H χαμένη αθωότητα του φιλελευθερισμού

H χαμένη αθωότητα του φιλελευθερισμούΑντιαντικομφορμιστικό σχόλιο για το θέατρο, το σινεμά και το παστίτσιο του Νικόλα Δημητριάδη Είδαμε τις τελευταίες ημέρες, στο θέατρο Χυτήριο, άλλη μία παράσταση από το χιλιοπαιγμένο έργο «φονταμενταλισμός εναντίον φιλελευθερισμού». Είχαν προηγηθεί ένα βιντεάκι και κάτι σκίτσα για τον Μωάμεθ σε Γαλλία και ΗΠΑ, και η σύλληψη του «Γέροντος Παστιτσίου». Το έργο αυτό κρατάει αρκετούς αιώνες, αν και όχι με τους ίδιους όρους. Δεν είμαστε πια στην εποχή της Ιεράς Εξέτασης, όπου ο «Σκοταδισμός» κυνήγαγε τα φωτισμένα πνεύματα, αλλά στην εποχή που ο καπιταλισμός επιβάλλει τη φιλελεύθερη ιδεολογία σε ολόκληρο τον πλανήτη. Έτσι, δεν μπορεί η διαμάχη αυτή να αντιμετωπίζεται πια με τους όρους του 17ου και του 18ου αιώνα. Πολλοί παραξενεύονται με την επιλεκτική ευαισθησία πολλών υπερασπιστών της ελευθερίας του λόγου. Η φιλελεύθερη αντίληψη για τα ζητήματα πίστης και πολιτισμού είναι όμως αρκετά ξεκάθαρη. Ο πολιτισμός (όπως και η θρησκεία) δεν μπορεί να αποτελεί στοιχείο συνοχής και αυτοπροσδιορισμού μιας κοινωνίας, παρά μόνο ατομική επιλογή. Δεν είναι συλλογικό βίωμα, αλλά ατομικό. Ο πολιτισμός ως κοινό βίωμα αντιμετωπίζεται (ενίοτε σωστά) ως «επιβολή» και «εκμηδένιση» του ατόμου. Όμως ο πολιτισμός δεν είναι ούτε «οι κουζίνες των λαώνε», ούτε κάποιο ατομικό χόμπυ. Είναι πρωτίστως συλλογικός τρόπος ζωής και νοοτροπίας μιας ανθρώπινης κοινωνίας. Απαιτεί πρωτίστως ένα συλλογικό «εμείς» και δεν εξαντλείται στις ενδυματολογικές και μουσικές προτιμήσεις του σύγχρονου ανέμελου αστού. Έτσι, ο φιλελεύθερος πολεμάει τα κοινά πολιτισμικά στοιχεία κάθε κοινωνίας, όπως –στο όνομα της ελευθερίας του ατόμου– πολεμάει και κάθε συλλογική αναφορά και ταυτότητα. Έτσι βέβαια, αποκρύπτει το γεγονός ότι με τη σειρά του επιβάλλει τον δυτικό πολιτισμό στις παραδοσιακές κοινωνίες, αποδιαρθρώνοντάς τες και αντικαθιστώντας τις παραδοσιακές κουλτούρες με το δυτικό καπιταλιστικό φαντασιακό. Αυτό εξηγεί, για παράδειγμα, το γεγονός ότι ο φιλελεύθερος κατά κανόνα αποστρέφεται π.χ. τον ισλαμικό νόμο και τις ισλαμικές κοινωνίες ως «σκοταδιστικές», ενώ την ίδια στιγμή αγωνίζεται για τα δικαιώματα των ισλαμιστών στις δυτικές χριστιανικές κοινωνίες. Αυτό συμβαίνει διότι στην πρώτη περίπτωση, βλέπει την επιβολή μιας θρησκείας πάνω στα άτομα, ενώ στη δεύτερη βλέπει την ελεύθερη επιλογή ενός ατόμου απέναντι στη κρατούσα θρησκεία. Το πρόβλημα, βέβαια, ξεκινάει όταν διαπιστώσει ότι οι προσφιλείς στους δυτικούς αστούς θεωρίες του κάθε Πόππερ για την «ανοιχτή κοινωνία» δεν είναι και τόσο δημοφιλείς στον υπόλοιπο πλανήτη. Δύσκολα μπορεί να πειστεί ο Μωαμεθανός π.χ. ότι η θρησκεία του δεν μπορεί να καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας (αυτό τα αναλαμβάνει η αγορά), αλλά πρέπει να περιοριστεί αποκλειστικά στη σφαίρα του ιδιωτικού.Τυπικό δείγμα ξεπεσμένου νάρκισσου αστού. Κάτάφερε πάλι να εξοργίσει την… πλουτοκρατία των παραγκουπόλεων του Καίρου και της Γάζας. Η γροθιά μας μάρανε… Κακώς, λοιπόν, αντιμετωπίζουμε τέτοια γεγονότα υπό το πρίσμα της ελευθερίας του λόγ