Ελλήνων Πάσχα: Πώς γιορτάζουμε την Ανάσταση σε όλη την Ελλάδα

Το Πάσχα, η λαμπρότερη γιορτή της Χριστιανοσύνης, είναι ίσως η μοναδική γιορτή που κλείνει μέσα της όλα τα συναισθήματα.

Από την αγωνία, τον πόνο τη θλίψη των Παθών και της Σταύρωσης, περνάμε στην αγαλλίαση και την ελπίδα που φέρνει η Ανάσταση. Όταν όμως όλα αυτά συναντούν και την παράδοση το αποτέλεσμα είναι μαγικό. Τα έθιμα για τις μέρες της Ανάστασης

είναι αμέρτητα, διαφορετικά - έχοντας τις ρίζες του εκατοντάδες χρόνια πριν -, πολλές φορές ίδια αλλά με το στοιχείο του κάθε τόπου, εντυπωσιακά, παράξενα... Το βέβαιο είναι πως πολλές φορές τα έθιμα αυτών των Ημερών δίνουν... χρώμα και άρωμα τις μέρες του θείου δράματος.

Από τη Ρόδο ως την Κέρκυρα και από την Κρήτη ως τη Θράκη κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα με το δικό της μοναδικό τρόπο. Έθιμα και παραδόσεις ζωντανεύουν και πάλι στην πλουσιότερη, σε λαογραφικές εκδηλώσεις, γιορτή της χριστιανοσύνης. Όμως τα Πασχαλινά κόκκινα αυγά, οι λαμπάδες, το αρνί, τα βαρελότα δεν είναι τα μόνα έθιμα στην... παλέτα της Ελλάδας.

1 από 20 < ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΠΟΜΕΝΗ > Χίος

Η Χίος κάθε χρόνο τέτοια εποχή τραβάει τα βλέμματα, χάρη στο έθιμο που αναβιώνει στο χωριό Βροντάδο και περιλαμβάνει την μάχη των ενοριών με ρουκέτες. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, η συνήθεια ξεκίνησε επί Τουρκοκρατίας, όταν οι Χριστιανοί κάτοικοι ήθελαν να δείξουν περήφανα στους Τούρκους πώς γιορτάζουν την Ανάσταση.

Ζάκυνθος

Το «ζακυνθινό μεγαλοβδόμαδο» είναι γεμάτο έθιμα που στο νησί αποκαλούνται «αντέτια».

Από αυτά, ξεχωρίζουν τα άσπρα περιστέρια που αφήνει ο ιερέας κατά την Πρώτη Ανάσταση, ενώ οι νοικοκυρές ρίχνουν πήλινα κανάτια από τα μπαλκόνια, κατά τις προσταγές ενός εθίμου, αντίστοιχου με αυτό της Κέρκυρας.

Το Ευαγγέλιο της Ανάστασης ψάλλεται με τον ιδιαίτερο «μουσικό» τρόπο της Επτανησιακής παράδοσης, ενώ η Αναστάσιμη ακολουθία πραγματοποιείται το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου μόνο στον Άγιο Μάρκο. Οι υπόλοιπες εκκλησίες αρκούνται στο χαρμόσυνο χτύπημα της καμπάνας και πραγματοποιούν την ακολουθία το πρωί της Κυριακής.

Λεωνίδιο

Στην κωμόπολη της Τσακωνιάς, η Λαμπρή γίνεται όνομα και πράγμα, αφού εδώ και έναν περίπου αιώνα, το βράδυ της Ανάστασης τηρείται το έθιμο των αερόστατων. Τα παιδιά των πέντε ενοριών συναγωνίζονται στις επιτυχείς «πτήσεις» των χρωματιστών φωτεινών αερόστατων, τα οποία ετοιμάζουν επί εβδομάδες πριν το Πάσχα. Έτσι, για περίπου μισή ώρα μετά το «Χριστός Ανέστη», ο ουρανός αποκτά… έξτρα αστέρια.

Θράκη

Στις Μέτρες της Θράκης, τη Μεγάλη Πέμπτη συνηθίζεται τα παιδιά να φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη ημέρα στον Επιτάφιο.

Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου φτάνει στο τέλος της έξω από ένα παρεκκλήσι, όπου εκεί βρίσκεται έτοιμη η φωτιά για να καεί ο Ιούδας. Μόλις ο ιερέας ξεκινήσει να διαβάζει το σχετικό Ευαγγέλιο, ανάβουν τη φωτιά και ρίχνουν μέσα της το ομοίωμα, ενώ μόλις ολοκληρωθεί η καύση οι κάτοικοι συνηθίζουν να παίρνουν μια χούφτα από τη συγκεκριμένη στάχτη την οποία ρίχνουν στα μνήματα.

Κέρκυρα

Το Μεγάλο Σάββατο στο κοσμοπολίτικο νησί αναβιώνει το παραδοσιακό Κορφιάτικο έθιμο της «Μαστέλας». Σύμφωνα με αυτό, οι πινιαδόροι (λέγονται έτσι γιατί συγκεντρώνονται στην Πίνια, το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης) τοποθετούν στη μέση του δρόμου ένα βαρέλι γεμάτο με νερό (μαστέλα) στολισμένο με μυρτιές και κορδέλες, και καλούν τους περαστικούς να ρίξουν μέσα νομίσματα για «το καλό». Όταν σημάνουν οι καμπάνες της Πρώτης Ανάστασης, ένας τολμηρός πρέπει να βουτήξει στο βαρέλι και να βγάλει τα νομίσματα.

Βέβαια, ιδιαίτερα είναι τα έθιμα σε όλα τα νησιά του Ιονίου, όπου την Κυριακή του Πάσχα κάθε εκκλησία βγάζει την Ανάσταση με φιλαρμονικές, σχολεία, προσκόπους και χορωδίες.

Πάρο

Το Πάσχα πραγματοποιείται στο νησί το μοναδικό έθιμο της αναπαράστασης των Παθών κατά την περιφορά του Επιταφίου στα ορεινά χωριά Μάρπησσα, Μάρμαρα, Πρόδρομο, Λεύκες και Άσπρο Χωριό. Καθώς ο Επιτάφιος περνά τα δρομάκια των νησιών κάνει συνολικά 15 στάσεις στις οποίες αναπαριστώνται ζωντανά εικόνες των Παθών του Χριστού. Παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού ζωντανεύουν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, τον «Μυστικό Δείπνο», το μαρτύριο της Σταύρωσης κ.α., ενώ σε κάθε μία από αυτές τις στάσεις φωτίζεται εντυπωσιακά και ένα σημείο του βουνού.

Σάμο

Στην ελληνική επανάσταση έχει τις ρίζες του το έθιμο των «Τουφεκιών» στον Μαραθόκαμπο της Σάμου, όταν το χωριό πρωτοστάτησε στον αγώνα κατά των Τούρκων και οι κάτοικοι τρόμαξαν τους κατακτητές με αυτοσχέδιες κανονιές. Έτσι, με το «Χριστός Ανέστη» δίνεται το σύνθημα για να «βροντήξουν» τα χαρτονένια κανονάκια με τις οβίδες που έχουν ετοιμάσει οι κάτοικοι και να δημιουργήσουν καλοσχεδιασμένους σχηματισμούς καπνού.

Κω

Στο νησί της Κω, πρωταγωνιστές των εορτών του Πάσχα είναι οι ανήλικοι κάτοικοι, που κατά την περίοδο πριν την Μεγάλη Εβδομάδα φροντίζουν να πάρουν μεγάλα κλειδιά, από αυτά που χρησιμοποιούνταν στις παλιές κλειδαριές, να τα δέσουν με ένα σκοινί και να προσαρμόσουν πάνω τους μπαρούτι και, όταν φτάσει η Ανάσταση, να τα χτυπήσουν δυνατά στον τοίχο για να… χαλάσουν τον κόσμο. Την ίδια ημέρα, η Εκκλησία είναι στρωμένη με μωβ λουλούδια που φυτρώνουν στο νησί, τις λεγόμενες «λαμπρές», ενώ οι νοικοκυρές ετοιμάζουν «λαμπρόπιτες» για να συνοδεύσουν το αρνί της Κυριακής.

