«Φίλια πυρά» εντός και εκτός τειχών

«Μαύρα μαντάτα» για την ελληνική οικονομία προαναγγέλλει το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, στην έκθεσή του για το τέταρτο τρίμηνο του 2013. Μεταξύ άλλων, οι έμπειροι οικονομολόγοι αμφισβητούν τον ερχομό «ουσιαστικής ανάπτυξης», καθώς και τη δυνατότητα διατήρησης επαρκούς πρωτογενούς πλεονάσματος.

του Αριστείδη Αποστόλου ([email protected] )

Παράλληλα, τονίζουν πως η περαιτέρω υπερφορολόγηση δημιουργεί το ακριβώς αντίθετο από το προσδοκώμενο αποτέλεσμα (μειώνονται αντί να αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα),

υπογραμμίζουν πως δεν «περπατούν» οι μνημονιακές μεταρρυθμίσεις (καθώς είναι αποσπασματικές και περιστασιακές) και σημειώνουν πως εντείνεται η πολιτική αβεβαιότητα. Όλα τα παραπάνω, σύμφωνα με την έκθεση, έχουν ως αποτέλεσμα να είναι ιδιαιτέρως αμφίβολη η έξοδος της χώρας στις διεθνές αγορές για ελεύθερο δανεισμό. Επίσης, η έκθεση υπογραμμίζει το αυτονόητο: ότι τα χρόνια της κρίσης οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι και οι πλούσιοι... πλουσιότεροι.

Η οριζόντια φορολόγηση πολιτών

Την ίδια στιγμή, ένα σχέδιο προερχόμενο από τον ισχυρό Ευρωπαίο εταίρο της Ελλάδας, τη Γερμανία, επιφέρει πρόσθετη αναστάτωση στην κυβέρνηση. Η Bundesbank, η γερμανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα, φέρνει ξανά στο προσκήνιο ένα σχέδιο οριζόντιας φορολόγησης των πολιτών στις υπερχρεωμένες χώρες. Σύμφωνα με αυτό, θα υπάρξει αιφνιδιαστική και εφάπαξ οριζόντια φορολόγησης ύψους 10% σε όλες τις κινητές ή ακίνητες περιουσίες των πολιτών, προκειμένου να ορθοποδήσει η εγχώρια οικονομία. Υπενθυμίζεται πως μία ανάλογη κίνηση επιχειρήθηκε πέρυσι στην Κύπρο με τα γνωστά αποτελέσματα.

Το σχέδιο της Bundesbank βρήκε αμέσως απήχηση στα γερμανικά μέσα ενημέρωσης, επιβεβαιώνοντας όσους αναλυτές θεωρούν πως μία ανάλογη επιλογή θα μπορούσε να προωθήσει η Γερμανία για τις υπερχρεωμένες ευρωπαϊκές χώρες, στο όχι πολύ μακρινό μέλλον. «Δεν είναι μόνο ζήτημα δικαιοσύνης ή οικονομικοί λόγοι που στηρίζουν την πρόταση της γερμανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας», έγραψε η εφημερίδα Süddeutsche Zeitung. Και πρόσθετε: «Κάθε πρόγραμμα σωτηρίας μιας χώρας διασφαλίζει και τις περιουσίες του πληθυσμού, ο οποίος θα πρέπει συνεπώς να καταβάλλει τον οβολό του. Ένα κράτος δεν είναι ένα αφηρημένο μόρφωμα, αλλά το άθροισμα των πολιτών του: που σημαίνει ότι οι πολίτες θα πρέπει να συνεισφέρουν στη σωτηρία, με πρώτους εκείνους που έχουν περιουσία».

Μάλιστα, ορισμένα γερμανικά ΜΜΕ τονίζουν ότι ένα τέτοιο σχέδιο θα πρέπει να είναι αιφνιδιαστικό, προκειμένου να είναι αποτελεσματικό: «Το μήνυμα που στέλνει ένα τέτοιο μέτρο εγκυμονεί κινδύνους», έγραψε η εφημερίδα Die Welt, για να συμπληρώσει: «Επιχειρηματίες και ιδιώτες επενδυτές δεν θα έχουν πλέον κανένα κίνητρο να επενδύσουν στην ευρωπαϊκή περιφέρεια από τη στιγμή που υπάρχει κίνδυνος μερικής κατάσχεσης περιουσιακών τους στοιχείων. Έτσι είναι μάλλον απίθανο μια κυβέρνηση να δεσμευθεί εκ των προτέρων για την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου. Ακριβώς το αντίθετο θα συμβεί. Το μέτρο θα εφαρμοστεί απρόσμενα έτσι ώστε να “πιάσει στον ύπνο“ όσο το δυνατόν περισσότερους εύπορους».

