Πάολα: Η τρανς φωνή της πόλης μιλά στο in.gr

Στην Πάολα δεν αρέσουν οι ταυτότητες. Κατά καιρούς έχουν πολλοί επιχειρήσει να τη χαρακτηρίσουν διάφορα πράγματα: ακτιβίστρια, τραβεστί, φωτογράφο, ποιήτρια, εκδότρια, εκδιδόμενη. «Όλα αυτά είμαι εγώ;» αναρωτιέται η ίδια γελώντας.

Στην Πάολα Ρεβενιώτη αρέσει να βγαίνει βόλτα στην Αθήνα. Της αρέσει να κάνει ταξίδια και εκδρομές. Της αρέσει να δημιουργεί, θα δημιουργεί μέχρι 80 χρονών, ενώ τώρα λέει ότι πρέπει να ηρεμήσει και να κάτσει να γράψει ένα βιβλίο για τη ζωή της.

Αποτελεί

κεφάλαιο του γκέι και τρανς ακτιβισμού. Είτε με το «Κράξιμο», το περιοδικό που εξέδιδε για την ομοφυλοφιλική κουλτούρα, είτε με τη διοργάνωση των πρώτων Gay Pride στην Ελλάδα, είτε με τη σειρά ντοκιμαντέρ The Paola Project, η Πάολα επέλεγε πάντα τη φωνή έναντι της σιωπής.

Με αφορμή την έκθεση φωτογραφίας που διοργανώνει στην γκαλερί The Breeder, η Πάολα μιλά -με τον δικό της, ελεύθερο τρόπο- στο in.gr για τα αγόρια που και να τα φωτογραφίσει «θα ποζάρουν πρόστυχα), για τις ημέρες της στο «Κράξιμο» και για εκείνες τις άλλες που με το σκυλάκι της παραμάσχαλα και μια κάμερα στο κατόπι της έτρεχε στην Αχαρνών για να γυρίσει ντοκιμαντέρ για τους μετανάστες, αλλά και για την ερωτική ζωή της Αθήνας.

Πώς προέκυψε η έκθεση φωτογραφίας;

Πάντα σκεφτόμουν ότι ήθελα να το κάνω. Στην Ελλάδα για να διαισθανθεί κανείς την αξία αυτής της έκθεσης, πρέπει είτε να έχει ζήσει στο εξωτερικό, είτε να είναι ξένος. Γιατί εδώ ζηλεύουν ο ένας τον άλλο και δεν μπορούν να ανεχθούν πολλοί τέτοιες καταστάσεις. Εγώ ήμουν τυχερή γιατί βρέθηκε ο Ανδρέας Αγγελιδάκης που είναι πολύ σπουδαίος στον χώρο του και το έκανε πολύ επαγγελματικά. Τώρα υπάρχει μία πιθανότητα η έκθεση να ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη. Μακάρι.

Τι ανταπόκριση είχες από τον κόσμο;

Μου έκανε εντύπωση που οι φωτογραφίες μου δεν έβγαλαν μια καύλα όπως πίστευα, αλλά ήρθαν πολλοί και μου είπαν ότι ένιωσαν μια μελαγχολία, μια νοσταλγία. Συγκινήθηκα με το πώς την αντιμετώπισε ο κόσμος γιατί είδα ότι στη ζωή δεν πάει τίποτα χαμένο. Αν κάνεις κάτι που βγαίνει από μέσα σου στο τέλος αμείβεσαι. Δεν είμαι, βέβαια, συνηθισμένη στις καλοσύνες του κόσμου.

Συνεχίζεις να φωτογραφίζεις και τώρα;

Οι φωτογραφίες που υπάρχουν στην έκθεση είναι το 5% αυτών που έχω τραβήξει. Είναι τραβηγμένες τη δεκαετία του ’80 και του ’90, μέχρι το 2000, οπότε σταμάτησα να φωτογραφίζω.

Γιατί σταμάτησες;

Δεν υπήρχε λόγος να τραβάω πια. Δεν τις έβγαζα γιατί ήθελα να παίξω τη φωτογράφο. Φυσικά, έβαζα μέσα τη ματιά μου, ήθελα να τη βγάλω ωραία, να δείξω πώς βλέπω εγώ τα αγόρια. Δεν σκέφτηκα, όμως, ποτέ ότι κάνω τέχνη. Σταμάτησα να φωτογραφίζω γιατί και εγώ άλλαξα, τα απομυθοποίησα ορισμένα πράγματα. Αλλά και τα αγόρια δεν φωτογραφίζονται όπως παλιά. Αν προσπαθήσω να τους βγάλω όπως τότε, θα ποζάρουν πρόστυχα. Τα αγόρια έχουν άλλες εικόνες, από το Internet. Έχουν γίνει νάρκισσοι.

