Υπό πίεση η Τουρκία

Ιδιαίτερη πολιτική κίνηση με πολλαπλή σημασία η άμεση καταδίκη από την ελληνική κυβέρνηση της τρομοκρατικής ενέργειας που εκδηλώθηκε στην Άγκυρα, σε βάρος του τουρκικού υπουργείου Εσωτερικών.

Η διεθνής πίεση που δέχεται η Τουρκία για επιλογές της που

– συγκρούονται με την ιδιότητα του ΝΑΤΟϊκού συμμάχου,

– οξύνουν την παραβίαση των θεμελιωδών κανόνων του διεθνούς δικαίου,

– προκαλούν την 78η Γενική Συνέλευση για να αναγνωρισθεί η παρανόμως κατεχόμενη, μετά την τουρκική στρατιωτική εισβολή, κυπριακή περιοχή ως κράτος, παρά τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας,

δεν

Η Τουρκία, αντί να αξιοποιήσει το πολιτικό πλεονέκτημα που διαθέτει ως σύμμαχος και μελλοντικός εταίρος, προβάλλοντας τις υποχρεώσεις του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. επέλεξε να επιτεθεί στην Ενωμένη Ευρώπη. Βάση της τουρκικής επιθετικής πολιτικής επιλογής, η δήθεν ασυνεπής ευρωπαϊκή συμπεριφορά που θέτει την Τουρκία σε αναμονή επί 40 χρόνια. Όμως η πολιτική πραγματικότητα απέχει πάρα πολύ από την εσωστρεφή τουρκική προσέγγιση.

Η Ε.Ε. το 2005 αποφάσισε, παρά την τουρκική ασυνέπεια σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελευθεριών του ατόμου και του Τύπου και την παράνομη κατοχή μέρους του εδάφους της Κύπρου, να παραμερίσει θεμελιώδεις αρχές της λειτουργίας της και να εκκινήσει την ενταξιακή διαδικασία.

Μοναδική προϋπόθεση η ολοκλήρωση προσαρμογής τού υπό ένταξη κράτους στις επιταγές της Ε.Ε., στο Ευρωπαϊκό Κεκτημένο και κυρίως σε θέματα θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς επίσης και στη συνταγματική μεταρρύθμιση.

Η διαδικασία ήταν γνωστή και αφορά σε όλα τα κράτη που επιθυμούν να ενταχθούν πλήρως στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Όμως η Άγκυρα μόλις επέτυχε να ανοίξει την πόρτα της ενταξιακής διαδικασίας άρχισε να διαφοροποιείται προσβλέποντας σε μία ειδική ενταξιακή πραγματικότητα, μακριά από τις θεμελιώδεις αρχές που επιβάλλουν οι Συστατικές Συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όσες ακολούθησαν προκειμένου η Ε.Ε. να λειτουργήσει ενοποιημένη ως νομισματική ένωση με φιλοδοξία πολιτικής και αμυντικής ολοκλήρωσης.

Η διαδρομή της Τουρκίας από το 2005 – 2023 γνωστή. Περιττή οποιαδήποτε συμπληρωματική ανάλυση που αναμασά γνωστά γεγονότα τα οποία όχι μόνο δεν συμβάλλουν στον γενικότερο διάλογο, αλλά δημιουργούν στην τουρκική κυβέρνηση και στον τουρκικό λαό την εντύπωση (sic) ότι τους απομονώνουμε, τους θέτουμε στο περιθώριο των σύγχρονων διεθνών εξελίξεων.

Δικαιολογημένη ή αδικαιολόγητη η τουρκική πολιτική και εθνική αξιολόγηση της στάσης της Ε.Ε. πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη στη διαδρομή προς τη διπλωματική εκτόνωση, την αναπτυξιακή πορεία της Ε.Ε. και την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., με το κλείσιμο όλων των απαραίτητων κεφαλαίων.

Μία πρώτη ανάγνωση των παρεμβάσεων των τριών πολιτικών ηγετών Τουρκίας, Κύπρου και Ελλάδας στην 78η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αφήνει «στυφή διπλωματική» γεύση αγεφύρωτων διαφορών και αποστασιοποιήσεων.

Μία πιο προσεκτική μελέτη των κειμένων και των μηνυμάτων, πίσω από τις γραμμές, επιτρέπει να ελπίζουμε σε ορθολογική πορεία με στόχο την εξέλιξη των διμερών σχέσεων, αλλά και της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, που πρότεινε συνεργασία με την Ελλάδα προκειμένου να επανεκκινήσει η ανασταλείσα ενταξιακή διαδικασία.

Στη συνολική επεξεργασία θέσεων, θεωρήσεων και συμφερόντων ακόμη και η Κυπριακή Δημοκρατία, που θίγεται ακρότατα επί μισόν αιώνα, συνέβαλε δημιουργικά, με ό,τι πολιτικό κόστος και αν συνεπάγεται η επιλογή του Προέδρου της Κύπρου να παραμείνει σε όλη την προκλητική ομιλία του Προέδρου της Τουρκίας στον ΟΗΕ.

Ο γενικός γραμματέας, όλα τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, η Ε.Ε. ανέχθηκαν την προσβολή που περιλαμβάνεται στην προτροπή της τουρκικής παρανομίας για λύση δύο κρατών. Ο κ. Ερντογάν με την ομιλία του στη Γενική Συνέλευση προκάλεσε απροκάλυπτα τον ΟΗΕ, το Συμβούλιο Ασφαλείας, την Ε.Ε., ειδικότερα την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και τα μουσουλμανικά κράτη, αδιαφορώντας παντελώς για τη διεθνή κατάσταση και τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Γενική Συνέλευση του Παγκόσμιου Οργανισμού το 2023.

Απέναντι στην πολιτική τοποθέτηση του Τούρκου Προέδρου, ο οποίος, δύο ημέρες πριν συναντηθεί με τον Έλληνα πρωθυπουργό, κατήγγειλε ψευδώς και χωρίς στοιχεία από το βήμα του ΟΗΕ ότι «η Ελλάδα πνίγει μωρά», οι αντιδράσεις της Ελλάδας ήταν πολύ πιο ψύχραιμες από τις προβλέψεις της διοίκησης και του υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας, έστω και αν απαιτήθηκε έκτακτη, συμπληρωματική συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν.

Πραγματοποιήθηκαν επίσης και άλλες ενδιαφέρουσες συναντήσεις του Τούρκου Προέδρου με σημαντικούς συνομιλητές, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται πέραν του πρωθυπουργού της Ελλάδας οι ηγέτες του Ισραήλ και της Αιγύπτου.

Επίσης η εμφανής συνδρομή, οικονομική και πολιτική, των μουσουλμανικών κρατών και ειδικότερα των χωρών του Κόλπου έχει εκδηλωθεί για την Τουρκία πολύ πριν από τη Γενική Συνέλευση, δημιουργώντας αίσθηση συμπερίληψης και συμπαράστασης για την Άγκυρα, αφαιρώντας κάθε πρόφαση ή εσφαλμένη εντύπωση απομόνωσης.

Βεβαίως η πολιτική αλληλεγγύη οικονομικά ισχυρότερων μουσουλμανικών κρατών στη δοκιμαζόμενη κοινωνία της Τουρκίας και την ηγεσία της, που καλείται να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση και τα αποτελέσματα των φυσικών καταστροφών, εμπεριέχει υπενθύμιση της θέσης του καθενός και προφανώς της αδυναμίας να ασκήσει η Άγκυρα ηγεμονικό ρόλο στον κόσμο των ομόδοξων κρατών.

Η Ελλάδα, αντιλαμβανόμενη τη διεθνή και περιφερειακή μας πραγματικότητα, αποφάσισε να ηγηθεί στην προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία αξιοποιώντας τα επιτεύγματα της σοβαρής πολιτικής προσπάθειας τουλάχιστον τριών δεκαετιών προκειμένου να σταθεροποιηθούν σχέσεις με γειτονικές μας χώρες που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν τουλάχιστον εύθραυστες.

Η θετική ατζέντα, τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και η λύση του Κυπριακού, σύμφωνα με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και την πιθανότητα για διζωνική δικοινοτική Κύπρο δεν μπορούν να συγκρούονται με την επιταγή απόλυτης εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου και τις τέσσερις βασικές ελευθερίες που συμβατικά ισχύουν για όλα τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. και τα νεώτερα που θα ενταχθούν μόλις ολοκληρωθεί η προβλεπόμενη ενταξιακή διαδικασία.

Τη διάσταση ολόκληρου του προβληματισμού που τίθεται από τη θεσμική Ευρώπη για το Κυπριακό έθεσε στο πολύ επεξεργασμένο κείμενο της παρέμβασής του ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας βασισμένος στις απόψεις που είχε ανταλλάξει με τον Έλληνα πρωθυπουργό στις συναντήσεις πριν από τη Γενική Συνέλευση, γνωρίζοντας τις πάγιες τουρκικές θέσεις, αξιοποιώντας και την ουσία των προτάσεων της Άγκυρας προς την Αθήνα στο πνεύμα της μελλοντικής πολιτικής συνεργασίας προκειμένου να επιτευχθεί ταχύτερα η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.

