Ιστορία της Χαλκιδικής

Κατά τους προϊστορικούς χρόνους και έως την κλασική ακόμα εποχή, στα βόρεια παράλια του Αιγαίου, έως το Βέρμιο και τον Όλυμπο, κατοικούσαν θρακικά φύλα. Στη Xαλκιδική ήταν εγκατεστημένος ένας κλάδος των Hδωνών θρακών, οι Σιθώνιοι, από τους οποίους πήρε την ονομασία της, Σιθωνία, η κεντρική από τις 3 γλώσσες της Xαλκιδικής (ονομάζεται επίσης και Λόγγος)· η δυτική λεγόταν διαδοχικά Φλέγρα, Παλλήνη ή Κασσάνδρεια· η ανατολική, Ακτή και Άθως. Κατά τον 8o αι. π.Χ. άποικοι από τη Χαλκίδα και την Ερέτρια απώθησαν τους Σιθωνίους, κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος των ακτών της χερσονήσου και ίδρυσαν αποικίες, δίνοντας έτσι το όνομα Χαλκιδική σε ολόκληρη τη χερσόνησο. Κατά τις αρχές του 7ου αι. π.Χ. εποικούν στο βορειοδυτικό τμήμα της Xαλκιδικής (που από τότε έγινε γνωστό ως Βοττική) Βοττιαίοι, τους οποίους είχαν απωθήσει από την αρχική κοιτίδα τους (στην περιοχή των Ιχνών και της Πέλλας, δυτικά του Αξιού) οι Μακεδόνες.Χάρτης αρχαίας ΜακεδονίαςΈτσι, με την είσοδο στον Πελοποννησιακό πόλεμο, η Xαλκιδική περνάει στο πολιτικό προσκήνιο. Το 432/1 π.Χ. οι πόλεις της Xαλκιδικής επαναστατούν, αποχωρούν από τη συμμαχία, συνασπίζονται υπό την ηγεσία της Ολύνθου και σχηματίζουν το Κοινόν των Χαλκιδέων, συμμαχία που αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ομοσπονδίας κρατών της αρχαιότητας: όλα τα μέλη της έχουν κοινούς νόμους και όλοι είναι πολίτες του ίδιου κράτους. Το Κοινόν έκοψε ωραιότατα αργυρά νομίσματα, που κυκλοφορούσαν στην περιοχή της Βαλκανικής, όπου τα μιμήθηκαν, δείγμα της ποικιλόμορφης ακτινοβολίας της Xαλκιδικής, στη βαρβαρική ενδοχώρα. Κατά τη δεκαετία 390-380 π.Χ. το Κοινόν των Χαλκιδέων είχε τόση δύναμη, ώστε πήρε από τους Μακεδόνες την περιοχή του Ανθεμούντος (γύρω στη Γαλάτιστα και στα Βασιλικά) και για μικρό διάστημα ακόμα και την πρωτεύουσα Πέλλα. Το 328 π.Χ. στα πράγματα της Xαλκιδικής επεμβαίνουν οι Σπαρτιάτες, ύστερα από πρόσκληση των Ακανθίων, και το 379 π.Χ. οι Χαλκιδείς γίνονται υποτελείς σύμμαχοι των Σπαρτιατών, σύντομα όμως προσχωρούν στη δεύτερη Αθηναϊκή Συμμαχία.Αλλά ορισμένες ενέργειες των Αθηναίων (μεταξύ άλλων η ίδρυση κληρουχίας στην Ποτίδαια, το 362 π.Χ.) τους ανησυχούν και τους οδηγούν τελικά σε συμμαχία με τον Φίλιππο (356 π.Χ.), ο οποίος τους παραχωρεί τον Ανθεμούντα και την Ποτίδαια, από την οποία διώχνει την αθηναϊκή φρουρά. Αργότερα, μαζί με την Όλυνθο, ο Μακεδόνας βασιλιάς θα καταστρέψει και τις άλλες πόλεις του Κοινού των Χαλκιδέων. Από τότε ολόκληρη η χερσόνησος,  τμήμα πλέον του μακεδονικού βασιλείου, θα ακολουθήσει την κοινή ιστορική τύχη της Μακεδονίας στα χρόνια του Αλεξάνδρου και στη ρωμαιοκρατία.Αρχαιολογικά δεν έχει ερευνηθεί η Xαλκιδική· μόνο στην Όλυνθο έγιναν συστηματικές ανασκαφές και περιορισμένης έκτασης, λόγω τυχαίων ευρημάτων, σε διάφορα σημεία. Αναφέρονται πάντως πολλές αρχαίες πόλεις της Xαλκιδικής. Στο βορειοδυτικό τμήμα, υπήρχε ο Ανθεμούς, από τον οποίο η περιοχή ονομαζόταν Ανθεμουσία (μια ίλη ιππικού από την Ανθεμουσία είχε ακολουθήσει τον Αλέξανδρο στην ασιατική εκστρατεία του). Νοτιότερα, υπήρχε η περιοχή Κρ