Ο τρόμος των Ωκεανών

Στις μακρινές και αφιλόξενες θάλασσες του Νότου μιας αλλοτινής εποχής υπήρχαν πολλά πράγματα για να φοβηθεί κανείς. Θεόρατα κύματα ικανά να καταπιούν πολυταξιδεμένα σκαριά σε δευτερόλεπτα, αδίστακτους κουρσάρους και αιμοσταγείς πειρατές που δεν έδειχναν κανένα έλεος ή παρατεταμένες κι εξαντλητικές νηνεμίες που θα μπορούσαν να επιφέρουν ακυβερνησία και άρα να καταδικάσουν το πλήρωμα σε φρικτό θάνατο από ασιτία. Δύο όμως ήταν οι λέξεις που έκαναν θαλασσοψημένους και έμπειρους κυβερνήτες να στρέφουν το βλέμμα αλλού από τρόμο: «Φληγκέντε Χολλάντερ» ή απλά Ιπτάμενος Ολλανδός.

Ο ΑΠΟΚΟΣΜΟΣ

Οι επιβλητικές διηγήσεις κάνουν λόγο για ένα γοργοτάξιδο πλεούμενο που εμφανιζόταν ξαφνικά στο βάθος του ορίζοντα συνήθως τις βραδινές ώρες. Πάντα ενάντια του ρεύματος όταν υπήρχε λαίλαπα ανέμου. Με κόκκινα σαν αίμα πανιά που λαμπύριζαν παράξενα στο πηχτό σκοτάδι ενώ παράλληλα ένα ιδιαίτερο λευκό φως κάλυπτε την κουπαστή και το εξωτερικό περίγραμμα ολόκληρου του πλοίου. Μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα έφευγε από το οπτικό πεδίο όσων το είχαν δει οι οποίοι έμεναν αποσβολωμένοι καθώς σύμφωνα με την κατάρα που ακολουθούσε τον «Ιπτάμενο Ολλανδό» όσοι τον έβλεπαν επρόκειτο σύντομα να συναντήσουν και τον ίδιο το θάνατο.

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ

Η καλά δεμένη κόκκινη κλωστή του παραμυθιού του πλοίου φαντάσματος που είναι καταδικασμένο να διασχίζει επ'άπειρον τα πέλαγα χωρίς ποτέ να μπορεί να πιάσει λιμάνι ξεκινά από διάφορα κουβάρια.

Σύμφωνα με την πιο γνωστή εκδοχή επρόκειτο για ένα ιδιαίτερα καλοτάξιδο τρικάταρτο του Ολλανδικού εμπορικού Ναυτικού. Όταν κάποια στιγμή βρέθηκε εν μέσω μιας επικίνδυνης καταιγίδας ανοιχτά του ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας στο νοτιότερο μέρος της Αφρικής ο ασεβής Καπετάνιος του Φαν Ντερ Ντέκεν προκάλεσε τον Ύψιστο να βυθίσει το πλοίο του αν μπορεί. Το πλοίο όντως δεν βυθίστηκε αλλά καταδικάστηκε να συνεχίσει να πλέει μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία.

Σε μια διαφορετική ανάγνωση ο αψύς Πλοίαρχος ονομαζόταν Μπάρεντ Φόκκε και ήταν γνωστός σε όλο το ναυτικό κόσμο γιατί μπορούσε με το σκάφος του να καλύψει αποστάσεις που αντίστοιχα πλεούμενα χρειάζονταν το διπλάσιο ή τριπλάσιο χρόνο για να επιτύχουν. Όμως αυτό οφειλόταν σε μια συμφωνία που ο Φόκκε είχε συνάψει με τον ίδιο το Διάβολο και όπως είναι λογικό όταν ήρθε η ώρα της πληρωμής του τιμήματος υποχρεώθηκε να συνεχίσει τα ταξίδια του στους αιώνες των αιώνων.

Υπάρχει όμως και μια πιο ορθολογική προσέγγιση του θέματος η οποία υπαγορεύει πως το θρυλικό πλοίο ήταν υπαρκτό και όλος ο μύθος δεν έχει να κάνει με τίποτα υπερφυσικό. Απλώς επρόκειτο για ένα καράβι στο οποίο είχε διαπραχθεί μια εγκληματική ανταρσία και στη συνέχεια οι στασιαστές χτυπήθηκαν από πανούκλα. Τα δύο αυτά γεγονότα οδήγησαν όπως είναι λογικό τους προορισμούς της εποχής να αρνούνται την υποδοχή και τη φιλοξενία του επικίνδυνου πλεούμενου κάτι που οδήγησε Καπετάνιο και εγκληματικό πλήρωμα σε τραγικό θάνατο στη θάλασσα. Έκτοτε απλά το γεγονός αναπαρήχθη μεγαλοποιημένο και εμπλουτισμένο με διάφορες κλασικές ναυτικές ιστορίες καταλήγοντας στο μύθο που εξετάζουμε.

