Επίθεση στη Μόσχα: Απομυθοποίηση ψευδών ισχυρισμών- ISIS και «ρόλος» Ουκρανίας

Η Ρωσία έχει επανειλημμένα κατηγορήσει την Ουκρανία για τη θανατηφόρα επίθεση στην αίθουσα συναυλιών της Μόσχας την περασμένη εβδομάδα, παρά το γεγονός ότι την ευθύνη ανέλαβε  η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) και η ίδια η Ουκρανία αρνείται εμπλοκή.

Μέσα από δηλώσεις Ρώσων αξιωματούχων, αναφορές μέσων ενημέρωσης και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το BBC Verify εξετάζει πώς εξελίχθηκε η εκστρατεία για να κατηγορηθεί το Κίεβο.

Οι πρώτες κατηγορίες

Οι κατηγορίες

Αρκετοί μπλόγκερ υπέρ του Κρεμλίνου που δημοσιεύουν στην εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram κατηγόρησαν την Ουκρανία μέσα σε λίγο περισσότερο από μία ώρα.

Ο φιλορώσος ειδήμονας Sergey Markov, για παράδειγμα, είπε στις 1825 GMT ότι οι επιτιθέμενοι έμοιαζαν με "ισλαμιστές ριζοσπάστες", αλλά συνέχισε προσθέτοντας -χωρίς στοιχεία- ότι η επίθεση "πιθανότατα οργανώθηκε από το Κίεβο".

Περίπου 40 λεπτά αργότερα (1903 GMT), το Moskovsky Komsomolets, ένα εθνικό ταμπλόιντ, επικαλέστηκε τον στρατιωτικό εμπειρογνώμονα Roman Shkurlatov να λέει ότι η επίθεση μπορεί να οργανώθηκε με την υποστήριξη της Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ουκρανίας και των στρατιωτικών πληροφοριών.

Και στις 1927 GMT, ο πρώην Πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ ορκίστηκε εκδίκηση εάν εμπλέκεται η Ουκρανία.

Η πλαστή ανάληψη ευθύνης

Λίγες ώρες αργότερα, στις 2213 GMT, το NTV - ένα από τα κύρια τηλεοπτικά κανάλια της Ρωσίας - μετέδωσε ένα βίντεο κλιπ, υποστηρίζοντας ότι έδειχνε έναν ανώτερο Ουκρανό αξιωματούχο να επιβεβαιώνει την εμπλοκή της χώρας του

Στο βίντεο, ο Oleksiy Danilov φαίνεται να λέει: "Είναι διασκεδαστικό στη Μόσχα σήμερα, νομίζω ότι είναι πολύ διασκεδαστικό. Θα ήθελα να πιστεύω ότι θα τους κανονίζουμε τέτοια διασκέδαση πιο συχνά."

Αλλά το BBC Verify έχει αποδείξει ότι το κλιπ είναι στην πραγματικότητα μια επεξεργασία δύο συνεντεύξεων της ουκρανικής τηλεόρασης που μεταδόθηκαν την περασμένη εβδομάδα.

Και τα δύο μπορείτε να τα βρείτε στο YouTube. Η πρώτη είναι μια συνέντευξη με τον Danilov από τις 19 Μαρτίου. Το άλλο δημοσιεύθηκε τρεις ημέρες νωρίτερα και περιλαμβάνει τον αρχηγό στρατιωτικών πληροφοριών της Ουκρανίας, Kyrylo Budanov.

Το απόσπασμα του Danilov που εμφανίζεται στο βίντεο του NTV δεν μπορεί να ακουστεί στην αρχική συνέντευξη.

Η ανάλυση ήχου, που διενεργήθηκε για το BBC Verify από την Advanced Forensic Technology Research Group στο Πανεπιστήμιο John Moores του Λίβερπουλ, υποδηλώνει ότι ο ήχος παραποιήθηκε στο βίντεο του NTV.

