Πολίτης Κέιν: Το masterpiece που έδωσε πνοή στο Χόλιγουντ και στοίχειωσε τον δημιουργό του

Τι γίνεται όταν ένας 24χρονος που θεωρείται ιδιοφυΐα, υπογράφει συμβόλαιο με μια χολιγουντιανή εταιρεία και του δίνει το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής της ταινίας που πρόκειται να γυρίσει;

Επίσης, τι συμβαίνει όταν ο συγκεκριμένος 25χρονος τολμά να τα βάλει με έναν εκ των “Αυτοκρατόρων” του Τύπου της Αμερικής και μάλιστα όταν εκείνος βρίσκεται εν τη βασιλεία του;

Για να μην το κουράσουμε, το αποτέλεσμα είναι πολυεπίπεδο… Τέχνη, Όσκαρ,

προοδευτισμός και ιστορία, συναντιούνται όλα μαζί στην καλύτερη ταινία όλων των εποχών, το “Πολίτης Κέιν”. Η εμπορική επιτυχία άργησε μόνο, αλλά και για αυτό υπάρχει εξήγηση.

Ορφανός από τα 15 του, ο γιος του εφευρέτη Richard Hodgdon Head Welles και της πιανίστριας Beatrice Ives, από το Γουισκόνσιν, ήταν το παιδί θαύμα σε πολλούς τομείς, όπως του πιάνου, της υποκριτικής, της ποίησης, ακόμη και της ταχυδακτυλουργίας. Στα 16 του κυνηγά την τύχη του, κάπου στην Ιρλανδία, όπου και καταπιάνεται με το πειραματικό θέατρο.

Όταν μετά από χρόνια βρίσκεται και πάλι στις ΗΠΑ με τον θίασο του, καταφέρνει να κάνει τους κατοίκους της Νέας Υόρκης να πιστέψουν πως οι εξωγήινοι κατεβαίνουν στη γη, διαβάζοντας στη ραδιοφωνική του εκπομπή το έργο του Χ.Τζ. Γουέλς. Πανικός! Ήταν τόσο πειστικός που τους έπεισε.

Ανεβάζει παραστάσεις στο Μπρόντγουεϊ και στρέφει τα φώτα της δημοσιότητας επάνω του. Ο Ουέλς είναι το next big thing και αποδέχεται την πρόταση από χολιγουντιανή εταιρεία να γυρίσει μια ταινία. Το συμβόλαιό του, του δίνει το δικαίωμα να διαλέξει εκείνος το σενάριο, να σκηνοθετήσει, να πρωταγωνιστήσει και να κάνει το final cut.

Είναι 24 ετών όταν φτάνει με την ομάδα του στο Χόλιγουντ. Το γεγονός πως δεν έχει κάνει ποτέ κινηματογράφο δεν λειτουργεί αποτρεπτικά. Γνωρίζεται με τον σεναριογράφο, Χέρμαν Μάνκιεβιτς, και τον διευθυντή φωτογραφίας Γκρεγκ Τόλαντ και αυτοί οι δύο άνθρωποι του είναι αρκετοί. Χρόνια αργότερα θα εξομολογηθεί πως ο Τόλαντ του έμαθε κινηματογράφο μέσα σε ένα απόγευμα.

Μια ταινία αλληγορική, που ξετυλίγει τη ζωή του μεγιστάνα των media, Τσάρλς Φόστερ Κέιν, από την αθώα παιδική ηλικία, στο κυνήγι της εξουσίας, την απληστία, τη ματαιοδοξία και στο τέλος τη μοναξιά.

Όταν οι δημοσιογράφοι βλέπουν πρώτοι την ταινία, η κοσμικογράφος Λουέλα Πάρσονς πείθει το αφεντικό της, Γουίλιαμ Ράντολφ Χερστ, πως η ταινία “Πολίτης Κέιν” αποτελεί μια συκοφαντία εναντίον του. Ο Χέρστ δεν είναι κάποιος τυχαίος. Είναι o άνθρωπος που εισάγει την “κίτρινη δημοσιογραφία” σαν κύριο προϊόν των εφημερίδων του και δημιουργεί μια αυτοκρατορία, εφημερίδων και στη συνέχεια περιοδικών. Μάλιστα, οι σχέσεις του με το Χόλιγουντ ήταν πολύ στενές και αυτό τον έκανε να πιέσει ιδιαίτερα τον Τζορτζ Σάφερ, διευθυντή της εταιρείας παραγωγής RKO, να μην προβάλλει ποτέ την ταινία. Μετά από έντονο παρασκήνιο, συναντήσεις με δικηγόρους, προβολή της ταινίας παρόντων των διευθυντών των μεγάλων κινηματογραφικών εταιρειών και ενός τρίλεπτου κοψίματος κομματιών της ταινίας που μπορούσαν να είναι νομικά επίφοβες.

