Απολογισμός: Ένας χρόνος συνομιλίες Αναστασιάδη-Ακιντζί

Σήμερα συμπληρώνουμε ένα χρόνο στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Αναστασιάδη-Ακιντζί. Το κυπριακό έχει δει αρκετά σκαμπανεβάσματα, όχι μόνο στο παρελθόν αλλά και στις συζητήσεις των τελευταίων 12 μηνών.

Το 2015 έφερε ένα νέο κύμα αισιοδοξίας, αλλά, μαζί με αυτό, ήρθε μια νέα σειρά από ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν προκειμένου να επιτευχθεί σημαντική πρόοδος. Γι΄ αυτό και είναι μια καλή στιγμή να ρίξουμε μια ματιά πίσω στον χρόνο, να δούμε που εντοπίζονται προβλήματα και που οδεύει η όλη διαδικασία.

Οι συνομιλίες είχαν

Οι συνομιλίες για το Κυπριακό είχαν παγώσει για περίπου οκτώ μήνες μετά την παραβίαση της Τουρκίας στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) του νησιού με την αποστολή του πλοίου Barbaros στα νερά της Κύπρου στις αρχές του Οκτώβρη του 2014. Αυτό ώθησε τον Πρόεδρο Αναστασιάδη στο να αρνηθεί να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τον τότε Τουρκοκύπριο ηγέτη Ντερβίς Έρογλου.

Οι συνομιλίες παραμείναν σε αυτή την κατάσταση και μέσα στο 2015, όταν οι κατεχόμενες περιοχές πήγαν στις κάλπες για να ‘ψηφίσουν’ καινούργιο Τουρκοκύπριο ηγέτη. Τον Απρίλιο του 2015 ο Μουσταφά Ακιντζί «εκλέγεται» ως ο νέος Τουρκοκύπριος ηγέτης, και μαζί του έρχεται μια νέα ελπίδα για στις συνομιλίες.

Επανήλθε η ελπίδα με την «εκλογή» Ακιντζί

«Είχα μια τηλεφωνική συνομιλία με τον κ. Ακιντζί. Και οι δύο μας εκφράσαμε την επιθυμία μας για μια πραγματική επανένωση της πατρίδας μας,» ο Πρόεδρος έγραψε στο προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter κατά τότε, προσθέτοντας:« Η επιλογή του Μουσταφά Ακιντζί είναι μια ελπιδοφόρα εξέλιξη για την κοινή μας πατρίδα. Ανυπομονώ να συναντηθώ με αυτόν.»

Έτσι, στις 15 Μαΐου, 2015, μετά το «πάγωμα» οκτώ μηνών, οι ηγέτες της ελληνικής κυπριακής και της τουρκοκυπριακής κοινότητας συμφωνήσαν να συναντηθούν στο Λήδρα Πάλας στην Ουδέτερη Ζώνη των Ηνωμένων Εθνών, υπό την αιγίδα του Ειδικού Συμβούλου του ΓΓ του ΟΗΕ Espen Barth Eide.

Η πρώτη συνάντηση

Η πρώτη αυτή συνάντηση χαρακτηρίστηκε θετική για το μέλλον των διαπραγματεύσεων, με τον κ. Έιντε να αναφέρει ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε δώσει στον κ. Ακιντζί μια σειρά μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης που ο Τουρκοκύπριος ηγέτης θα μπορούσε να μελετήσει στα κατεχόμενα για να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις με καλή θέληση. Και, κατά την ίδια συνεδρίαση, ο Πρόεδρος έδωσε επίσης στον κ. Ακιντζί μια λίστα 28 ναρκοπεδίων που βρίσκονται στο βόρειο τμήμα του νησιού, που θα μπορούσαν να αποναρκοθέτησουν.

Ως αντάλλαγμα, ο κ. Ακιντζί ανακοίνωσε ότι εκείνοι που διέρχονται μέσω του οδοφράγματος δεν θα είναι πλέον υποχρεωμένοι να συμπληρώσουν σχετική φόρμα. «Και οι δύο ηγέτες τόνισαν τη σημασία του ζητήματος των αγνοουμένων και συμφώνησαν να συνεργαστούν σε αυτό το ανθρωπιστικό ζήτημα», είχε δηλώσει ο Έιντε.

Επιβράδυνση στις συζητήσεις και εμπόδια στην επιφάνεια

Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν - σύμφωνα με τους τους ηγέτες - σε ένα «εποικοδομητικό» κλίμα, αν και σημειώθηκε επιβράδυνση όταν, τον Ιανουάριο του 2016 ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δήλωσε στον Τύπο μετά από συνάντηση με Ακιντζί ότι οι διαπραγματεύσεις είχαν δει προκλήσεις, καθώς και πρόοδος. Ωστόσο, ο Πρόεδρος στη συνέχεια επανέλαβε την αποφασιστικότητα των δύο ηγετών ως απάντηση στις ανησυχίες των δύο πλευρών.

Ενώ γινόταν λόγος για το άνοιγμα περισσότερων οδοφραγμάτων κατά την έναρξη των διαπραγματεύσεων, το θέμα αυτό έχει κινηθεί με πολύ βραδύτερο ρυθμό από ό, τι αρχικώς αναμενόταν. Τον Μάιο του 2015, ο Δήμαρχος της Δερύνειας εξέφρασε αισιοδοξία σχετικά με το θέμα, λέγοντας ότι μια τέτοια εξέλιξη θα σύνδεε τις ελεύθερες περιοχές της επαρχίας Αμμοχώστου με τις κατεχόμενες.

Ωστόσο, έχει πλέον περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που οι διαπραγματεύσεις άρχισαν ξανά: η αποναρκοθέτηση έχει ολοκληρωθεί σε μερικές περιοχές, και η επιτροπή έχει εγκρίνει το σημείο ελέγχου, αλλά οι Κύπριοι εξακολουθούν να περιμένουν. Τα ΜΜΕ εκτιμούν ότι το άνοιγμα του οδοφράγματος αναμένεται να πραγματοποιηθεί μέσα στους επόμενους μήνες και σύμφωνα με πηγές, δεν υπάρχει καμία ανάγκη η συμφωνία να επικυρωθεί από τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων .

Η ΕΕ και το Κυπριακό, ένας χρόνος με διαφορετικές απόψεις

Αδιαμφησβήτητα υπάρχει διαφορετική άποψη ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα σε ό,τι αφορά την συμμετοχή Τουρκοκυπρίων στην ΕΕ μετά από την λύση του κυπριακού.

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί, δήλωσε σε τουρκοκυπριακή εφημερίδα ότι οι λεγόμενες μόνιμες παρεκκλίσεις από το δίκαιο της ΕΕ θα πρέπει να αξιολογούνται ως «φυσικό δικαίωμα» των Τουρκοκυπρίων, αντί να θεωρείται περιορισμός των δικαιωμάτων των Ελλήνοκυπρίων και άλλων πολιτών της ΕΕ.

Επιπρόσθετα υπήρχε και το ζήτημα της δέσμευσης της ΕΕ να στηρίξει την Κύπρο, σε σχέση με τις συμφωνίες της Ένωσης με την Τουρκία. Στη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου η ΕΕ είχε δεχτεί πιέσεις από την Άγκυρα για να ανοιχθούν περισσότερα κεφάλαια στην ενταξιακή της πορεία. Πέντε από τα κεφάλαια έχουν μπλοκαριστεί μόνιμα από την Κύπρο, καθώς αφορούν στη αναγνώριση του νησιού ως χώρα, κάτι που η Τουρκία αρνείται να κάνει.