Κύθνο

Την Κυριακή του Πάσχα στην κεντρική πλατεία της Κύθνου λαμβάνει χώρα ένα από τα πιο επιβλητικά έθιμα του νησιού. Εκεί λοιπόν, στήνεται μια κούνια στην οποία αγόρια και κορίτσια κουνιούνται ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Το έθιμο συνδυάζει και… συνοικέσιο, αφού εκείνος ή εκείνη που θα κουνήσει κάποιον υποτίθεται ότι δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων πως θα τον/την παντρευτεί.

Αράχωβα

Στην Αράχωβα, ανήμερα του Πάσχα ξεκινάει η περιφορά της Εικόνας του Αγίου Γεωργίου την οποία συνοδεύουν περί τα 500 άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Την επομένη πραγματοποιείται αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στο λόφο. Ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα και το απόγευμα χορεύουν γυναικείοι χορευτικοί σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας.

Χαλκιδική

Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ” αλώνι», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821.

Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα όπου υπάρχουν δύο παλικάρια με υψωμένα σπαθιά και στη μέση του τραγουδιού διπλώνεται στα δύο με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό. Κατά την διάρκεια της γιορτής μοιράζεται, καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά.

Αμφίκλεια

Στην Αμφίκλεια και συγκεκριμένα το Δαδί δημιουργούνται «λάκκοι», όπου ψήνονται πολλά αρνιά μαζί, ενώ προσφέρονται αυγά, κρασί, και γλυκά.

Λιβαδειά

Στη Λιβαδειά, το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της πόλης, είναι το γνωστό «Πάσχα της Λιβαδειάς», με τους νέους της πόλης να συμμετέχουν στο έθιμο του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν την φωτιά. Ένας, κάνοντας το σταυρό του, βάζει φωτιά στο σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Το γλέντι διαρκεί μέχρι το απόγευμα και συμπληρώνεται με τη συμμετοχή παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων και την καύση πυροτεχνημάτων.

Αιτωλικό

Στο Αιτωλικό την Κυριακή του Πάσχα κάθε γειτονιά, είναι μία μεγάλη υπαίθρια ψησταριά, όπου ο χορός και το τραγούδι έχουν τον πρώτο λόγο, ενώ προσφέρονται κρασί και παραδοσιακοί μεζέδες δωρεάν.

Σύρος

Η Σύρος βιώνει με ιδιαίτερο τρόπο το Πάσχα. Οι δύο θρησκευτικές της κοινότητες, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν συγχρόνως τις μέρες του Πάσχα.

Νάξος

Στη Νάξο στο πασχαλινό τραπέζι ξεχωρίζει το παραδοσιακό «μπατούδο», κατσικάκι γεμιστό με εντόσθια, λαχανικά, ρύζι, αυγά και τυρί ψημένο στο φούρνο.

Πάτμο

Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, την Κυριακή του Πάσχα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.

Σχοινούσα

Στη Σχοινούσα ανήμερα το Πάσχα όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και παίζουν «μπίλιους».

Καλαμάτα

Στην Καλαμάτα την Κυριακή του Πάσχα, αναβιώνει το έθιμο του «σαϊτοπόλεμου». Οι διαγωνιζόμενοι οπλισμένοι με σαΐτες που φτιάχνουν γεμίζοντας με μπαρούτι, αρχίζουν την εκτόξευση και δημιουργούν ένα υπερθέαμα!

Αμοργός

Στην Αμοργό το Σάββατο του Λαζάρου οι νοικοκυρές πλάθουν κουλουράκια σε ανθρωπόμορφα σχήματα τα «λαζαράκια» ή «κουκλάκια», τη Μεγάλη Παρασκευή προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά και το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, οι νέοι συγκεντρώνονται στα προαύλια των εκκλησιών και συμμετέχουν σε ομαδικά παραδοσιακά παιχνίδια.