Ωστόσο, η εμπειρία έχει δείξει πως συνήθως οι πλούσιοι είναι επαρκώς ενημερωμένοι για το τι μέλλει γενέσθαι και έχουν προλάβει να αποσύρουν τις περιουσίες τους και να καταθέσουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό, προτού τους «αγγίξει» ένα παρόμοιο μέτρο. Αυτά που την πληρώνουν είναι τα μικρομεσαία νοικοκυριά, που απλώς... πολλαπλασιάζουν τα χρέη τους. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση τρομάζει και μόνο στο άκουσμα ενός τέτοιου ενδεχομένου, επειδή ήδη βρίσκεται σε δεινή θέση, με το χρέος να παραμένει υψηλό, τις τράπεζες να εξαρτώνται από τις διαθέσεις των Ευρωπαίων και το χρηματοδοτικό κενό για την επόμενη διετία να υπολογίζεται περίπου στα 15 δισ. ευρώ.

Η έκθεση που έβαλε φωτιά

Επιστρέφοντας στα εγχώρια «φίλια πυρά», δηλαδή στην έκθεση του γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, παραθέτουμε τα πλέον σημαντικά σημεία που δείχνουν ακριβώς τις αστοχίες της κυβερνητικής πολιτικής και τις ανησυχίες των οικονομολόγων για το αύριο της χώρας.

Για έξοδο στις αγορές: «...η επιδιωκόμενη άμεση έξοδος στις αγορές για νέα δάνεια, έχει μεν κάποια λογική, πλην όμως θα επιβαρύνει τη δημοσιονομική προσαρμογή τα επόμενα χρόνια για έναν απλό λόγο: Τα επιτόκια θα είναι πολύ υψηλότερα από εκείνα που θα μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθεροποίησης (ΕΜΣ). Επιπλέον ο δανεισμός από τις αγορές συνδέεται με μικρότερη περίοδο ωρίμανσης και αυτό συνεπάγεται βραχυχρόνια, αυξημένες χρηματοδοτικές ανάγκες δεδομένου ότι δεν προβλέπεται να υπάρξει και περίοδος χάριτος...».

Για τις μεταρρυθμίσεις: «Μολονότι αναγνωρίζουμε την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε πολλούς επιμέρους τομείς, όπως άλλωστε αυτό αντανακλάται στη βελτίωση της θέσης της χώρας μας στις διεθνείς κατατάξεις, θεωρούμε ότι ο χαρακτήρας των μεταρρυθμίσεων είναι ελλιπής, περιστασιακός και αποσπασματικός. Για παράδειγμα, ο στόχος της εσωτερικής υποτίμησης επιδιώχθηκε σχεδόν αποκλειστικά μέσω των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας και κυρίως με τη μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας, ενώ αγνοήθηκε (ή δεν επιδιώχθηκε επιτυχώς) η ταυτόχρονη μεταρρύθμιση στην αγορά αγαθών. Έτσι οι τιμές δεν έπεσαν επαρκώς, ένα μικρό μέρος της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας διαβρώθηκε από την ανατίμηση του ευρώ και το βιοτικό επίπεδο των καταναλωτών μειώθηκε δραματικά... οι μεταρρυθμίσεις του προγράμματος προσαρμογής («Μνημονίου») προχωρούν μεν έστω και αργά, πλην όμως επιλεκτικά, με ανακολουθίες, αμφιταλαντεύσεις και χωρίς σαφή κριτήρια ως προς την κατανομή των βαρών».

Για το πρωτογενές πλεόνασμα: «Επίσης δεν είναι λίγοι όσοι εκτιμούν ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του 2013 δεν είναι διατηρήσιμο...».