Αυτό έχει σχέση με την εποχή;

Γενικά έχουν αλλάξει πάρα πολλά πράγματα σήμερα. Περνάμε και μια περίοδο μελαγχολίας. Ο Έλληνας δεν έχει λεφτά και όταν δεν έχει λεφτά ο Έλληνας δεν μπορεί να βγει να διασκεδάσει. Άλλαξαν οι εποχές. Άλλαξαν και οι άνδρες και οι γυναίκες. Είναι πιο… ενοχοποιημένοι. Είναι πιο απελευθερωμένοι, αλλά πιο ενοχοποιημένοι. Το αγοράκι του ’80 μπορεί να πήγαινε με μία τρανς, αλλά το θεωρούσε πιο φυσικό, τονωνόταν και ο ανδρισμός του. Σήμερα τον αναγκάζουν να βάλει μια ταμπέλα, φοβάται μη του πουν οι φίλοι του: «είσαι και λίγο γκέι».

Θα περίμενε κανείς να συμβαίνει το αντίθετο.

Δεν χάθηκαν όλα. Και στην επαρχία και στις λαϊκές συνοικίες βλέπεις ακόμα τα ίδια παιδιά. Λείπει, όμως, αυτή η νοσταλγία. Αυτή η καύλα που έβγαινε, όχι από τον πούτσο, αλλά μέσα από τα μάτια του άλλου. Το σεξ ήταν αποτέλεσμα της καύλας. Θα έλεγαν: πάμε στην Πάολα γιατί περνάμε ωραία, γιατί γουστάρουμε. Σήμερα δεν υπάρχει αυτό. Λένε για την αντίστοιχη Πάολα: «Πάμε στην Πάολα γιατί κάνει ωραία τσιμπούκια». Τώρα είναι λίγο πιο ψυχρά τα πράγματα. Και στις σχέσεις των straight το ίδιο.

Για την γκέι και την τρανς κοινότητα δεν είναι πιο εύκολα τα πράγματα;

Η οικονομική κρίση κατέστρεψε την τρανς κοινότητα. Δεν είμαστε η ανάγκη τους, είμαστε το περίσσευμά τους. Είμαστε πολυτέλεια πλέον για τον άλλο. Δεν θα δώσει το 30άρι, το 40άρι, το 50άρι. Από την άλλη έχουν μπερδέψει τον ρόλο της τρανς. Η τρανς είχε και εκπαιδευτικό ρόλο. Εγώ πήγαινα στον Παρασκευά τον Πειραιά και μου έρχονταν 15 πιτσιρίκια κάθε φορά. Τώρα θα σε ρωτήσει ένα μεγάλο ποσοστό: πόσο την έχεις; Δηλαδή να τους πηδήξεις εσύ. Πλέον αν δεν είσαι εσύ ενεργητική, τέρμα. Δεν επιβιώνεις.

Πώς ήταν παλιά;

Παλιά τα πιτσιρίκια εξοικειωνόντουσαν με την ομοφυλοφιλία. Πώς γινόταν αυτό; Πήγαιναν στα μπουρδέλα, η τσατσά ήταν αδελφή, έλεγε τα αστεία της. Υπήρχε ο κομμωτής της γειτονιάς, ο Λάκης, που ήταν διαφορετικός. Αλλά έτρεχαν, κιόλας, στον Λάκη. Πάντα ήταν εξοικειωμένος ο Έλληνας με την ομοφυλοφιλία. Σήμερα ζούμε ένα σεξουαλικό μπάχαλο. Με τις ταμπέλες και όλα αυτά.

Η κρίση έχει επηρεάσει;

Ναι, φυσικά. Τα αγοράκια δεν έχουν και βενζίνη, δεν αλητεύουνε. Πριν γυρνούσανε από δω και από κει, πλέον δεν το κάνουνε. Δεν κυκλοφορεί ψυχή έξω. Περνάνε τον χρόνο τους στο Facebook.

