Μία αγορά 500 εκ. πολιτών δεν είναι εύκολο να διαλυθεί

Γράφει o Γιάννης Μαστρογεωργίου

Ο Μονέ είχε πει ότι οι κρίσεις είναι ενοποιητικές δυνάμεις. Έτσι είναι ή έτσι θα έπρεπε να είναι σήμερα για την Ευρώπη.
Δεν έχει νόημα να υπογραμμίσουμε ξανά τις παθογένειες του συστήματος οικονομικής διαχείρισης της ΕΕ, τις ανελαστικές δομές δημοσιονομικής πειθαρχίας που επιβλήθηκαν, τις αργόσυρτες διαδικασίες, τις ελλιπείς και ανορθολογικές αποφάσεις που έχουν ληφθεί στο ανώτατο δυνατό επίπεδο της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, τα τελευταία 3 χρόνια.

Για κάποιους, αυτό που βιώνει η ευρωπαϊκή οικονομία είναι η παράφραση του βιβλίου του Μάρκες, το χρονικό μίας προαναγγελθείσας κρίσης. Όμως, τώρα πέρασε η ώρα της περισυλλογής. Η κρίση, η οποία στην αρχή ήταν χρηματοπιστωτική και στη συνέχεια οικονομική, άρχισε να διαχέεται στην κοινωνική σφαίρα, για να εξελιχθεί σε πολιτική κρίση.

Αντί να μας ωθήσει στο βάθεμα του αισθήματος της ευρωπαϊκότητας, του να είμαστε μαζί, η κρίση άνοιξε το δρόμο για νέες διαιρέσεις. Εκτός από τις υπάρχουσες διακρίσεις, όπως π.χ., τη διάκριση μεταξύ μελών εντός και εκτός ευρωζώνης, εντός ή εκτός Σένγκεν, κράτη-δανειολήπτες έναντι των πιστωτών, πολιτικοί ηγέτες και κόμματα ύψωσαν μία νέα σημαία, της συμμαχίας του Νότου κατά του Βορρά ή ενός Βορρά που είναι έτοιμος να εγκαταλείψει το Νότο. Πρόκειται για ένα υπαρκτό πρόβλημα που αφορά κυρίως στον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες στις διαφορετικές πλευρές της Ευρώπης αντιλαμβάνονται τη διαχείριση της κρίσης. Αυτή η αντίληψη δεν στηρίζεται μόνο στις οικονομικές διαφορές, αλλά επιπλέον χαράσσει βαθύτερες κοινωνικές και πολιτισμικές διακρίσεις, οι οποίες με τη σειρά τους διευρύνουν ακόμα πιο πολύ το χάσμα κατανόησης μεταξύ των πολιτών της ΕΕ. Οι λαοί στις χρεωμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου αισθάνονται ταπεινωμένοι και στο Βορρά εξαπατημένοι. Πρέπει να καταπολεμήσουμε αυτή τη νέα διαίρεση καθώς επίσης και κάθε άλλο διχαστικό κήρυγμα.

Δομικά η ΕΕ σήμερα, βρίσκεται στο έλεος ενός σκαληνού τριγώνου. Ενός δυσλειτουργικού τριγώνου. Εθνικές πολιτικές και προτεραιότητες, ευρωπαϊκές πολιτικές και παγκόσμιες αγορές. Χρειαζόμαστε την ενίσχυση της αρχιτεκτονικής των ευρωπαϊκών θεσμών: ισχυρότερη οικονομική ένωση, τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό φεντεραλισμό, φορολογική ένωση βασισμένη στις αρχές της αλληλεγγύης και της υπευθυνότητας, πολιτική ένωση βασισμένη στη δημοκρατική νομιμοποίηση και τη λογοδοσία, ενίσχυση και συντονισμό των εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών ολοκλήρωσης και πολιτικής για την ανάπτυξη. Χρειάζεται να ορίσουμε για ποιο λόγο έχουμε ανάγκη από περισσότερη Ευρώπη: ειρήνη, ανταγωνιστική Ευρώπη σαν ένας πραγματικός παγκόσμιος παίκτης (οικονομικός και πολιτικός) με ένα νέο γεωπολιτικό ρόλο για την Ευρώπη συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας, δημοκρατία, οικονομική δικαιοσύνη με ισομερή κατανομή της ανάπτυξης.

