Γιατί, ω θεοί, δεν μου στείλατε και εμένα έναν Απελλή;

Αύγουστος Καίσαρας-Τα μυστικά ημερολόγια

Γράφει και επιμελείται

ο Γεράσιμος Γ. Γερολυμάτος

(ΑΠΕΛΛΗΣ)

Πριν από καιρό, έφτασε στα χέρια μου ένα βιβλίο, που αγνοούσα την ύπαρξη του. Πρόκειται για τα «μυστικά ημερολόγια» του Καίσαρα Αύγουστου-Οκταβιανού, τα οποία συνέγραψε τους τελευταίους μήνες της ζωής του, σε ηλικία 76 ετών. Τα κείμενα αυτά ήταν αριθμημένα, ένα για κάθε ημέρα, και κάθε πρωί τα παρέδιδε στον Έλληνα ιστορικό Πολύβιο, που ήταν στην υπηρεσία του και στον οποίο, είχε προσωπικά αναθέσει την φύλαξη τους.

Μέσα από τα «μυστικά ημερολόγια», αποκαλύπτεται

ένας άλλος Καίσαρας, διαφορετικός. Πέρα από τη στερεότυπη εικόνα ενός από τους μεγαλύτερους και ισχυρούς ηγέτες της αρχαιότητας, ενός στρατηγού και αυτοκράτορα. Ομολογώ ότι μου επιφύλαξε μιαν ευχάριστη έκπληξη η ανάγνωση τους, καθώς εκεί αποκαλύπτεται ένας άνθρωπος ευαίσθητος, καλλιεργημένος, φίλος και προστάτης των ποιητών, των φιλοσόφων και των καλλιτεχνών, με σοβαρή άποψη για τα θέματα της εποχής του, ακόμη και για την τέχνη και την φιλοσοφία

Στα ημερολόγια αυτά, που πρέπει να γράφτηκαν το 14 μ.Χ, μεταξύ πολλών άλλων σημαντικών πραγμάτων, καταγράφεται και η πρώτη παραδοχή ενός δυτικού, για το αίσθημα φθόνου, που τρέφουν οι Ευρωπαίοι απέναντι στους Έλληνες και στην Ελλάδα. Υπενθυμίζω, ότι χιλιετίες μετά από τον Καίσαρα, τα ίδια έγραψαν και οι Γκαίτε, Σίλερ, Νίτσε, κ.αλ. Έχω επιλέξει να σας παρουσιάσω σήμερα, ορισμένα μόνο από αυτά, που δείχνουν χαρακτηριστικά τι ακριβώς σκεφτόταν ο Καίσαρας για τους Έλληνες.

Στο κείμενο που ακολουθεί, ο Αύγουστος Καίσαρας, προσπαθώντας να βρει, τι ήταν αυτό που τράβηξε τον πατέρα του Ιούλιο στην Κλεοπάτρα και αποκλείοντας ως λόγους την ερωτική της τέχνη και τα νεανικά της κάλλη, δίνει ιστορικά επιχειρήματα υπέρ της ελληνικότητας των Μακεδόνων, αφού θεωρεί την Κλεοπάτρα Ελληνίδα καταλήγοντας στο εξής συμπέρασμα!

Περγαμηνή αρ. LXXXVI

«…Κατά πως φαίνεται, εκείνο που εντυπωσίασε περισσότερο από όλα τον Γάϊο Ιούλιο Καίσαρα, ήταν η καταγωγή της νεαρής βασίλισσας. Εμείς οι Ρωμαίοι-και δεν εξαιρώ τον εαυτό μου από αυτό-υποφέρουμε από αίσθημα κατωτερότητας σε ό,τι αφορά το παρελθόν μας, μας ενοχλεί η ιστορία της Ελλάδας και ψάχνουμε μανιωδώς να βρούμε κοινές ρίζες. Έτσι, ο Βιργίλιος έγραψε τα «Βουκολικά» του στηριζόμενος στον Θεόκριτο, και χωρίς την Ιλιάδα του Ομήρου δεν θα υπήρχε καμιά «Ανειάδα»….»

