι και ο Αϊνστάιν.

Η λίστα

Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε
Άλμπερτ Αϊνστάιν
Λεονάρνο Ντα Βίντσι
Ισαάκ Νεύτων
Τζέιμς Μάξγουελ
Ρούντολφ Κλαούζιους
Νικόλαος Κοπέρνικος
Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς
Γουίλιαμ Τζέιμς Σίντις
Τόμας Γιανγκ
Καρλ Φρίντριχ Γκάους
Γαλιλαίος Γαλιλέι
Λέοναρντ Όιλερ
Νίκολα Τέσλα
Γουίλιαμ Σέξπιρ
Βολτέρος
Έτορε Μαγιοράνα
Εμάνουελ Σβέντενμποργκ
Κρις Χιράτα
Τζον Στιούαρτ Μιλ
Τέρενς Τάο
Υπατία
Ούγκο Γκρότιους
Τόμας Γούλσεϋ
Μαρί Κιουρί
Φράνσις Γκάλτον
Κιμ Γιονγκ Ουν
Έντιθ Στερν
Ντίλαν Τζόουνς
Σο Γιάνο
Μάικλ Γκροστ
Νάντια Καμουκόβα
Μάικλ Κέρνεϊ
Αντραγκόν ντε Μέλο
Αϊνάν Σελέστ Κόλι
Μάρνεν Λάιμποφ – Κόσερ
Λέοπολντ και Λόεμπ
Κρίστοφερ Λάγκαν
Μέριλιν βος Σαβάντ
Ρίτσαρντ «Ρικ» Ρόσνερ

Η ζωή της Υπατίας

Η Υπατία προερχόταν από επιφανή οικογένεια, καθώς ήταν κόρη του διάσημου μαθηματικού, αστρονόμου και φιλοσόφου Θέωνα, τελευταίου διευθυντή της Bιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας που παράλληλα διατηρούσε τη δική του φιλοσοφική σχολή στην ίδια περιοχή, με την κόρη του να αναλαμβάνει αργότερα τα ηνία. Εκπαιδευμένη από τον πατέρα της στα μαθηματικά, στην αστρονομία και στη φιλοσοφία, από πολύ νωρίς απέκτησε τεράστιες γνώσεις, ενώ με τον ζήλο της για μάθηση και την έμφυτη ευφυΐα της γρήγορα ξεπέρασε τον πατέρα της. Στα 30 της θεωρούνταν μια ισχυρή δύναμη στον χώρο της διανόησης στην Αλεξάνδρεια, ενώ διέθετε μεγάλες πνευματικές αρετές, καθώς υπήρξε πρότυπο ηθικού θάρρους, δικαιοσύνης, ειλικρίνειας, αφοσίωσης στην πολιτεία και τόλμης. Παρότι η ίδια η Υπατία υπήρξε πολυγραφότατη, κανένα από τα έργα της δεν σώζεται και έχουμε μόνο αναφορές για αυτά. Πολλοί από τους μαθητές της ανήκαν στους ανώτατους κύκλους της αριστοκρατίας της πόλης και έγιναν σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο επίσκοπος Κυρήνης Συνέσιος και ο έπαρχος της Αλεξάνδρειας, Ορέστης. Η ίδια φαίνεται πως επηρεάστηκε φιλοσοφικά από τους δύο νεοπλατωνικούς Πλωτίνο και Ιάμβλιχο.