Σε επίσκεψη στην Κύπρο ενόψει της συνόδου κορυφής, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ Ντόναλντ Τουσκ άσκησε πίεση γύρω από τις σχέσεις της Κύπρου με την Τουρκία. Αλλά ο Αναστασιάδης απάντησε λέγοντας: αν είχα αποδεχθεί το άνοιγμα των κεφαλαίων χωρίς την εφαρμογή των υποχρεώσεών της, «θα αποτελούσε στην ουσία- με τη δική μου συγκατάθεση - αποδοχή ότι η Κύπρος είναι, πράγματι, ' αποθανόν'.»

Ο Αναστασιάδης πρόσθεσε, «Εγώ υπογράμμισα, επίσης, στον Πρόεδρο Τουσκ ότι σε αυτή την κρίσιμη φάση των διαπραγματεύσεων για λύση του Κυπριακού μια τέτοια πρόταση με οδηγεί - χωρίς την πρόθεση μου - να έρθω σε αντιπαράθεση με την Τουρκία. Στην πραγματικότητα, οποιαδήποτε αντιπαράθεση με την τουρκική κυβέρνηση, ιδιαίτερα σε αυτή την κρίσιμη φάση των διαπραγματεύσεων, είναι το τελευταίο πράγμα που ψάχνουμε, »δήλωσε.

Τελικά, η ΕΕ, παρέμεινε σταθερή στα πορίσματά της στη σύνοδο κορυφής και το πέρασμα του ελέγχου της «αλληλεγγύης» με το νησί - ένα, αν και από τα μικρότερα κράτη-μέλη της. Μετά τη σύνοδο κορυφής, ο κ. Τουσκ δήλωσε: «Η αλληλεγγύη της Ευρώπης προς την Κύπρο δοκιμάστηκε στις 18 Μαρτίου, όταν η Τουρκία πίεσε για τα ενταξιακά κεφάλαια να ανοίξουν για να βοηθήσει στην προσφυγική κρίση», και πρόσθεσε ότι η Ευρώπη είχε καταφέρει να περάσει αυτό το τεστ, αφήνοντας όλα μέρη ικανοποιημένοι με τη συμφωνία.

Προς τα που οδεύουν οι διαπραγματεύσεις;

Μετά από ένα χρόνο διαπραγματεύσεων και μια σειρά από σκαμπανεβάσματα, οι συνομιλίες φαίνεται τώρα να κινούνται αργά αλλά σταθερά προς μια λύση, με τους δύο ηγέτες να έχουν εκφράσει την ελπίδα τους για λύση στα τέλη του 2016.

Την περασμένη Δευτέρα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι συνομιλίες μεταξύ των δύο διαπραγματευτών, Ανδρέα Μαυρογιάννη και Οζντίλ Ναμί, κατευθύνονταν σε μια φάση εντατικοποίησης το Μάιο, έτσι ώστε να φέρει μια πιο δυναμικό αποτέλεσμα κατά την επόμενη συνάντηση των ηγετών.

Ωστόσο, δεν είναι όλα σε έναν εύκολο δρόμο: εξακολουθούν να υπάρχουν παγίδες, ειδικά στα τέσσερα κεφάλαια υπό συζήτηση - κυρίως το κεφάλαιο της ιδιοκτησίας και το θέμα των εποίκων στις κατεχόμενες περιοχές. Ενώ υπήρξε κάποια συμφωνία σχετικά με το πώς θα αντιμετωπιστούν οι ιδιόκτητες δεν έχει βγει ακόμα κάποια επίσημη ανακοίνωση σχετικά με το θέμα.

Υπάρχει επίσης το θέμα της επίτευξης συγκλίσεων που, όπως ο Αναστασιάδης τόνισε, είναι ακόμη πολύ μακριά από την ολοκλήρωση.

Και ενώ ο δρόμος εξακολουθεί να είναι ανηφορικός, καθώς και οι δύο πλευρές προσπαθούν να συμφωνήσουν σχετικά με όλα τα θέματα στο χέρι, οι δύο ηγέτες έχουν επισημάνει ότι «τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί μέχρι να συμφωνηθούν όλα».