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Στο παρελθόν όμως υπήρξαν αρκετές καταγεγραμμένες μαρτυρίες «θέασης» που διόγκωσαν τη φιλολογία του μυστηριώδους πλοίου.

Η πιο φημισμένη καταγράφεται στα 1881 όταν ο Δούκας του Γιορκ(μετέπειτα Βασιλιάς Γεώργιος ο 5ος της Αγγλίας) σημαιοφόρος του πλοίου Baccante και 12 ακόμα μέλη του πληρώματος ανέφεραν πως ανοιχτά της Αυστραλίας ένα τρικάταρτο λουσμένο σε περίεργο λευκό φως εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά στην πορεία τους και το ίδιο απότομα εξαφανίστηκε. Μάλιστα το παράδοξο του πράγματος ενισχύεται από το ότι ο ναύτης που αντελήφθη πρώτος την ανεξήγητη πλωτή παρουσία λέγεται πως πριν περάσει η νύχτα βρήκε τραγικό θάνατο πέφτοντας από ένα κατάρτι, ενώ λίγες μέρες αργότερα τη ζωή του έχασε και ο Καπετάνιος του πλοίου.

Παρόμοια εμπειρία υποστηρίζουν πως είχαν και οι επιβαίνοντες στο πλοίο Orion όταν το 1887 σε διαδρομή από Σαν Φρανσίσκο προς Κίνα όταν μία σκοτεινή βραδιά με άγρια καταιγίδα, το μοναδικό λεπτό που φάνηκε το φεγγάρι από τα μαύρα σύννεφα είδαν στον ορίζοντα ένα ιστιοφόρο με τα πανιά ορθάνοιχτα να πλέει με μεγάλη ταχύτητα κόντρα στον άνεμο.

Χρειάστηκε να περάσει σχεδόν μισός αιώνας μέχρι ο «Ιπτάμενος Ολλανδός» να κάνει ξανά την εμφάνιση(;) του. Το 1939 μια ομάδα ανθρώπων που βρίσκεται στη νότια ακτή του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας βλέπει ξαφνικά στα ανοιχτά ένα πλοίου περασμένων καιρών να παλεύει να ξεφύγει από φουρτουνιασμένα θεόρατα κύματα τη στιγμή που στην ακτή επικρατεί απόλυτη άπνοια.

Τελευταίο κρίκο σε αυτή την αλυσίδα μυστηριωδών επαφών αποτελεί η διήγηση κάποιων μελών ενός γερμανικού υποβρυχίου (U Boat). Κατά τα λεγόμενά το 1942 κατά τη διάρκεια μιας αποστολής στα νερά του ατλαντικού είδαν στιγμιαία από το περισκόπιο μια γαλέρα με σημαία του Ολλανδικού Ναυτικού. Παρά την εξαντλητική εν συνεχεία έρευνά τους δεν κατάφεραν να την εντοπίσουν.

ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΕΞΗΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

Όπως σε όλα τα ανεξήγητα έτσι και στην περίπτωση της απροσδόκητης εμφάνισης του παράξενου πλοίου διατυπώθηκαν κατά καιρούς διάφορες θεωρίες άλλες με πιο στέρεα επιστημονική βάση και άλλες με όχι τόσο.

Η κλασικότερη είναι εκείνη της ύπαρξης του φαινομένου «Fata Morgana». Το συγκεκριμένο είδος θαλάσσιου αντικατοπτρισμού δανείζεται το όνομά του από την ιταλική απόδοση της μυθικής μεσαιωνικής Μάγισσας Μόργκαν Λε Φεϊ ετεροθαλούς αδερφής του Βασιλιά Αρθούρου η οποία είχε τη δυνατότητα να ανυψώνει και να μεταφέρει πράγματα όπως και να δημιουργεί περίεργες εικόνες στον αέρα. Το φαινόμενο δημιουργείται όταν ακριβώς πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας ο αέρας είναι αισθητά ψυχρότερος από εκείνον της ατμόσφαιρας. Η δεδομένη λοιπόν διαφορά θερμοκρασίας μπορεί να λειτουργήσει ως διαθλαστικός φακός και να δημιουργήσει ένα ανεστραμμένο είδωλο οποιουδήποτε πράγματος πλέει εκείνη τη στιγμή στο νερό.