Νομίζεις ότι τους απομονώνει;

Εάν κάνουν μόνο αυτό, ναι. Αν είναι μόνο η ζωή σου το facebook. Ένα πιτσιρικάκι απομονώνεται. Πιστεύει το κάθε gayromeo (σ.σ. το site). Αλλά γίνεται και χυδαίο το Internet. Ο καθένας βγάζει την αρρώστια του, κρυβόμενος πίσω από ένα προφίλ. Παλιά έβλεπες τον άλλο. Ποτέ δεν χρησιμοποιώ το Internet για ερωτικούς λόγους. Εμένα με ενδιαφέρει το παιχνίδι, το φλερτ. Δεν θα κάτσω σε μια οθόνη μπροστά να μου λέει ο άλλος «είσαι γκέι, είσαι bi, είσαι έτσι, είσαι αλλιώς». Ε, άι στο διάολο, με ζάλισες τι είμαι και τι είμαι.

Εσύ πώς το χρησιμοποιείς το Facebook;

Καθαρά ακτιβιστικά. Το χρησιμοποιώ για να πω τη γνώμη μου. Με έχει βοηθήσει να βρω παλιούς φίλους, έμαθαν και τα νέα παιδιά το «Κράξιμο». Ο καθένας το χρησιμοποιεί όπως μπορεί. Εγώ είμαι τρανς, αυτή είναι η ζωή μου, μέσα από το facebook αυτό θα περάσω.

Ο ακτιβισμός πώς προέκυψε;

Δια της εις άτοπον απαγωγής.

Δεν γίνεται να κάνω κάτι άλλο;

Δεν γίνεται να κάνω κάτι άλλο.

Τι ήταν αυτό που σε έσπρωξε να το κάνεις, όμως;

Δεν το έκανα συνειδητά. Τίποτα δεν κάνω συνειδητά. Οι άλλοι μου βάζουν ταμπέλες και τα διαβάζω και λέω «εγώ είμαι όλα αυτά»; Απλά δεν μπορούσες εκείνες τις εποχές να επιβιώσεις διαφορετικά. Όταν ζεις στη νύχτα και είσαι μόνος σου, δεν έχεις βοήθεια από πουθενά και δεν υπάρχει και μια οργανωμένη κοινωνία να σε βοηθήσει, έχεις τρεις επιλογές: ή να γίνεις ρουφιάνος, κάθαρμα, ή να γίνεις πρεζάκι γιατί δεν τα βγάζεις πέρα, ή να βάλεις τις φωνές. Κι ό,τι γίνει. Εγώ προτίμησα να βάλω τις φωνές. Αυτό ήταν ο δικός μου ακτιβισμός: Έβαλα τις φωνές απέναντι σε μία κοινωνία που δεν θέλει να είμαι αυτό που είμαι. Τώρα καταλαβαίνω ότι αυτό είναι το σημαντικό. Το πώς η παρουσία η δικιά σου μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.

Τι θυμάσαι από τις μέρες στο «Κράξιμο»;

Το έβγαζα σε εποχές που περνούσα εγώ καλά. Αν δεν περνούσα καλά δεν θα έβγαζα κανένα περιοδικό. Είμαι της άποψης ότι εάν εσύ ο ίδιος δεν έχεις λύσει τα θέματα που αφορούν τα δικά σου ανθρώπινα δικαιώματα, μέσα στο σπίτι σου, τότε δεν δικαιολογείσαι να μιλάς για τα ανθρώπινα δικαιώματα των άλλων. Είναι υποκρισία. Δεν έβγαλα το Κράξιμο γιατί υπέφερα. Το έβγαλα γιατί περνούσα καλά. Έκανα αυτό που ήθελα, την καύλα μου, τα είχα καλά με τον εαυτό μου. Δεν σκεφτόμουν ποτέ ότι η κοινωνία με κατατρέχει, έλεγα: εγώ σας κατατρέχω. Πάντα έβγαινα από πάνω. Δεν μου άρεσε η υποκρισία. Αν και δεν την έζησα πολύ, γιατί δεν ήμουν το κρυφό βίτσιο του καθενός. Όλα γινόντουσαν στα φανερά. Και οι έρωτές μου στα φανερά, ο κόσμος με έβλεπε και με χαιρετούσε, μου έλεγε «Γεια σου Πάολα». Η ζωή μου ήταν πάντα έξω, δεν ήταν κρυφή.

