Ποιος θα δικάσει… τους δικαστές;

Προχειρότητα; Ανευθυνότητα ή επιπολαιότητα; Όπως και να 'χει, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με δύο αποφάσεις του μέσα σε 48 ώρες, κατάφερε να καταρρακώσει το Ανώτατο Δικαστήριο. Οι αποφάσεις, σύμφωνα με νομικούς κύκλους με τους οποίους μίλησε η «Σημερινή» της Κυριακής, κρίνονται ως εξαιρετικά σοβαρές. Μάλιστα, στη μία υπόθεση, στρέφεται εναντίον του τρόπου λειτουργίας της πειθαρχικής διάστασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου και δυνατόν να έχει σοβαρές επιπτώσεις και σε άλλες υποθέσεις που βρίσκονται

υπό εκδίκαση. Εντυπωσιακή κρίνεται η αναφορά που υπάρχει από το ΕΔΑΔ στη μία από τις δύο υποθέσεις περί «λειτουργικής ατέλειας», που αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο αμφισβήτησης αναφορικά με την αμεροληψία του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου.

Οι δύο υποθέσεις

Στις 31 Οκτωβρίου, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξέδωσε την απόφαση για την υπόθεση του δικαστή του Εργατικού Δικαστηρίου, Κώστα Καμένου, ο οποίος είχε απολυθεί με την αιτιολογία της ανάρμοστης συμπεριφοράς. Το ΕΔΑΔ δικαίωσε τον κ. Καμένο στην προσφυγή του εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, εξαιτίας του γεγονότος ότι οι ίδιοι δικαστές που ετοίμασαν το κατηγορητήριο εναντίον του, ήταν αυτοί που στο τέλος εκδίκασαν την υπόθεση. Εναντίον του κ. Καμένου, ο οποίος είχε διοριστεί δικαστής και ακολούθως Πρόεδρος του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών, είχε ξεκινήσει πειθαρχική διαδικασία μετά από καταγγελία που κατατέθηκε στις 18 Ιουλίου του 2005 στο Ανώτατο, από συνδικαλιστικές και εργοδοτικές οργανώσεις.

Δύο μέρες μετά, το ΕΔΑΔ ήρθε και μπλόκαρε άλλη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, που αφορούσε την έκδοση του Σεΐφ Ελτίν Μουσταφά στις αιγυπτιακές Αρχές, ώστε να δικαστεί σε σχέση με τη διενέργεια της αεροπειρατείας στο αεροσκάφος των Αιγυπτιακών Αερογραμμών στις 29 Μαρτίου του 2016. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου απέρριψε στις 2 Νοεμβρίου την έφεση που καταχώρισε ο εκζητούμενος από τις αιγυπτιακές Αρχές, κατά της απόφασης του πρωτόδικου Δικαστηρίου για έκδοσή του στην Αίγυπτο. Μάλιστα, η απόφαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου, υπό πενταμελή σύνθεση, ήταν ομόφωνη, επικυρώνοντας ουσιαστικά την απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, ημερομηνίας 30 Σεπτεμβρίου του 2016, το οποίο είχε αποφασίσει ότι ο εκζητούμενος δεν εκζητείται για τις πολιτικές του πεποιθήσεις ή τοποθετήσεις, αλλά για το ποινικό αδίκημα της αεροπειρατείας, που παραδέχθηκε ότι διέπραξε.

Ωστόσο, λίγες μόνο ώρες μετά την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέστειλε ως προσωρινό μέτρο τη διαδικασία παράδοσής του. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης παρέλαβε επιστολή από τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας Κώστα Κληρίδη, με συνημμένη κατεπείγουσα επιστολή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με την οποία καλείται η Κυπριακή Δημοκρατία να αναστείλει, ως προσωρινό μέτρο, τη διαδικασία παράδοσης του υπό έκδοση στις αιγυπτιακές Αρχές Σεΐφ Ελτίν Μουσταφά.