Και ενώ ο Χερστ απειλεί με μποϊκοτάζ όλες τις ταινίες της RKO, στο τέλος μποϊκοτάρει μόνο τον Πολίτη Κέιν.

Έτσι, την 1η Μαϊου του 1941 γίνεται η πρεμιέρα της ταινίας που σύμφωνα με τον Φρανσουά Τρυφό ¨είναι ίσως η ταινία χάρη στην οποία οι περισσότεροι κινηματογραφιστές αποφάσισαν να ξεκινήσουν την καριέρα τους”. Εν μέσω μποϊκοτάζ, η ταινία δεν έχει εισπρακτική επιτυχία.

Η R.K.O. είχε κλείσει για την πρεμιέρα το περίφημο Radio City της Νέας Υόρκης, μόνο που η συγκεκριμένη πρεμιέρα δεν έγινε ποτέ, αφού η δαιμόνια Λουέλα Πάρσονς ενημέρωσε τον μέτοχο της εταιρείας Νέλσον Ροκφέλερ πως αν προβληθεί θα δημοσίευε άρθρο εναντίον της γιαγιάς του. Κι ενώ στις μεγάλες πόλεις η ταινία πήγαινε καλά, στην περιφέρεια οι εισπράξεις ήταν πενιχρές, αφού οι εταιρείες διανομής είχαν φοβηθεί τη δύναμη του Χερστ.

Από την άλλη, οι κριτικές για την ταινία ήταν διθυραμβικές.

Η ταινία είναι προτεινόμενη για 9 Όσκαρ (Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Α’ Ανδρικού Ρόλου, Φωτογραφίας, Ασπρόμαυρη Ταινίας, Μοντάζ, Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης, Μουσικής Επιμέλειας, Ήχου) αλλά κατακτά μόλις 1 (Πρωτότυπου Σεναρίου), αφού το κλίμα ήταν εχθρικό. Μάλιστα, κάθε φορά που ακουγόταν η ταινία στην αίθουσα, το κοινό αποδοκίμαζε.

Στο πέρασμα των χρόνων και των δεκαετιών, ο Πολίτης Κέιν, παίρνει από την ιστορία τη θέση που της αξίζει. Ψηφίζεται από δεκάδες κορυφαία Μέσα ως η Καλύτερη Ταινία Όλων Των Εποχών.

Η φρέσκια ματιά του Γουέλς και οι ρηξικέλευθες μέθοδοι που ακολούθησε για την εποχή του, έκανε την ταινία όχι απλά διαχρονική, αλλά σταθμό στην ιστορία του παγκοσμίου κινηματογράφου. Χρησιμοποίησε αντισυμβατικός φωτισμό για τα δεδομένα της εποχής κάτι που έκανε τον Πολίτη Κέιν να μοιάζει με προάγγελο των φιλμ νουάρ. Η ταινία ήταν “σκοτεινή” μεν, αλλά εντυπωσιακά “γρήγορη”. Επίσης, χρησιμοποίησε τη γωνία λήψης της κάμερας για πρώτη φορά με τρόπο που να “μιλάει” και η εικόνα, δείχνοντας τον ήρωα από χαμηλά, τονίζοντας έτσι τη δύναμη και τη μεγαλοπρέπειά του.

Έχοντας ως κεντρικό θέμα τη ζωή ενός ξεπεσμένου -πνευματικά- ήρωα, που ενώ θα έπρεπε να τον εκτιμούν και να τον σέβονται όλοι, μόνο το κύκνειο άσμα του μπορεί να ανακόψει τον κατήφορό του, ο Γουέλς καταρρίπτει το μύθο του αμερικάνικου ονείρου. Το φτωχό και ορφανό παιδί φτάνει να τα έχουν όλα, αλλά τίποτε δεν του αρκεί. Η ατέρμονη δίψα του για πλούτη, για δύναμη και εξουσία τον μετατρέπουν από έναν γενναιόδωρο πλούσιο, υπέρμαχο των μη προνομιούχων, σε έναν αλαζόνα δυνάστη. Το παιχνίδι που κάνει ο Γουέλς στο σενάριο, με την τεχνική της υποκειμενικής εξιστόρησης από φίλους και συνεργάτες, δίνει τη δυνατότητα στον θεατή να τον δει πολύπλευρα…

Κάπως έτσι, γράφεται ένα κινηματογραφικό, πολυεπίπεδο έπος. Ο Γουέλς δεν θα ξεπεράσει ποτέ τον εαυτό του. Το Πολίτης Κέιν γίνεται ορόσημο και επανακαθορίζει τη θεματολογία του Χόλιγουντ.