Περγαμηνή αρ. LXXXI

«…Σκέψεις σαν και αυτές (σ.σ., αναφέρεται στη διδασκαλία των στωικών) με βυθίζουν πάντα σε βαθιά θλίψη, όχι οι ίδιες οι σκέψεις, αλλά το γεγονός ότι κανείς Ρωμαίος δεν δίδαξε ποτέ κάτι παρεμφερές, και ότι όλα όσα αφορούν το πνεύμα, προέρχονται από τους Έλληνες.

Εμείς οι Ρωμαίοι μπορεί να κατακτήσαμε όλο τον κόσμο, από εκεί που ανατέλλει ο ήλιος μέχρι εκεί που δύει, οι Έλληνες όμως θα κυριαρχούν πάντα στο πνεύμα, άρα και στο δικό μας-και εγώ ρωτάω: ποιος είναι ο πραγματικός κατακτητής του κόσμου; Ο Καίσαρας Αύγουστος ή ο Ζήνων από το Κίτιο;…»

Περγαμηνή αρ. LXXX

«Ότι είπα για την φιλοσοφία, ισχύει και για τις Τέχνες: τι θα ήταν η Ρώμη χωρίς την Ελλάδα; Ας μου αναφέρει κάποιος έναν καλλιτέχνη εν ζωή από την Ιταλία! Δεν μιλάτε; Καλά κάνετε! Τι λαός είναι τούτος, που οι ζωγράφοι του είναι μουγκοί και οι φιλόσοφοι του ανάπηροι; Ναι, αναρωτιέμαι αν ένας λαός χωρίς καλλιτέχνες, ένας λαός χωρίς φιλοσόφους, έχει τελικά μέλλον. Η αγορά, άκουσα να λένε μερικοί, είναι γεμάτη καλλιτέχνες και φιλοσόφους-σίγουρα, αλλά δεν εισάγουμε καλλιτέχνες και φιλοσόφους, όπως αγγεία και σιτηρά!

Το χρήμα χαλάει την τέχνη. Περισσότερη σημασία δίνουν οι Ρωμαίοι στο υλικό από το οποίο αποτελείται ένα έργο τέχνης, παρά στο περιεχόμενο του. Παντού υπάρχουν μαρμάρινες προτομές και παίρνουν όποιο κεφάλι θέλεις, και είναι φτιαγμένες από ασήμι, τι γελοίο θέαμα, γι΄αυτό, ελάχιστα αγάλματα έχουν μείνει ακόμη ζωντανά. Και επειδή υπάρχει έλλειψη σε εικόνες του πνεύματος, παραμελήσαμε και τις εικόνες του σώματος.

Προσωπικά, η ζωγραφική μ΄ενδιαφέρει περισσότερο από την πλαστική, γιατί απαιτεί μεγαλύτερη επιτηδειότητα. Μπορεί να φτιάχτηκαν χιλιάδες μαρμάρινα κεφάλια με το δικό μου κεφάλι ως πρότυπο, οι περισσότεροι καλλιτέχνες όμως δεν με γνωρίζουν προσωπικά, αφού ο ένας απλώς αντιγράφει τον άλλον. Φορές φορές με πιάνει αηδία όταν αντικρίζω τέτοια έργα και συχνά έδινα εντολή να καταστρέψουν τα χειρότερα από αυτά.

Πόσο ζήλευα τον Αλέξανδρο που είχε τον προσωπικό του ζωγράφο, τον Απελλή, που μόνο αυτός είχε το δικαίωμα να φτιάχνει το πορτρέτο του, και δεν ησύχασα μέχρι που μπόρεσα να βρω και εγώ ένα αντίτυπο. Στην αρχή το κρέμασα στο υπνοδωμάτιο μου, για να μπορώ να μιλάω με τον Αλέξανδρο, μετά από χρόνια όμως, όταν άλλαξα και εγώ εξωτερικά σύμφωνα με τους νόμους της φύσης- ο καθρέπτης μου δεν μου επιτρέπει ψευδαισθήσεις- χάρισα το έργο στον ρωμαϊκό λαό και το εξέθεσα δημοσίως στη μεγάλη στοά της αγοράς.

Γιατί, ω θεοί, δεν μου στείλατε και εμένα έναν Απελλή;….»