Για τους κινδύνους: «Η αναντιστοιχία ουσιαστικής προόδου στον τομέα των μεταρρυθμίσεων σε σχέση με τον δημοσιονομικό τομέα, είχε σαν αποτέλεσμα τη διαφαινόμενη σταθεροποίηση μεν της οικονομίας, με ταυτόχρονη όμως εξασθένιση των μακροχρόνιων προοπτικών για ανάκαμψη, τη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και τη διόγκωση της ανεργίας σε πρωτοφανή επίπεδα: προβλήματα τα οποία μπορούν να εξελιχθούν σε κινδύνους για την μετέπειτα πορεία της χώρας.»

Για την πολιτική αβεβαιότητα: «Άλλες αβεβαιότητες σχετίζονται με την πολιτική σταθερότητα. Η ενδιάμεση έκθεση της ΤτΕ για τη νομισματική πολιτική αναφέρει ότι το πολιτικό κλίμα, που παρουσιάζει στοιχεία πόλωσης, δημιουργεί προβλήματα σε μια περίοδο μάλιστα που απαιτούνται ευρύτερες συναινέσεις στο εσωτερικό. Με άλλα λόγια διακυβεύεται η επιστροφή στην ανάπτυξη. Η πολιτική αντιπαράθεση μπορεί μάλιστα να οξυνθεί τους επόμενους μήνες λόγω των επικείμενων εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Τοπική Αυτοδιοίκηση».

Για τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα: «...η διαπραγμάτευση της Κυβέρνησης με την Τρόικα για την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που απαιτούνται για την εκταμίευση των δόσεων κρατά ήδη έξι μήνες! Η ελληνική κυβέρνηση ήλπιζε τουλάχιστον να ολοκληρώσει τη διαπραγμάτευση ως το τέλος του 2013 πριν από την έναρξη της ελληνικής προεδρίας στην Ε.Ε. για να μη βρεθεί στη δύσκολη θέση να προεδρεύει και ταυτόχρονα να διαπραγματεύεται ζωτικά θέματα για την ίδια και για την Ευρώπη. Όμως τελικά δεν επιτεύχθηκε συμφωνία το 2013 για το “δημοσιονομικό κενό” του 2014, τις μεταρρυθμίσεις που η Τρόικα εκτιμούσε ότι δεν έχουν ολοκληρωθεί (κινητικότητα και απολύσεις στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, επιπτώσεις στον προϋπολογισμό του φόρου ακινήτων που η κυβέρνηση αποφάσισε μονομερώς, αλλαγές στο ρυθμιστικό σύστημα) και προγραμματισμό των μέτρων μεσοπρόθεσμα. Η ελληνική πλευρά μάλιστα μέσω του υπουργού Οικονομίας κ. Ι. Στουρνάρα κατηγόρησε την Τρόικα για αντιπαραγωγικό “μαξιμαλισμό”, πράγμα που δείχνει και τις δυσκολίες της διαπραγμάτευσης.»

Για την οικονομική βιωσιμότητα της Ελλάδας: «...παρά το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής, το δημόσιο χρέος παραμένει στα δυσθεώρητα ύψη του 170% λειτουργώντας αποτρεπτικά για τους πιθανούς επενδυτές (άρα και για την ανάπτυξη). Η Ελλάδα, από μόνη της, δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, δηλαδή να πληρώσει τους τόκους και να αποπληρώσει ληξιπρόθεσμα δάνεια ως το 2020 ή 2022 χωρίς μια διεθνή-Ευρωπαϊκή ρύθμιση αντιμετώπισης του χρέους».

Οι αντιδράσεις των κομμάτων

Η έκθεση του γραφείου προϋπολογισμού της Βουλής προκάλεσε την άμεση αντίδραση των κομμάτων της αντιπολίτευσης, τα οποία προχώρησαν σε σκληρή κριτική κατά της κυβερνητικής πολιτικής.

Από πλευράς αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος (βουλευτής Β’ Αθήνας και υπεύθυνος ΕΕΚΕ Οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ) υπογράμμισε πως η «τριμηνιαία Έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής επιβεβαιώνει τη θέση του ΣΥΡΙΖΑ σχετικά με την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης. Όπως έχουμε κατ’ επανάληψη υποστηρίξει, η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος δεν δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα των δημοσιονομικών μεγεθών, πόσω μάλλον για ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης στο μέλλον, ενώ το οικονομικό και το κοινωνικό του κόστος είναι δυσανάλογα του αποτελέσματος».