Ένα κενό στα δεδομένα συχνότητας ήχου υποδηλώνει ότι ο ήχος έχει υποστεί επεξεργασία. Ωστόσο, οι ερευνητές δεν μπορούν να είναι σίγουροι ότι η φωνή δημιουργήθηκε με AI.

Το BBC Verify βρήκε επίσης πληροφορίες ενσωματωμένες στο αρχείο ήχου που υποδηλώνουν ότι έχει τοποθετηθεί μέσω λογισμικού επεξεργασίας.

«Παράθυρο» για διαφυγή

Μια επίσημη κατηγορία διατυπώθηκε στην ομιλία του Βλαντιμίρ Πούτιν το Σάββατο.

Ο Ρώσος πρόεδρος είπε ότι οι δράστες συνελήφθησαν καθώς προσπαθούσαν να διαφύγουν στην Ουκρανία, όπου «τους ετοίμασαν ένα παράθυρο για να περάσουν τα σύνορα».

Διαβάστε επίσης: Πούτιν: Ισλαμιστές που συνδέονται με την Ουκρανία οι δράστες στη Μόσχα

Ωστόσο, η Ρωσία δεν έχει παρουσιάσει στοιχεία για ένα «παράθυρο» για να αφήσει τους επιτιθέμενους να περάσουν.

Αν και το BBC Verify δεν μπορεί να επιβεβαιώσει ανεξάρτητα πού κατευθύνονταν οι ύποπτοι, έχουν επαληθεύσει πολλά βίντεο και φωτογραφίες με τη σύλληψή τους. Και παρά τον ισχυρισμό του Πούτιν, οι συλλήψεις έγιναν πολύ μακριά από τα ουκρανικά σύνορα.

Αντιστοιχίζοντας τις λεπτομέρειες του φόντου στο περιβάλλον τους, γνωρίζουμε ότι δύο από τους συλληφθέντες ύποπτους κινηματογραφήθηκαν σε περίπου 90 μίλια (145 χιλιόμετρα) από τα σύνορα με την Ουκρανία.

Ενώ η Ουκρανία αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη, την ευθύνη ανέλαβε το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) μέσω του αυτοαποκαλούμενου πρακτορείου ειδήσεων Amaq.

Τα οπτικά στοιχεία, που κυκλοφόρησε από το IS, περιλαμβάνουν μια εικόνα τεσσάρων επιτιθέμενων με τα πρόσωπά τους θολά και ένα πολύ παραστατικό βίντεο που γυρίστηκε από την οπτική γωνία του δράστη.

Πολλές λεπτομέρειες - όπως χαρακτηριστικά της αίθουσας συναυλιών και τα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν από τους επιτιθέμενους - ταιριάζουν με βίντεο που εμφανίστηκαν στο διαδίκτυο τη στιγμή της επίθεσης.

Όμως, παρά τα στοιχεία, η Ρωσία συνεχίζει να κατηγορεί την Ουκρανία.

Η Margarita Simonyan - αρχισυντάκτρια του ρωσικού τηλεοπτικού δικτύου RT (παλαιότερα γνωστό ως Russia Today) - είπε στο X ότι οι δράστες δεν ήταν από το Ισλαμικό Κράτος επειδή δεν φορούσαν γιλέκα αυτοκτονίας και «δεν είχαν πρόθεση να πεθάνουν».

Όμως, ενώ το IS έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει τους επιτιθέμενους να μην συλληφθούν ζωντανοί, οι επιτιθέμενοι της ομάδας έχουν δραπετεύσει στο παρελθόν.

Για παράδειγμα, στα τέλη του 2022 ένας από τους μαχητές που συμμετείχαν σε επίθεση σε ξενοδοχείο στην Καμπούλ κατάφερε να δραπετεύσει και αργότερα πραγματοποίησε επίθεση αυτοκτονίας, σύμφωνα με τα μέσα ενημέρωσης του IS που παρατήρησε το BBC Monitoring.

Τι γνωρίζουμε για τους υπόπτους;

Οι δράστες οδήγησαν με ένα λευκό Renault -που ταιριάζει με το όχημα που φαίνεται σε ξεχωριστό βίντεο που χρησιμοποιήθηκε για να φύγουν από την αίθουσα συναυλιών- προτού συλληφθούν.