Η υποστήριξη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος φθίνει. Όπως έδειξε μία τελευταία (5/2013) έρευνα του Pew Research Center, το ποσοστό όσων υποστηρίζουν την οικονομική ολοκλήρωση μειώθηκε μέσα σε ένα χρόνο κατά 6% και οι θετικές γνώμες για την Ευρώπη σαν σύνολο κατά 15%.

Εδώ τίθεται πλέον το ζήτημα της προτεραιότητας της εμβάθυνσης και της υπέρβασης των εθνικών πολιτικών. Με τη συμμετοχή όμως των πολιτών. Να υπερβούμε τις εθνικές αγκυλώσεις όχι αποκλείοντας τους πολίτες, αλλά δίνοντάς τους περισσότερη συμμετοχή. Ο Γάλλος ιστορικός Ρενάν έλεγε ότι το έθνος είναι ένα καθημερινό δημοψήφισμα. Να δώσουμε λοιπόν στους πολίτες τη δυνατότητα να αποφασίζουν, να επιλέγουν. Έχουμε μπροστά μας τις πιο κρίσιμες ευρωεκλογές μετά τις πρώτες του 1979. Χρειάζεται να αποφασίσουμε επειγόντως για το τι είδους Ευρώπη θέλουμε και, κυρίως, να αποφύγουμε ένα ευρωκοινοβούλιο των άκρων με ενισχυμένη την ακροδεξιά.

Η ΕΕ θα συνεχίσει να υφίσταται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Με τη σημερινή ή άλλη μορφή και δομή. Μία αγορά 500 εκ. πολιτών δεν είναι εύκολο να διαλυθεί. Είναι πόλος έλξης για πολλούς. Αυτό όμως, δεν συνιστά από μόνο του κάτι παραπάνω από αυτό που είναι. Είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή από μόνη της προϋπόθεση εξέλιξης. Με πολύ πρόχειρους υπολογισμούς και απλές αναγωγές η Γερμανία το 2030, τόσο με οικονομικούς, όσο και με γεωπολιτικούς όρους, θα συνιστά στην καλύτερη των περιπτώσεων μία μεσαία χώρα. Μία μεσαία δύναμη. Εδώ θα είναι περισσότερο έντονη ίσως από ποτέ η ανάγκη να ενδυναμωθεί η αρχή της ισχύος εν τη ενώσει. Μία γερασμένη και φθίνουσα ήπειρος θα έχει ως μόνη σωτηρία την ενωμένη φωνή.

Όπως και αν προβλέπει κανείς το ευρωπαϊκό μέλλον, αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι η Ευρώπη πρέπει να προσφέρει στη νέα γενιά ευρωπαίων, στους εκατομμύρια νέους ανέργους, στους ευρωπαίους «αγανακτισμένους», μία νέα απτή προοπτική. Εκείνοι θα στηρίξουν ή θα γκρεμίσουν την ΕΕ όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Αυτή τη στιγμή το μόνο που τους προσφέρει απλόχερα η Ευρώπη είναι φόβος. Πέρυσι, τέτοια εποχή και με αφορμή τις διπλές ελληνικές εκλογές, ο γνωστός Ελβετός σκιτσογράφος Patrick Chappatte, έδειχνε έναν άνδρα δίπλα σε μία κάλπη στη σκιά της Ακρόπολης να λέει «επιτέλους, καλά νέα! Ο φόβος νίκησε την απόγνωση». Σήμερα, δυστυχώς, η ΕΕ φαίνεται να ποντάρει το μέλλον της στην ελπίδα που γεννά όχι το πείσμα της εξέλιξης, αλλά ο φόβος. Αυτό, πρέπει να το αλλάξουμε! Μη φοβηθείτε, αγανακτήστε υπέρ της Ευρώπης! Υπέρ μίας καλύτερης Ευρώπης!

*Το άρθρο αυτό βασίστηκε στο κείμενο πολιτικής: «Πώς να ξεπεράσουμε τις διαιρέσεις στην ΕΕ – ο δρόμος προς το κοινό μας μέλλον», που δημοσίευσε το ελληνικό think tank Το Δίκτυο www.todiktio.eu. Ο Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Διευθυντής του Think Tank "ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ"