Τό νέ­ο γλωσ­σι­κό ζή­τη­μα

Άρθρο του Γιώργου Καραμπελιά από το αφιέρωμα στην ιστορική ορθογραφία, στο τεύχος του νέου Λόγιου Ερμή που κυκλοφορεί.

(τεύχος 3, Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 2011, κυκλοφορεί σε κεντρικά περίπτερα και βιβλιοπωλεία)

Τό νέ­ο γλωσ­σι­κό ζή­τη­μα

Γιῶργος Καραμπελιᾶς

Τό γλωσ­σι­κό ζή­τη­μα πού ἀ­πα­σχο­λεῖ, τα­λα­νί­ζει καί ταυ­το­χρό­νως … ἀ­να­ζω­ο­γο­νεῖ τήν ἑλ­λη­νι­κή κοι­νω­νί­α, δι­α­νύ­ει τήν τρί­τη χι­λι­ε­τί­α τῆς ἱ­στο­ρι­κῆς του δι­α­δρο­μῆς.

Στήν ἑλ­λη­νι­στι­κή καί τή ρω­μα­ϊ­κή ἐ­πο­χή, ἤ­δη, οἱ ἀτ­τι­κί­ζον­τες συγ­γρα­φεῖς ἐ­πι­χει­ροῦ­σαν

νά ἐ­πα­νέλ­θουν στό ἀρ­χαῖ­ο ὕ­φος καί ἦ­θος, ἀ­πέ­ναν­τι  στόν κίν­δυ­νο «ἐκ­βαρ­βα­ρι­σμοῦ» τῆς γλώσ­σας. Σή­με­ρα, μέ­σα ἀ­πό τήν φαινομενικά ἀ­δή­ρι­τη λο­γι­κή τῆς παγ­κο­σμι­ο­ποί­η­σης, ἡ ζων­τα­νή χρή­ση τῆς ἑλ­λη­νι­κῆς ἀ­πει­λεῖ­ται εἴ­τε μέ ἐ­ξα­φά­νι­ση εἴ­τε μέ ἀ­πο­μεί­ω­ση. Τό γλωσ­σι­κό ζή­τη­μα ἀ­να­δει­κνύ­ε­ται κα­τά συ­νέ­πεια ὡς ἕ­να ἀ­πό τά κομ­βι­κά στοι­χεῖ­α τῆς πο­ρεί­ας καί τῆς ταυ­τό­τη­τας τοῦ ἑλ­λη­νι­σμοῦ, ἴ­σως τό ση­μαν­τι­κό­τε­ρο στόν πο­λι­τι­σμι­κό το­μέ­α. Καί μπο­ροῦ­με νά δι­α­κρί­νου­με τρεῖς με­γά­λες πε­ρι­ό­δους.

Ὁ ἀρ­χέ­γο­νος δι­μορ­φι­σμό­ς

Γιά χι­λιά­δες χρό­νια, ἐ­πρό­κει­το γιά τή δι­α­φο­ρο­ποί­η­ση με­τα­ξύ τῆς κα­θη­με­ρι­νῆς, κα­θο­μι­λου­μέ­νης, λα­ϊ­κῆς ἤ «χυ­δαί­ας» γλώσ­σας καί τῆς γλώσ­σας τῶν λο­γί­ων, τῶν πε­παι­δευ­μέ­νων, τῶν ἱ­ε­ρα­τεί­ων. Ἐ­πρό­κει­το γιά ἔν­τα­ση, σύγ­κρου­ση, ἀν­τι­πα­ρά­θε­ση ἀ­νά­με­σα στή συγ­χρο­νί­α καί τή δι­α­χρο­νί­α, ἀ­νά­με­σα στή ζων­τα­νή, κα­θη­με­ρι­νή ἐ­ξέ­λι­ξη τῆς γλώσ­σας καί τήν ἀ­να­φο­ρά σέ μιά ἱ­στο­ρί­α καί μιά πα­ράδο­ση χι­λι­ε­τι­ῶν. Αὐ­τή ἡ δι­μορ­φί­α (δι­μορ­φί­α καί ὄ­χι δι­γλωσ­σία, κα­θώς πρό­κει­ται γιά δυ­ό μορ­φές τῆς ἴ­διας γλώσ­σας καί ὄ­χι γιά πραγ­μα­τι­κή δι­γλωσ­σί­α ὅ­πως στή φραγ­κι­κή Δύ­ση, ὅ­που τά λα­τι­νι­κά ἀν­τι­πα­ρα­τί­θεν­ται στίς ὑ­πό δη­μι­ουρ­γί­αν ἐ­θνι­κές γλῶσ­σες), θά ὁ­δη­γή­σει στή σύγ­κρου­ση καί τόν δι­χα­σμό ἀλ­λά πα­ράλ­λη­λα θά ἀ­πο­τε­λέ­σει καί τό ὑ­πό­βα­θρο γιά τή δι­α­τή­ρη­ση τῆς ἑλ­λη­νι­κῆς γλώσ­σας ὡς μιᾶς ἑ­νια­ίας ζων­τα­νῆς γλώσ­σας γιά τρεῖς ἤ τέσ­σε­ρις χι­λιά­δες χρό­νια!

Βέ­βαι­α, ἡ ἔν­τα­ση ἀ­νά­με­σα στήν ἐ­ξε­λισ­σό­με­νη κα­θη­με­ρι­νή λα­ϊ­κή γλῶσ­σα καί τή γρα­πτή πα­ρά­δο­ση εἶ­ναι δι­α­χρο­νι­κή καί δέν ἀ­φο­ρᾷ μό­νο τούς Ἕλ­λη­νες. Ἡ γλῶσ­σα καί τά ὑ­πάρ­χον­τα γλωσ­σι­κά σύμ­βο­λα, ἡ γρα­φή, ἀ­να­τρο­φο­δο­τοῦν­ται δια­ρκῶς ἀ­πό τίς ξέ­νες γλῶσ­σες καί τήν πα­ρά­δο­ση – τό συσ­σω­ρευ­μέ­νο γλωσ­σι­κό ἀ­πό­θε­μα. Στήν Ἀ­θῆ­να, ἀ­πό τήν ἐ­πο­χή τῶν Πει­σι­στρα­τι­δῶν, ὁ Ὅ­μη­ρος θά λει­τουρ­γεῖ ὡς ὁ γρα­πτό­ς κα­νών πού θά δι­α­μορ­φώ­σει, μα­ζί μέ τήν κα­θη­με­ρι­νή γλῶσ­σα τῶν Ἀ­θη­ναί­ων, τήν Ἀτ­τι­κή δι­ά­λε­κτο. Ἡ τε­λευ­ταί­α, μέ­σῳ τῆς κλασ­σι­κῆς φι­λο­λο­γί­ας καί φι­λο­σο­φί­ας, θά με­τα­βλη­θεῖ σέ πα­νελ­λή­νια γλῶσ­σα. Μέ τούς Μα­κε­δό­νες καί τή­ν ἑλ­λη­νι­στι­κή ἐπο­χή, ἡ ἑλ­λη­νι­κή γλῶσ­σα θά γί­νει ἡ γλῶσ­σα δε­κά­δων ἑ­κα­τομ­μυ­ρί­ων ἀν­θρώ­π