Ο κ. Τσακαλώτος αναφερόμενος παραθέτει συγκεκριμένα σημεία της έκθεσης, όπως το γεγονός πως η όποια σταθεροποίηση επιτεύχθηκε «με την ταυτόχρονη εξασθένιση των μακροχρόνιων προοπτικών για ανάκαμψη, τη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και τη διόγκωση της ανεργίας σε πρωτοφανή επίπεδα, προβλήματα τα οποία μπορούν να εξελιχθούν σε κινδύνους για τη μετέπειτα πορεία της χώρας».

Παράλληλα τονίζει τις αναφορές της έκθεσης σε:

Υπερφορολόγηση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και της ευρωζώνης, σχετικά με την οποία λέγεται ότι «η περαιτέρω άσκηση της φορολογικής επιβάρυνσης των ήδη βαριά φορολογουμένων, δεν συνεπάγεται περισσότερα φορολογικά έσοδα λόγω εξάντλησης της φοροδοτικής ικανότητας και ενίσχυσης της φοροδιαφυγής».Κατάρρευση παραγωγικών τομέων της ελληνικής οικονομίας λόγω της πρωτοφανούς απώλειας εθνικού εισοδήματος (23% του ΑΕΠ)Εντυπωσιακή αύξηση της ανεργίας, που κινδυνεύει να «μετατραπεί σε μακροχρόνια με τρομακτικές συνέπειες για την κοινωνική συνοχή»Αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους.Αδυναμία χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα, αλλά και των ελληνικών νοικοκυριών από το τραπεζικό σύστημα.Ανισοκατανομή της ύφεσης και της λιτότητας που «ενισχύεται ακόμη περισσότερο από την εκτίμηση ότι, σε σχέση με το 2009, το πλουσιότερο 20% των Ελλήνων είναι σήμερα πιο πλούσιο από το φτωχότερο 20% του πληθυσμού».

Όπως υποστηρίζει ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, «για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι τα 2/3 ή 4/5 - ανάλογα με τη διάθεση του κ. Στουρνάρα - της διαδρομής που έχουμε διανύσει για την προσαρμογή, είναι απλά αριθμοί που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Μάλλον αντικειμενικότερες είναι οι φήμες για την πρόθεση της κυβέρνησης να παρακάμψει το Γραφείο Προϋπολογισμού μέσω ενός πιο... ανεξάρτητου θεσμού που θα παρέχει τις “σωστές” αναλύσεις και εκτιμήσεις».

Από την πλευρά της, η Δημοκρατική Αριστερά αναφέρει πως η τριμηνιαία έκθεση «επιβεβαίωσε αυτό που η ΔΗΜΑΡ τόνιζε από την πρώτη στιγμή της κρίσης. Εάν η πολιτική δημοσιονομικής προσαρμογής αποσυνδεθεί από την προσπάθεια παραγωγικής ανασυγκρότησης και εάν δεν ενσωματώσει κοινωνικούς στόχους, τότε μπορεί να μετατραπεί από εργαλείο εξόδου από την κρίση σε μέρος του προβλήματος». Η ΔΗΜΑΡ υποστηρίζει πως η ελληνική οικονομία πρέπει να στοχεύει στην άμεση ενεργοποίηση της ανάπτυξης, στην γρήγορη αποκλιμάκωση του ποσοστού ανεργίας και στην ενεργοποίηση διαδικασιών παραγωγικού μετασχηματισμού και ενίσχυσης της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. «Oι ακολουθούμενες πολιτικές δεν υπηρετούν κανέναν από τους παραπάνω στόχους. Εξαντλούνται στην λογιστική διαχείριση των μακροοικονομικών μεγεθών, στην αποδιοργάνωση των αγορών εργασίας και προϊόντων, στην προστασία επιμέρους συμφερόντων και στην προσπάθεια περαιτέρω συμπίεσης του κόστους εργασίας», καταλήγει η Δημοκρατική Αριστερά.

«Σαν χάρτινος πύργος κατέρρευσε ο μύθος του δήθεν πρωτογενούς πλεονάσματος μέσα από την έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, στην οποία αναφέρονται τα αδιέξοδα της μνημονιακής πολιτικής και η εξαθλίωση στην οποία οδηγήθηκε ο ελληνικός λαός», ήταν η δήλωση του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου των Ανεξάρτητων Ελλήνων και Τομεάρχη Οικονομικών, Νότη Μαριά.