Η Ελλάδα στον αστερισμό των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών

Του Καλλίνικου Κ. Νικολακόπουλου*

Με τον όρο Ειδικές Οικονομικές Ζώνες (ΕΟΖ) ορίζονται οριοθετημένες, από τη νομοθετική εξουσία κάθε χώρας, περιοχές όπου δημιουργούνται εξαιρετικές συνθήκες για τις επενδύσεις. Επενδύσεις που σύμφωνα με την διεθνή εμπειρία προέρχονται κυρίως από διεθνή, αλλά περιστασιακά, και εγχώρια κεφάλαια. Οι ΕΟΖ έχουν τη δυνατότητα να εμφανίζουν ανάλογα χαρακτηριστικά ώστε να δημιουργείται ευνοϊκό οικονομικό περιβάλλον για διαφορετικούς τύπους επενδύσεων. Έτσι νομοθετείται η δυνατότητα δημιουργίας ζωνών ελεύθερου εμπορίου, ειδικών ζωνών οικονομικών αποθηκών εμπορευμάτων,

ελεύθερων λιμανιών, ζωνών εξαγωγικής δραστηριότητας, ειδικών επενδυτικών ζωνών, ελεύθερων βιομηχανικών-οικονομικών ζωνών κλπ. Η γενική ορολογία
ΕΟΖ αποδίδει ακριβέστερα το οικονομικό-κοινωνικό φαινόμενο που αυτές εκπροσωπούν. Οι ΕΟΖ χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους από το διαφορετικό φορολογικό, εργασιακό και διοικητικό καθεστώς σε σχέση με την υπόλοιπη επικράτεια της χώρας. Αυτό μπορεί και συνήθως περιλαμβάνει, ανάμεσα στα άλλα, σκανδαλωδώς χαμηλή εταιρική φορολογία, επιδοτήσεις επενδυτικών εγχειρημάτων, ειδικά τελωνειακά καθεστώτα, περιορισμό ή κατάργηση των επιβαρύνσεων των εργοδοτών, χαλάρωση των κανονισμών ασφάλειας στο χώρο εργασίας, αποδυνάμωση των περιβαλλοντικών κανονισμών, απαγόρευση του συνδικαλισμού αλλά και κατάργηση κάθε είδους συλλογικών διαπραγματεύσεων, περαιτέρω μείωση του μισθού των εργαζόμενων και απορρύθμιση της εργασίας.
Οι ΕΟΖ δεν αποτελούν πρόσφατη καινοτομία και έχει παρατηρηθεί μία αύξησή τους τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και μια ιδιαίτερα απότομη αιχμή σε αυτή την αυξητική πορεία από τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Σύμφωνα με την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO), υπήρξε μια σταθερή αύξηση από το 1975, με 79 ΕΟΖ σε 25 χώρες, μέχρι το 1997, με 845 ΕΟΖ σε 93 χώρες, και μια αλματώδης αύξηση όταν το 2002 αναφέρθηκαν 3000 ΕΟΖ σε 116 χώρες. Σήμερα υπολογίζεται πως υπάρχουν 3500 ΕΟΖ παγκοσμίως. Ειδικές Οικονομικές Ζώνες υπάρχουν σε Κίνα, Αγκόλα, Μπαγκλαντές, Βραζιλία, Ινδία, Ιράν, Ιορδανία, Καζακστάν, Ομάν, Πακιστάν, Φιλιππίνες, Πολωνία, Νότια Κορέα, Ρωσία, Ουκρανία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Καμπότζη, Περού κ.α. Η πρώτη εφαρμογή και λειτουργία ΕΟΖ πραγματοποιήθηκε στις συνοριακές περιοχές του Μεξικού, με την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού και των υπάκουων στις ΗΠΑ δικτατορικών καθεστώτων. Η δημιουργία παραγωγικών μονάδων, που λειτουργούν απελευθερωμένες από κάθε είδους ρυθμιστική και ελεγκτική δραστηριότητα του κράτους εγκατάστασής τους, προβλήθηκε ως μία διαδικασία «ταχύρρυθμης οικονομικής ανάπτυξης». Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός των ΕΟΖ χρησιμοποιούν εισαγόμενες πρώτες ύλες χωρίς δασμούς, αξιοποιούν την φορολογική ασυλία και δεν πληρώνουν σχεδόν καθόλου φόρους. Η χαμηλή διασύνδεσή τους με την εγχώρια οικονομία, δείχνει ότι το όφελος για την οικονομία της φιλοξενούσας χώρας είναι μηδαμινό. Το όποιο όφελος από την δημιουργία θέσεων απασχόλησης, είναι αμελητέο μπροστά στην άγρια εκμετάλλευση των εργαζομένων.