Ο τρόμος της διπλανής πόρτας

Στέφανος Δάνδολος

Προχθές έγραφα για το Άουσβιτς με αφορμή την συμπλήρωση εβδομήντα ετών από την απελευθέρωσή του.

Σήμερα είμαι υποχρεωμένος να επανέλθω σε αυτό που ο Νόρμαν Μέιλερ αποκάλεσε «βία των λαών». Αφορμή αυτή τη φορά είναι το βιντεάκι που τις τελευταίες σαράντα οκτώ ώρες κάνει θραύση στο YouTube. Εικονίζει τις τελευταίες στιγμές ενός άντρα. Είναι κλεισμένος σε κλουβί. Περικυκλωμένος από ανθρώπους που είναι κρυμμένοι πίσω από κουκούλες. Το κλουβί τυλίγεται στις φλόγες. Ο άντρας καίγεται ζωντανός. Ίσως θα το είδατε οι

περισσότεροι, δεν αποκλείεται να το είδαν και τα παιδιά σας. Ο αποκεφαλισμός θεωρήθηκε περιττός. Πολύ απλά επειδή η ανθρώπινη κτηνωδία μπορεί να επινοήσει κάτι ακόμη πιο φρικώδες από έναν αποκεφαλισμό.

Με σόκαρε τόσο πολύ το τελευταίο κρούσμα βίας των τζιχαντιστών που, ομολογώ, άρχισα να αναρωτιέμαι μήπως ο θρησκευτικός φανατισμός του Ισλάμ είναι ο ναζισμός του εικοστού πρώτου αιώνα. Η αδιατάραχτη ψυχραιμία των εκτελεστών παγώνει το αίμα του δυτικού κόσμου. Όσο απεχθές κι αν είναι, μπορείς να δεχτείς, στο πλαίσιο ενός αλλόφρονος μίσους, σαλταρισμένους τύπους να μπουκάρουν σε περιοδικά και να θερίζουν ζωές σκιτσογράφων. Τέτοια σαδιστική εκμηδένιση ζωής και αξιοπρέπειας, –ένας άνθρωπος να κλείνεται σε κλουβί και να καίγεται ζωντανός– είναι αδύνατον να την συλλάβει η ανθρώπινη λογική. Ο θάνατος έχει την δική του αξιοπρέπεια. Ακόμη και μια εκτέλεση. Το γεγονός ότι οι ναζιστές κατάφεραν να δώσουν στο κακό μιαν υπόσταση η οποία ήταν άγνωστη σε δημόσια θέα μέχρι το 1940 δεν οφείλεται στο εύρος του θανάτου που σκόρπισαν, αλλά στους τρόπους που εφηύραν ώστε ο θάνατος να αφαιρέσει κάθε ίχνος αξιοπρέπειας από τα θύματα. Το ίδιο γίνεται τώρα με αυτούς τους τύπους εκεί κάτω. Είναι φανερό πως επιζητούν την προσοχή. Είναι φανερό πως ο όποιος αγώνας τους υποκρύπτει έναν αδιόρατο ναρκισσισμό, μιαν αυταρέσκεια που περιστρέφεται γύρω από την ίδια τους τη βία. Στην ουσία όμως αποκωδικοποιούν μέσα από την δική τους εκδοχή το επικοινωνιακό παιχνίδι του ναζισμού: βάζουν μες στα σπίτια του υπόλοιπου κόσμου την απεχθέστερη μορφή βίας, τον φόνο που συνοδεύεται από την πλήρη απαξίωση του θύματος.