Σου έχουν συμβεί άσχημα πράγματα;

Πάρα πολλά. Όσο και αν ακούγεται περίεργο, μου τα υπενθυμίζουν οι άλλοι. Προχτές στην έκθεση ήταν ένας κύριος και μου λέει: Πάολα μου άλλαξες τη ζωή. Τον ρωτάω γιατί. Μου είπε ότι όταν ήταν 17 και εγώ 18 μέναμε κοντά, δίπλα στην Πρατίνου στο Παγκράτι. «Σε θυμάμαι» μου είπε «Σε κακοποιούσαν οι μπάτσοι και εσύ πήγαινες έξω από το τμήμα και τους έβριζες, τους έλεγες “θα σας πω εγώ”, τους ξεφτίλιζες. Και μετά έβγαιναν τα πιτσιρίκια από το σχολείο και σου έλεγαν: Α, η Πάολα και τους φώναζες περάστε το βράδυ από το σπίτι και τα μισά ερχόντουσαν». Το ότι η συμπεριφορά μου βοήθησε κάποιους ανθρώπους, αυτό είναι το μόνο για το οποίο μπορώ να υπερηφανεύομαι.

Είπες ότι στο θύμισαν αυτό το περιστατικό. Εσύ τα απωθείς τα αρνητικά;

Τα απωθώ. Και κρατάω μόνο τα καλά. Ο έρωτας είναι μεγάλο βάλσαμο για τον άνθρωπο, τα εξαγνίζει όλα. Ήμουν τυχερή γιατί έζησα τον έρωτα συναισθηματικά σε όλες τις εκφάνσεις του. Αυτά που με ευχαριστούσαν πάντα τα έκανα. Δεν με νίκησαν αυτοί, εγώ νίκησα.

Από τα πρώτα Gay Pride τι θυμάσαι;

Είχε κάνει μια απόπειρα το ΑΚΟΕ (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας), η οποία απέτυχε και για μια δεκαετία περίπου υπήρχαμε μόνο εμείς. Το «Κράξιμο» και δυο τρεις άλλοι άνθρωποι. Έτσι αποφασίσαμε να το κάνουμε. Ήταν ωραία αυτά τα πρώτα Gay Pride. Γινόντουσαν στου Στρέφη, μετά στο Πεδίον του Άρεως, ερχόντουσαν γνωστά συγκροτήματα. Υπήρχε ένας ερωτισμός. Ήταν και ημι-παράνομα, δεν είχαμε άδεια για να τα κάνουμε. Τα θυμάμαι με νοσταλγία, ήταν τα δεντράκια, γίνονταν γνωριμίες, ψωνιστήρι. Αυτό ήταν το πιο σημαντικό. Σήμερα είναι άλλες εποχές, άλλες αντιλήψεις. Αλλά και εκείνα τα πρώτα είχαν πολιτικό χαρακτήρα. Όταν μαζεύονται 300, 400, 1000 άτομα σε ένα βουνό και λένε καυλώνουμε και γουστάρουμε, τι είναι; Ήταν και δύσκολος ο τρόπος να το μάθουνε. Μόνοι μας φτιάχναμε τις αφίσες, τρέχαμε έπειτα να τις κολλήσουμε.

Μίλησέ μου για το The Paola Project.

Πάολα: Τα ντοκιμαντέρ τα κάνουμε με τον Γιώργο Λιάκο. Ταιριάξαμε αμέσως γιατί αυτό που κάνει και αυτός βγαίνει από μέσα του. Ο Γιώργος δεν έχει καταλάβει πόσο ριζοσπαστικό είναι το να ακολουθεί μια τραβεστί στην Αχαρνών που μιλά στους μετανάστες.

Γιώργος Λιάκος: Κάποια στιγμή μού πρότεινε η Πάολα να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ, όπου θα διηγείτο ιστορίες από την αρχαιότητα. Της αρέσει πολύ η αρχαιότητα. Μετά φτιάξαμε ένα δεύτερο, οδοιπορικό και πάλι με την αρχαιότητα. Μας άρεσε, θεωρήσαμε ότι δημιουργούσαμε. Έτσι ξεκίνησε. Μετά έγινε η Αχαρνών.

Πάολα: Ένα βράδυ ήμουν σπίτι, χωρίς θέρμανση και κρύωνα. Πού να πάω να ζεσταθώ; Πήγα στην Αχαρνών και βλέπω έναν ζωντανό δρόμο σε σχέση με την υπόλοιπη Αθήνα. Και έτσι έγινε το ντοκιμαντέρ. Πήραμε το μικρόφωνο και το σκυλάκι και το τελειώσαμε σε μιάμιση μέρα. Δεν τρομάξαμε. Δεν το είδαμε επαγγελματικά, δεν το πολυσκεφτήκαμε. Τα θέματα τα βρίσκουμε τυχαία.