Νοσεί το Σύστημα

Η τελική απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Καμένου, σύμφωνα με κορυφαίους νομικούς κύκλους, αποδεικνύει ότι ολόκληρο το σύστημα παραπόνων και απόλυσης δικαστών χωλαίνει. Είναι ηλίου φαεινότερον ότι το πρόβλημα στην απονομή δικαιοσύνης είναι δομικό σε ό,τι αφορά τα πειθαρχικά θέματα των δικαστών. Την ίδια ώρα, μέσα και από την υπόθεση Καμένου μπορεί να φανεί ότι οι κυπριακές αποφάσεις και γενικά η κυπριακή Δικαιοσύνη δεν συνάδει με τα ευρωπαϊκά πρότυπα στο ζήτημα της πειθαρχικής διαχείρισης των δικαστών. Χαρακτηριστική ήταν η τοποθέτηση του δικαστή του ΕΔΑΔ στην υπόθεση του κ. Παμπαλή, η οποία κινείται σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από αυτήν που είχαν οι υπόλοιποι δικαστές.

Ο κ. Παμπαλής υποστήριξε ότι «ο κ. Καμένος δεν είχε δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, επειδή οι αποφάσεις του Δικαστηρίου συνδέονται με την άσκηση της δικαστικής του εξουσίας και δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Ούτε ο εθνικός νόμος ούτε το Σύνταγμα προβλέπουν δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο σε υποθέσεις που αφορούν την απόλυση δικαστών. Αντίθετα, οι συνταγματικές διατάξεις αποκλείουν τον δικαστικό έλεγχο με γενικό, αφηρημένο και προβλέψιμο τρόπο, δηλώνοντας ότι η απόφαση του Δικαστηρίου είναι τελική και δεσμευτική».

Σύμφωνα με τον κ. Παμπαλή, «το ΕΔΑΔ επιδιώκει να αποδείξει ότι ένας δικαστής που ενεργεί υπό την επίσημη ιδιότητά του έχει ένα "δικαίωμα" και η στέρηση των εξουσιών του δικαστή θεωρείται παρέμβαση στα ατομικά δικαιώματα του δικαστή. Δεν υπάρχει τέτοιο δικαίωμα ώστε να διατηρήσει αυτές τις εξουσίες. Ο δικαστής είναι κρατικό όργανο και η επέκταση αυτής της προστασίας θα οδηγούσε αναπόφευκτα στη δημιουργία ενός ειδικού δικαιώματος για δικαστές».

Τα περί αυτονόμησης προκαλούν προβληματισμό

Οι πρόσφατες αποφάσεις του ΕΔΑΔ βγάζουν και πάλι στην επιφάνεια τις συζητήσεις περί ανεξαρτητοποίησης και αυτονόμησης της Νομικής Υπηρεσίας. Και δεν αναφερόμαστε τόσο στο κομμάτι της ανάγκης, σύμφωνα με τη Νομική Υπηρεσία, της εξομοίωσης των νομικών λειτουργών με τους δικαστικούς λειτουργούς, ώστε να μη διορίζονται από την Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας και να μην εξομοιώνονται με άλλους δημόσιους υπαλλήλους. Το ζήτημα που προκύπτει αφορά αυτό που ονομάζεται «αυτοέλεγχος» των δικαστών. Δηλαδή δεν γίνεται και να κάνεις την έρευνα και να δικάζεις.

Στην υπόθεση Καμένου, σύμφωνα με νομικούς κύκλους, ο ρόλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου ήταν «3 σε ένα». Δηλαδή, ουσιαστικά, ήταν και ο ανακριτής της υπόθεσης και ο «κατήγορος», και στο τέλος ήταν και ο «Δικαστής». Η συγκεντρωτική αυτή εξουσία φάνηκε περίτρανα ότι δημιουργεί τεράστια ζητήματα, ειδικά στην αρχιτεκτονική των θεμελίων της Δικαστικής Εξουσίας, γεγονός που δείχνει ότι θα πρέπει να μπει ένα τέλος στον συγκεντρωτισμό της εξουσίας σε ένα Σώμα.