Φορώντας την κλασική χλαμύδα των φιλόσοφων, δίδασκε δημόσια σε κοινό αποτελούμενο από εθνικούς και χριστιανούς. Αποδείξεις για τη ζωή και το έργο της Υπατίας μπορούν να βρεθούν σε διάφορα ιστορικά κείμενα, όπως για παράδειγμα στα έργα του Σωκράτη του Σχολαστικού. Ασκούσε επιρροή όχι μόνο στην Αλεξάνδρεια, αλλά και στη Κωνσταντινούπολη, στη Συρία και στην Κυρήνη. Δυστυχώς, έργα της Υπατίας δεν έχουν διασωθεί. Μερικοί αναλυτές πιστεύουν ότι τα έργα της ήταν γραμμένα στα αραβικά, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι τη δουλειά της αποτελούσαν μαθηματικές σχέσεις που η ίδια είχε δημιουργήσει. Η Υπατία είναι σημαντική για τον ρητορικό κανόνα, γιατί αποδεικνύει ότι και οι γυναίκες συμμετείχαν στις κοινωνικές και πνευματικές δραστηριότητες του αρχαίου κόσμου.

Η Υπατία ασκούσε τεράστια επιρροή στους σημαντικότερους άρχοντες της Αλεξάνδρειας αλλά και της Μεσογείου

Μεταξύ αυτών ήταν και ο Ρωμαίος έπαρχος Ορέστης, ο οποίος διατηρούσε πολύ στενή σχέση μαζί της και την συμβουλευόταν σε πολιτικά ζητήματα. Η Υπατία επηρέαζε σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές εξελίξεις στην εξελληνισμένη πόλη και η ενασχόλησή της με τα κοινά, ενοχλούσε τρομερά. Οι πολιτικοί-θρησκευτικοί παράγοντες, όπως ο πατριάρχης Κύριλλος και οι ραβίνοι, δεν δέχονταν να τους επισκιάζει η Ελληνίδα φιλόσοφος. Παρά τις διαμαρτυρίες εξακολουθούσε να συμμετέχει στα συμβούλια, ενώ περί το 414-415 οι πολιτικο-θρησκευτικές διαμάχες μεταξύ διαφορετικών ομάδων της Αλεξάνδρειας πήραν ανησυχητικές διαστάσεις, με την αντιπαλότητα μεταξύ του πατριάρχη Κύριλλου και του έπαρχου Ορέστη για την διεκδίκηση της πολιτικής ισχύος και της επιρροής της εκκλησίας σε κοσμικά θέματα έληξε με τη βάναυση δολοφονία της Υπατίας.

Η φρικτή δολοφονία της Υπατίας

Ο φόνος της Υπατίας σύμφωνα με τα γραπτά του χριστιανού ιστορικού του 5ου αιώνα Σωκράτη του Σχολαστικού, πραγματοποιήθηκε από «ορισμένους πεισματάρηδες και απερίσκεπτους κοκορόμυαλους» που την παρακολουθούσαν να επιστρέφει σπίτι της γυρνώντας από κάπου. «Την κατέβασαν με τη βία από την άμαξά της, την μετέφεραν στην Εκκλησία που ονομαζόταν Caesarium, την γύμνωσαν εντελώς, της έσκισαν το δέρμα και έκοψαν τις σάρκες του σώματός της με κοφτερά κοχύλια μέχρι που ξεψύχησε, διαμέλισαν το σώμα της, έφεραν τα μέλη της σε ένα μέρος που ονομαζόταν Κίναρον και τα έκαψαν» όπως τονίζεται χαρακτηριστικά.

Ο φανατισμένος όχλος την ξεγύμνωσε, την κατέκοψε με θραύσματα αγγείων ή κοφτερά όστρακα και μετά έκαψαν τα σκορπισμένα και αιμόφυρτα μέλη της, πρακτική που ακολουθούσε ο όχλος της περιοχής και σε άλλες περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση του Πατριάρχη Προτέριου. Για τα κίνητρα της δολοφονίας της, αλλά και την ανάμειξη του Κυρίλλου έχουν εκφραστεί ποικίλες απόψεις. Σύμφωνα με το Σωκράτη το Σχολαστικό, «ό φόνος ούτος προσήψεν ού μικρόν μώμον είς τόν Κύριλλον» δίχως όμως να προχωρά σε περισσότερες λεπτομέρειες.