Γ.Λ.: Θέλουμε να περάσουμε, όμως, και μια άλλη ματιά. Για παράδειγμα στην ανδρική πορνεία θέλαμε να έχει μια εγκυρότητα, αλλά και μια αμεσότητα που δεν την βλέπεις στην τηλεόραση. Δεν θα έβλεπες καν αυτό το θέμα στην τηλεόραση.

Πάολα: Εμένα μου αρέσουν τα ντοκιμαντέρ που έχουμε κάνει με την αρχαία Ελλάδα. Την αρχαία Ελλάδα την έχει εκμεταλλευτεί πολύ η ακροδεξιά. Η αρχαία Ελλάδα δεν είναι, όμως, αυτό και ήθελα να το δείξω μέσα από τα ντοκιμαντέρ. Θυμάμαι την Πετρονία, μία αδελφή στον Πειραιά, που ήταν γκέι, αλλά ήταν και λαϊκιά. Η Πετρονία για να επιβιώσει ήταν και μάγκας. Δεν τολμούσε να της μιλήσει κανένας. Έπαιρνε το τραπέζι με το στόμα της και χόρευε ζεμπέκικα. Μια φορά στον Πειραιά, στο Περιβολάκι μας είχαν πιάσει κάτι μπάτσοι και μας έβριζαν. Φώναζαν «πούστη, πούστη». «Τι πούστης;» τους έλεγε η Πετρονία. Εδώ κοτζάμ Δίας έκλεψε τον Γανυμήδη. Οι γκέι στην Ελλάδα έχουμε και τις αναφορές στην αρχαιότητα. Γενικά, η αρχαία Ελλάδα είναι μέσα στον Έλληνα. Μια φορά έκανα βόλτα στην αρχαία Νεμέα και ήταν ένας παππούς με τα πρόβατά του και τον κοίταξα και σκέφτηκα: «Δεν έχει αυτός σχέση με τους αρχαίους Έλληνες; Το ίδιο κρασί βγάζει, στα ίδια χώματα ζει». Αν πας και φτιάξεις το χωριό σου κάτω από ένα ηφαίστειο, θειάφι θα μυρίζεις. Όταν ζεις σε αυτή τη χώρα, αυτό το άρωμα θα πάρεις. Τον Έλληνα τον κάνει ο πολιτισμός, ο τρόπος που ζει, οι μύθοι του, οι μυρωδιές του…

Τι μπορούμε να κάνουμε για να ξεπεράσουμε την κρίση;

Δεν είμαι αισιόδοξη. Μας άφησαν αμόρφωτους. Οι διανοούμενοι, οι άνθρωποι της τέχνης δεν ξεσηκώνονται, δεν κάνουν κάτι. Δεν υπάρχει μια καινούρια πνοή. Δεν ακούγεται κάτι ουσιαστικό. Εγώ αν ήμουν μικρότερη θα έφευγα. Και την Ελλάδα περισσότερο τη βοηθάς όταν είσαι έξω. Εδώ επικρατεί μια μιζέρια. Τον τελευταίο καιρό αποφεύγω όλους τους παλιούς μου φίλους, τους άνω των 40. Δεν αντέχω τη μιζέρια τους, τη στασιμότητα που έχουν στη ζωή τους. Προτιμώ να κάνω παρέα με νεότερα άτομα. Εσύ «λεηλατείς» τη ζωντάνια τους και αυτοί εκμεταλλεύονται τις εμπειρίες σου, έχεις, όμως, μια ειλικρινή σχέση. Δεν σε καθηλώνουν. Δεν μπορώ αυτή τη μιζέρια. Εγώ κάνω όνειρα. Να κάνω ταινίες, ταξίδια, να πάω στη Νέα Υόρκη… Ο μικροαστισμός είναι καταστροφή για έναν άνθρωπο.

—————————————————-
* Η έκθεση «Paola» σε επιμέλεια του αρχιτέκτονα Ανδρέα Αγγελιδάκη παρουσιάζεται έως τις 16 Φεβρουαρίου στην γκαλερί The Breeder (Ιάσονος 45, Αθήνα). Τα ντοκιμαντέρ του The Paola Project μπορεί κανείς να τα βρει στο YouTube, στη διεύθυνση http://www.youtube.com/thepaolaproject.
—————————————————-
Συνέντευξη στην Αγγελική Στελλάκη