27/03/1821: ΚΗΡΥΞΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ Α. ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΘΑΝΑ ΣΙΟ ΔΙΑΚΟ

Αθανάσιος Διάκος(1788-1821). Εκ των πρωτεργατών της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 στην Στερεά Ελλάδα(Ρούμελη, σαν σήμερα 27/03). Μαρτύρησε γιατί έμεινε Έλληνας ως το τέλος… Γεννήθηκε ή στην Αρτότινα Φωκίδας ή στην Άνω Μουσουνίτσα Φωκίδας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Γραμματικός ή Μασσαβέτας. Το επώνυμο «Διάκος» το έλαβε αυτός ο εγγονός κλέφτη, καθότι από τα 12 του είχε έφεση στην θρησκεία. Η μητέρα του, τον έστειλε λοιπόν για εκπαίδευση στην Ι.Μ. του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου στην Αρτότινα. Έγινε μοναχός στα 17 του και, λόγω της αφοσίωσής του στον Θεό, γρήγορα έγινε διάκος.

Η λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι, όταν ο Αθανάσιος Διάκος ήταν μοναχός, ένας Τούρκος ήρθε στο μοναστήρι και εντυπωσιάστηκε από την εμφάνισή του. Του είπε λόγια προσβλητικά, τόσο πολύ, που τον σκότωσε. Έτσι, αναγκάστηκε να βρει καταφύγιο στα βουνά και να γίνει κλέφτης. Κατά μια άλλη εκδοχή, σ’ έναν γάμο στην Αρτότινα, όπου έριχναν μπαλοθιές(σύνηθες), πήρε μέρος σ’ αυτές και ο Διάκος. Μια αδέσποτη σφαίρα, σκότωσε τον γιο της Κοντογιάννενας, γυναίκας από μεγάλο σόι της Κοστάριτσας(κοντινό στην Αρτότινα). Ο φόνος χρεώθηκε από όλους, χριστιανούς και μουσουλμάνους, παρευρισκόμενους στον γάμο, στον Διάκο, αν και δεν ήταν βέβαιο ότι έκανε, άθελά του βέβαια, τον φόνο. Αναγκάστηκε λοιπόν να κρυφτεί στα βουνά, γιατί τον κυνηγούσαν τούρκικα αποσπάσματα. Τον Δεκαπενταύγουστο, κατέβηκε στο χωριό, για το πανηγύρι της Παναγίας. Εκεί, οι Τούρκοι που, σημειωτέον, παραμόνευαν, τον συνέλαβαν μαζί με κάποιον, επίσης καταζητούμενο Καφέτζο, και τους οδήγησαν στον Φεράτ-εφέντη, διοικητή του Λιδορικίου. που τους φυλάκισε. Ο Διάκος και ο Καφέτζος απέδρασαν και έφυγαν για τα βουνά. Έφτασαν στο λημέρι του κλέφτη Τσαμ Καλόγερου. Αρχικά, κλέφτης στις διαταγές διαφόρων καπεταναίων της Ρούμελης, διακρίθηκε σε πολλές συγκρούσεις με τους Τούρκους. Ο Τσαμ Καλόγερος, σε μια, θα έπεφτε στα χέρια των Τούρκων, αν, πληγωμένος σε μια από τις μάχες, δεν τον υπερασπιζόταν ο Διάκος. Με το σπαθί στο χέρι, τον μετέφερε ως την Γραμμένη Οξυά, ψηλή ράχη, 2 ώρες από την Αρτότινα. Εκεί, έφτασαν οι άλλοι κλέφτες και ο Τσαμ Καλόγερος, τους είπε: «Αν πεθάνω, αυτός πρέπει να γίνει καπετάνιος σας». Οι κλέφτες αυτοί, χωρίστηκαν σε μπουλούκια, κατατρεγμένοι από τους Τούρκους. Ένα μπουλούκι έγινε από τον Διάκο, τον Γούλα και τον Σκαλτσοδήμο. Εκείνο τον καιρό, έμαθε ο Διάκος ότι πέθαναν ο πατέρας του κι ένας από τους αδερφούς του, ο Απόστολος. Είχε 2 αδερφούς, τον Απόστολο και τον Κωνσταντίνο, που τον έλεγαν και Μασσαβέτακαι 2 αδερφές, την Καλομοίρα και την Σοφία. Ο πατέρας του με τον Απόστολο και τον Κωνσταντίνο, είχαν προτιμήσει την τσοπάνικη ζωή και τότε ήταν με τα κοπάδια τους στα χειμαδιά. Ένα τούρκικο απόσπασμα που έφτασε στην καλύβα τους, συνέλαβε πατέρα και γιό, επειδή βοήθησαν και πρόσφεραν φαγητό σε κλέφτες και τους πήγαν δεμένους στον Πατρατσίκι(Υπάτη). Ο Κωνσταντίνος δεν βρισκόταν εκεί και έτσι γλύτωσε. Οι άλλοι 2 όμως βρήκαν τον θάνατο στη φυλακή την ίδια νύχτα. Μόλις πληροφορήθηκε το γεγονός ο Δι