Διατήρηση γονιµότητας σε νεαρές γυναίκες µε καρκίνο µαστού

Ο dr. Iωάννης Ζερβομανωλάκης, Μαιευτήρας-Χειρούργος Γυναικολόγος εξειδικευμένος στην εξωσωματική γονιμοποίηση, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Βοστώνης και συνεργάτης της κλινικής Μητέρα, μας λέει όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για τη διατήρηση της γονιμότητας σε νεαρές γυναίκες με καρκίνο του μαστού.

Ο καρκίνος του µαστού αποτελεί τη συχνότερη αιτία καρκίνου στις γυναίκες και προσβάλλει 5.000 περίπου Ελληνίδες κάθε χρόνο. Υπολογίζεται ότι 20% των γυναικών αυτών βρίσκεται ακόµη σε αναπαραγωγική ηλικία και στην πλειοψηφία τους δεν έχουν ολοκληρώσει τον οικογενειακό τους προγραµµατισµό.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια η χρήση καινούριων χηµειοθεραπευτικών σχηµάτων οδήγησε σε σηµαντική αύξηση του προσδόκιµου επιβίωσης νεαρών γυναικών µε καρκίνο, µε αποτέλεσµα η πιθανότητα δεκαετούς επιβίωσης να κυµαίνεται σταθερά άνω του 50% ανεξάρτητα από το στάδιο του καρκίνου τη στιγµή της διάγνωσης.

Ωστόσο, η τοξικότητα της θεραπείας έχει αρνητικές συνέπειες για τη γονιµότητα και οδηγεί σε ελάττωση της παραγωγής οιστρογόνων, µε συνέπεια την αδυναµία απόκτησης παιδιών και την εµφάνιση κλιµακτηριακών συµπτωµάτων που οδηγούν σε υποβάθµιση της ποιότητας ζωής. Για το λόγο αυτό, η ανάγκη διατήρησης γονιµότητας θα πρέπει οπωσδήποτε να λαµβάνεται υπόψη στον προγραµµατισµό της θεραπείας. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται οι σύγχρονες µέθοδοι που µπορούν να εφαρµοστούν από την οµάδα µας και στην Ελλάδα και επιτρέπουν στις νεαρές γυναίκες µε καρκίνο µαστού να αποκτήσουν παιδιά µετά το τέλος της θεραπείας.

Πρόωρη εµµηνόπαυση µετά τη χηµειοθεραπεία

Η έφηβη γυναίκα εισέρχεται στην αναπαραγωγική φάση της ζωής της και αρχίζει να έχει περίοδο διαθέτοντας περίπου 400.000 ανώριµα ωάρια στις ωοθήκες της. Υπολογίζοντας τον αριθµό των κύκλων µε ωορρηξία σε όλη την αναπαραγωγική ηλικία, συµπεραίνεται ότι µόλις 400 ωάρια καταφέρνουν να ωριµάσουν, ενώ τα υπόλοιπα καταστρέφονται µε την εντελώς φυσιολογική διαδικασία της ατρησίας.

Λόγω περιορισµένου αριθµού κυττάρων και ελαττωµένης δυνατότητας κυτταρικής ανάπλασης στις ωοθήκες, η τοξικότητα της χηµειοθεραπείας οδηγεί µακροπρόθεσµα σε πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια (premature ovarian failure, POF), µε αποτέλεσµα την εµφάνιση πρόωρων κλιµακτηριακών συµπτωµάτων και την αδυναµία απόκτησης παιδιών. Ωστόσο, η πιθανότητα εµφάνισης πρόωρης εµµηνόπαυσης εξαρτάται από την ηλικία, το ορµονικό προφίλ και το είδος της θεραπείας που θα εφαρµοστεί, όπως φαίνεται παρακάτω.

• Ηλικία
• Tιµές FSH και αντιµυλλέριου ορµόνης (ΑMH) πριν την έναρξη της χηµειοθεραπείας
• Προεφηβικό ή µετεφηβικό στάδιο ανάπτυξης
• Ουσία και δόση των κυτταροστατικών φαρµάκων
• Mονοθεραπεία ή συνδυασµός κυτταροστατικών φαρµάκων
• Aριθµός των κύκλων χηµειοθεραπείας
• ∆όση ακτινοβολίας, τρόπος χορήγησης και πεδίο της ακτινοβολίας

Μέτρα διατήρησης γονιµότητας

Μέχρι πριν από µερικά χρόνια δεν υπήρχαν αποτελεσµατικά µέτρα διατήρησης γονιµότητας. Μέσα από την πρόοδο της Αναπαραγωγικής Ιατρικής αναπτύχθηκε ένα ευρύ πλαίσιο θεραπευτικ