Ήταν αναμενόμενο πως θα έφταναν ως εδώ. Τους βλέπεις χρόνια: χωρίς τις κουκούλες έχουν σφιγμένα πρόσωπα, χείλη στο χρώμα του μίσους, μια ζωή ποτισμένη από το φαρμάκι του φανατισμού. Όποια κι αν είναι η ιδιαιτερότητα της μουσουλμανικής πίστης, σου ήταν πάντα δύσκολο να χωνέψεις πως όσα συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή σχετίζονται με το πληγωμένο κύρος του Μωάμεθ ή με την αδικία που υπόκειται το Ισλάμ. Ξεχάστε την Τζιχάντ. Πριν από τρία χρόνια ένας ξένος πρεσβευτής λιντσαρίστηκε επειδή κάποιοι που εμφανίστηκαν ως κόπτες χριστιανοί στην καρδιά του δυτικού σταρ-σύστεμ (Καλιφόρνια), αποφάσισαν με το ανύπαρκτο ταλέντο τους να εξευτελίσουν έναν άλλο θεό. «Ο όχλος δεν επιτίθεται εξαιτίας μιας προσβλητικής ταινίας», έγραψε τότε ο Ρος Ντούτχατ στους Νιου Γιορκ Τάιμς. «Αυτό που παρακολουθούμε είναι κυρίως μια άσκηση πολιτικής παλαιάς αντίληψης, με ένα χαζό βίντεο ως δικαιολογία για βία, η οποία θα εκδηλωνόταν ούτως ή άλλως με άλλη πρόφαση». Συλλογίζεται κανείς την περιπέτεια του Σαλμάν Ρούσντι. Φυσικά, τότε τα πράγματα ήταν διαφορετικά, υπήρχαν οι ηγέτες του Ιράν που ήθελαν να κρατήσουν με αυτόν τον τρόπο ζωντανή την φλόγα της επανάστασής τους, υπήρχε το φιάσκο του πολέμου Ιράν-Ιράκ, υπήρχε η επιθυμία των ισλαμιστών του Πακιστάν να τεστάρουν τα διαπιστευτήρια του πρωθυπουργού της χώρας. Μα και πάλι, η πολιτική ενυπήρχε στο κάδρο του θρησκευτικού φανατισμού. Το ίδιο συνέβη πέρυσι. Οι επιθέσεις τόσο στην Αίγυπτο όσο και στη Λιβύη πρόδωσαν προμελετημένες κινήσεις στα κυβερνώντα επιτελεία των συγκεκριμένων χωρών από ακραίες ισλαμιστικές ομάδες: τους σαλαφιστές στην Αίγυπτο και τους φιλικά προσκείμενους στην Αλ Κάιντα στην Λιβύη. Και το όλο κύμα βίας έμοιαζε περισσότερο με την αιματηρή προσέγγιση της ρεάλ πολιτίκ και όχι με έξαρση της βίας του πλήθους. «Ο αντιαμερικανισμός παραμένει ένα θέμα που συσπειρώνει τις μάζες στον ισλαμικό κόσμο», έγραφε ο Ντούτχατ. «Ωστόσο οι επιθέσεις δεν αφορούν την ανοχή των ΗΠΑ στον προσβλητικό, αντιθρησκευτικό λόγο. Για άλλη μια φορά, ήταν απλώς το πρόσχημα. Ακριβώς όπως το 1989 ήταν ανούσιο οι πολιτικοί να συμπεριφέρονται λες και αν ζητούσε συγνώμη ο Ρούσντι θα υποχωρούσαν οι διαδηλώσεις, έτσι και τώρα είναι άσκοπο να συμπεριφερθούν λες και μια πιο περιοριστική πολιτική του YouTube θα είχε αλλάξει τα πράγματα». Από τη μία λοιπόν έχεις εδώ και χρόνια ένα ολόκληρο σύστημα πολιτικών δυνάμεων που επενδύουν στο μίσος των πιστών. Και από την άλλη, μέσω της Τζιχάντ σήμερα, μιαν αντίληψη βίας που ξεφεύγει από κάθε ακραία αφήγηση θανάτου. Κάποιοι λένε ότι ο επόμενος παγκόσμιος πόλεμος (αν δεν έχει ήδη αρχίσει με χαρακώματα την οικονομία) θα γίνει για το νερό. Μήπως πιο σύντομα δούμε θρησκευτικούς στρατούς να κονταροχτυπιούνται με κράτη; Ήδη χθες ανακοινώθηκαν τα πρώτα αντίποινα για την δολοφονία του Ιορδανού πιλότου.

Η θρησκεία αποδεικνυόταν πάντα ένα χρυσό δεκανίκι για όσους επεδίωκαν να κοντρολάρουν τις μάζες. Παντού, όχι μονάχα στον μουσουλμανικό κόσμο. Απλά, εκεί το φαινόμενο είναι πιο έντονο λόγω του ανεπτυγμένου βαθμού ευθιξίας που περιβάλλει τη πίστη. Ο Χιούμπερτ Ρος, ο αναλυτής του New Yorker, επισήμανε πρόσφατα ότι όσα διαδραματίζονται στην μετά την Αραβική Άνοιξη Μέση Ανατολή είναι το είδος του αγώνα για την εξουσία που συχνά λαμβάνει χώρα μετά από εξεγέρσεις: μεταξύ εκείνων που τάσσονται υπέρ του κοσμικού κράτους και φανατικών ισλαμιστών στη Βεγγάζη, μεταξύ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και των πιο ακραίων ισλαμιστών αντιπάλων τους στο Κάιρο, με παρόμοιες δυνάμεις να αντιπαρατίθενται από την Τυνησία έως την Υεμένη και την μουσουλμανική διασπορά στην Ευρώπη. Στο μεταξύ, εκατοντάδες άνθρωποι κραδαίνουν κατά καιρούς μαχαίρια σε ταραγμένες πλατείες, πανικοβλημένοι αμερικανοί στέλνουν κατά καιρούς μονάδες για το γόητρο ενός χαμένου πρεσβευτή, κουκουλοφόροι τζιχαντιστές αποκεφαλίζουν, καίνε ζωντανούς ανθρώπους σε κλουβιά, ενώ δημοσιογράφοι απάγονται για να εκτελεστούν, διάσημοι συγγραφείς διώκονται, σκιτσογράφοι δολοφονούνται εν ψυχρώ στον χώρο εργασίας τους. Όχι, καμία πίστη δεν ποινικοποιείται. Μήπως όμως στο βωμό της πίστης έχει ξεκινήσει κάτι το οποίο πολύ σύντομα ίσως θα βρίσκεται εκτός ελέγχου;

Κατηγορία: Κόσμος