Η Γενετική και η Μηχανική Μάθηση στις υπηρεσίες της μετάγγισης αίματος

Τον δρόμο για καλύτερα αποτελέσματα μετάγγισης αίματος για τους ασθενείς και βελτιωμένη προστασία των αποθεμάτων αίματος ανοίγει η Mηχανική Mάθηση (Machine Learning), σύμφωνα με πρωτοπόρες μελέτες που διεξήγαγε πρόσφατα ομάδα Βρετανών εμπειρογνωμόνων διεθνούς εμβέλειας.

Η διαθεσιμότητα αίματος για την υποστήριξη της μετάγγισης αίματος είναι κρίσιμη για την παροχή ιατρικής περίθαλψης. Η μετάγγιση ερυθρών αιμοσφαιρίων χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ασθενών που έχουν χάσει αίμα λόγω τραύματος ή χειρουργικής επέμβασης ή που δεν είναι σε θέση να παράγουν υγιή

ερυθρά αιμοσφαίρια, όπως οι ασθενείς με θαλασσαιμία και δρεπανοκυτταρική νόσο.

Αξίζει να σημειωθεί ενδεικτικά πως για την υποστήριξη πάνω από 500.000 μεταγγίσεων ετησίως, η υπηρεσία Αιμοδοσίας και Μεταμοσχεύσεων (NHSBT) του βρετανικού εθνικού συστήματος υγείας (NHS) χορηγεί συνολικά 1,4 εκατομμύρια μονάδες αίματος που συλλέγονται από 800.000 δότες.

Η ασφάλεια της μετάγγισης προϋποθέτει συμβατότητα των ομάδων αίματος

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια έχουν "ετικέτες" ή αντιγόνα στην επιφάνειά τους, τα οποία μπορεί να αναγνωρίσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Ο συνδυασμός αντιγόνων των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι μοναδικός για κάθε άτομο και αποτελεί την ομάδα αίματός του. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ακούσει για τα αντιγόνα Α, Β και Ο των τεσσάρων κύριων ομάδων του συστήματος ΑΒΟ – A, B, AB ή O. Εντούτοις, υπάρχουν πάνω από 300 άλλα αντιγόνα ομάδων αίματος που είναι σημαντικό να ταιριάζουν, ιδιαίτερα σε ασθενείς που εξαρτώνται από συχνές, δια βίου μεταγγίσεις, όπως τα άτομα με θαλασσαιμία.

Εάν ένας ασθενής μεταγγιστεί με αίμα που περιέχει ένα "ξένο" προς αυτόν αντιγόνο, μπορεί να σχηματίσει ένα αντίσωμα εναντίον του. Εάν ο ασθενής αυτός μεταγγιστεί στη συνέχεια με αίμα που περιέχει το ίδιο ‘’ξένο’’ αντιγόνο στα ερυθρά αιμοσφαίρια, το ανοσοποιητικό του σύστημα μπορεί να αντιδράσει και να καταστρέψει με τα αντισώματα που ήδη δημιουργήθηκαν στον οργανισμό του τα ερυθρά αιμοσφαίρια του δότη, προκαλώντας την επονομαζόμενη «αιμολυτική αντίδραση μετάγγισης» (HTR). Η αντίδραση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές αντιδράσεις ή ακόμη και να αποβεί θανατηφόρα για τον ασθενή.

Επί του παρόντος, το αίμα ελέγχεται για συμβατότητα με τις ομάδες αίματος του συστήματος ABO,  και το Rhesus D (RhD) αντιγόνο ("+" ή "-") σε όλους τους ασθενείς, καθώς και ένα ελαφρώς διευρυμένο σύνολο αντιγόνων (C/c, E/e και K) σε μεταγγισιοεξαρτώμενους ασθενείς. Σύμφωνα με την τρέχουσα πρακτική, η αναζήτηση και ταυτοποίηση άλλων ιατρικά σημαντικών αντιγόνων ομάδων αίματος δεν εφαρμόζεται και η αντιστοίχιση πραγματοποιείται μόνο "αντιδραστικά" ή "αμυντικά" μόλις σχηματιστούν αντισώματα. Αυτή η πολιτική ενδέχεται να έχει δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία των ασθενών, οι οποίες θα μπορούσαν να αποφευχθούν εάν βελτιώνονταν οι πρακτικές αντιστοίχισης.

Τα άτομα που υποβάλλονται τακτικά σε μετάγγιση διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο

Ένας πρόσφατος έλεγχος στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι το 17% των ασθενών με θαλασσαιμία ή δρεπανοκυτταρική νόσο έχουν ερυθροκυτταρικά αντισώματα. Η αντιστοίχιση αίματος για τους ασθενείς με δρεπανοκυτταρικά κύτταρα περιπλέκεται περαιτέρω από τις διαφορές στις συχνότητες των ομάδων αίματος μεταξύ των γενεών με την πάροδο των ετών και τους μεικτούς γάμους. Τα άτομα με δρεπανοκυτταρική αναιμία είναι κυρίως αφρικανικής καταγωγής, ενώ το 97% του πληθυσμού των δοτών του Ηνωμένου Βασιλείου είναι ευρωπαϊκής καταγωγής. Αυτό σημαίνει ότι οι τύποι αίματος που είναι κοινοί σε αυτούς τους ασθενείς (π.χ. αρνητικότητα αντιγόνου Duffy) υπάρχουν μόλις στο