Ναι αλλά οι διηγήσεις δεν μιλάνε για ένα ανάποδο ιστιοφόρο θα μπορούσε να αντιτείνει κάποιος. Πιθανώς λοιπόν με τον ίδιο τρόπο σε υψηλότερο σημείο να δημιουργείται μια ακόμη ανάποδη αντανάκλαση της ήδη ανάποδης. Στην ουσία δηλαδή πάνω από το κανονικό πλοίο θεωρητικά δημιουργείται μια ανάποδη αντανάκλαση και ακόμα πιο πάνω μια κανονική. Αν το αληθινό πλοίο βρίσκεται πίσω από τη γραμμή του ορίζοντα τότε ίσως οι «μάρτυρες» να είδαν για ελάχιστο χρόνο μόνο την τρίτη αντανάκλαση και έτσι εξηγείται η απότομη εμφάνιση και εξαφάνιση.

Μια άλλη οπτική αρκετά πιο ακραία βέβαια έχει να κάνει με τις θεωρίες του Άλμπερτ Αϊνστάιν περί «Ενοποιημένου Πεδίου». Σε αυτή την περίπτωση μια πολύ ισχυρή καταιγίδα(εξ'ου και η εμφάνιση του πλοίου σε τέτοιες μόνο συνθήκες) θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα μαγνητικό πεδίο ικανό να κάμψει τον χωροχρόνο και να εμφανίσει πράγματα από το παρελθόν (κάτι αντίστοιχο υποτίθεται για κάποιους πως συνέβη και στο περιβόητο «Πείραμα της Φιλαδέλφεια»).

Τέλος υπάρχει ακόμα μια θεώρηση(επίσης χωρίς στέρεη επιστημονική βάση) που μιλάει για αντικείμενα τα οποία έχουν τη δυνατότητα να αφήνουν το ίχνος τους στο χώρο χωρίς αυτό να επηρεάζεται από το πέρασμα του χρόνου. Κάποιοι λένε πως έχουν στο παρελθόν κατασκευαστεί συγκεκριμένου τύπου θερμικές φωτογραφικές μηχανές οι οποίες είχαν την δυνατότητα παρόλο που δε φωτογράφιζαν κάτι συγκεκριμένο να καταγράφουν το «αποτύπωμα» αντικειμένων που είχαν πρωτύτερα υπάρξει η βρεθεί στο μέρος της φωτογραφίας. Ίσως κάτι παρόμοιο υπό συγκεκριμένες συνθήκες να μπορούσε να συμβεί και στους ανοιχτούς ωκεανούς.

Η πιο διαδεδομένη πάντως αντίληψη έχει να κάνει με τον κόσμο των ναυτικών έναν κόσμο γεμάτο προλήψεις, δεισιδαιμονίες και τερατώδεις ιστορίες. Τί πιο κατάλληλο θα μπορούσε άραγε να τις διανθίζει από ένα στοιχειωμένο πλοίο το οποίο μάλιστα αψηφά τις καιρικές συνθήκες και βέβαια συνοδεύεται από μια ευφάνταστη περιγραφή.

ΣΥΝΟΛΙΚΑ

Στις «ήρεμες» θάλασσες του παρόντος που τις διασχίζουν υπερσύγχρονα ποντοπόρα και τεράστια πολυτελέστατα υπερωκεάνια δε φοβίζει κανέναν μια πιθανή εμφάνιση ενός πλοίου 400 χρονών με κόκκινα πανιά.

Όμως ακόμα και σήμερα ο «Φληγκέντε Χολλάντερ» με την επιρροή του σε διάφορες εκφάνσεις της σύγχρονης κουλτούρας δεν παύει να συμβολίζει το φόβο για το άγνωστο και το υπερφυσικό.

Κι αν κατά την Καβαφική άποψη «σημασία έχει το ταξίδι» άραγε πόσο μπορεί να αξίζει η πορεία, όχι μόνο προς την Ιθάκη, αλλά προς ο,τιδήποτε, χωρίς Κύκλωπες Λαιστρυγόνες και Ιπτάμενους Ολλανδούς;