Σύμφωνα με τον βουλευτή της Ρωσικής Κρατικής Δούμας Alexander Khinshtein, ένας άνδρας συνελήφθη κοντά στο όχημα, ενώ οι άλλοι τρεις διέφυγαν σε κοντινό δάσος και συνελήφθησαν μετά από έρευνα.

Όπλα και διαβατήρια Τατζικιστάν ανακτήθηκαν από το Renault, πρόσθεσε ο κ. Khinshtein.

Την Κυριακή δημοσιεύτηκαν πλάνα από τους άνδρες που οδηγήθηκαν σε δικαστήριο της Μόσχας. Ονομάστηκαν από τις ρωσικές αρχές ως: Dalerdzhon Mirzoyev, Saidakrami Murodali Rachabalizoda, Shamsidin Fariduni και Muhammadsobir Fayzov.

Στην φωτογραφία που έδωσε στη δημοσιότητα το IS, διακρίνονται τρεις από τους υπόπτους φορώντας ένα ανοιχτό καφέ μπλουζάκι, ένα ανοιχτό πράσινο μπλουζάκι και ένα γκρι μπλουζάκι πόλο.

Αυτά τα πουκάμισα φαίνεται να ταιριάζουν με αυτά που φορούσαν τρεις από τους υπόπτους τη στιγμή της σύλληψής τους.

Για παράδειγμα, δύο λογότυπα στο ανοιχτό καφέ μπλουζάκι που φορούσε ο άνδρας με το όνομα Rachabalizoda είναι επίσης ορατά στο βίντεο που κυκλοφόρησε από το IS. Επίσης, αυτοπροσδιορίζεται με το ίδιο όνομα κατά τη διάρκεια μιας επόμενης ανάκρισης.

Ο ύποπτος Μιρζόγιεφ, του οποίου το πουκάμισο δεν φαίνεται στη φωτογραφία του ΙΚ, συνελήφθη φορώντας ένα μακρυμάνικο πράσινο πουκάμισο, ένα μπλε τζιν παντελόνι και μια μαύρη ζώνη. Αυτά τα τρία ρούχα φοριούνται από έναν ένοπλο στο βίντεο του IS.

Πόσο αξιόπιστη είναι η ανάληψη ευθύνης του IS;

Η ύπαρξη ενός εξαιρετικά παραστατικού βίντεο που κινηματογραφήθηκε από τους επιτιθέμενους κατά τη διάρκεια των δολοφονιών, η χρήση συνθημάτων που είναι κοινά μεταξύ των επιτιθέμενων του ΙΚ στο βίντεο και η διανομή του μέσω επίσημων καναλιών μέσων ενημέρωσης του IS συνάδουν με τον τρόπο λειτουργίας της ομάδας.

Μια εικόνα ενός από τους δράστες μέσα στην Αίθουσα της Συναυλίας περισσότερες από δύο εβδομάδες πριν από την επίθεση δημοσιεύτηκε από ρωσικά μέσα ενημέρωσης - υποδηλώνοντας ότι ήταν προσχεδιασμένο.

Το IS αναμένει συχνά την επιβεβαίωση της μοίρας των επιτιθέμενων πριν αποκαλύψει μια αξίωση. Εάν ένας εισβολέας πεθάνει, εμποδίζει τις υπηρεσίες πληροφοριών από το να εξάγουν πληροφορίες υπό ανάκριση ή βασανιστήρια.

Επομένως, η ανάληψη της ευθύνης ενώ οι δράστες ήταν ακόμη ελεύθεροι είναι ασυνήθιστη και δείχνει την προθυμία του IS να επιβεβαιώσει τον ρόλο του.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το Ισλαμικό Κράτος στοχεύει τη Ρωσία. Δύο άλλες μεγάλες επιθέσεις συνέβησαν το 2015 και το 2018, μαζί με άλλες χαμηλότερου επιπέδου τα τελευταία χρόνια.