Η προσδοκία για θετικές εξελίξεις στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου βασίζεται στη δηλωμένη επιθυμία των ηγετών Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου για αντιμετώπιση καταστάσεων που επί μακρόν βαρύνουν το πολιτικό και αναπτυξιακό περιβάλλον στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή, στην ανατολική Μεσόγειο και στην ευρύτερη περιοχή ΜΕΝΑ.

Οι δυσκολίες που εμφανίζονται ακόμη και λίγες ημέρες μετά τη συγκρατημένα θετική συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν, που πραγματοποιήθηκε μάλλον με ίσκιους της τελευταίας στιγμής, επιβάλλουν σε όλους που ενδιαφέρονται για το μέλλον της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής να ενεργούν με αυξημένη υπευθυνότητα και διπλωματική ετοιμότητα.

Η ιστορία διδάσκει ότι χώρες που απαιτούν παραχωρήσεις αν εισακουσθούν απαιτούν ακόμη περισσότερες παραχωρήσεις. Η Άγκυρα, εθισμένη στην τακτική, που προσδιορίζει συμπεριφορές του προηγούμενου αιώνα, συνεχίζει με μεγάλο πολιτικό και οικονομικό κόστος μία τακτική που εξ αιτίας της βραδύτητας που χαρακτηρίζει την τουρκική γραφειοκρατία δεν της επιτρέπει να ανταποκρίνεται άμεσα στους νέους διπλωματικούς και πολιτικούς προσανατολισμούς του Προέδρου Ερντογάν.

Ο ηγέτης της Τουρκίας διαισθάνεται ότι δεν υπάρχει χώρος, χρόνος και χρήμα για να συνεχισθεί η πολιτική και η τακτική των κανονιοφόρων του πρόσφατου παρελθόντος.

Η εσωτερική οικονομική αστάθεια, η εξάρτηση από την ανθρωπιστική βοήθεια των Αράβων, της Ε.Ε. και του ΟΗΕ, η αδυναμία, στελεχιακή και οικονομική, να υποστηριχθεί η «Γαλάζια Πατρίδα» στον αέρα και τη θάλασσα δημιουργούν επιπρόσθετη πολιτική και κοινωνική πίεση στην τουρκική ηγεσία.

Η διεθνής κοινότητα συνεχίζει την πίεσή της προς την Τουρκία διαβλέποντας ότι η ένταση του ανταγωνισμού των υπερδυνάμεων δεν μπορεί να μεταφέρεται και στο περιφερειακό πεδίο. Πέραν τούτων εκτιμάται από την Αθήνα ότι οι πιέσεις που ασκεί η Ουάσιγκτον στην Άγκυρα, εξ αιτίας των επιλογών πυρηνικού προγράμματος με τη Ρωσία, αγοράς οπλικών συστημάτων που δεν συμβιβάζονται με το ΝΑΤΟϊκό αμυντικό δόγμα, συνεχίζεται με τον τρόπο που επιλέγουν οι μεγάλες δυνάμεις να εκφράζουν τις απαιτήσεις τους.

Με δεδομένη την κατάσταση που διαμορφώνεται και αξιολογώντας με πολύ ψυχραιμία τα γεγονότα επιλέγεται από την Αθήνα να περιέρχονται στην Άγκυρα σαφή τα μηνύματα της θετικής ατζέντας, βαλβίδα εκτόνωσης των εντάσεων και υπόβαθρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης.

Η επιλογή, πολιτική και διπλωματική, αποτελεί πολύ δύσκολο εγχείρημα που απαιτεί και στο εσωτερικό της Ελλάδας σταθεροποίηση των βασικών επιλογών, κατάσταση που αφορά το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας, των πολιτικών δημοκρατικών εκφράσεων, της κοινωνίας των πολιτών, που διαμορφώνουν τη σύγχρονη Ελληνική Δημοκρατία.

Ως κατακλείδα της ανάλυσης του περιβάλλοντος που διαμορφώνεται στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, τις χώρες του Κόλπου, την ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η Ελλάδα, ενεργώντας ισότιμα με όλα τα κράτη της ευρύτατης περιοχής, αναλαμβάνει ρόλο καθοριστικό.

Στο πλαίσιο των πραγματικοτήτων της εποχής επιδιώκεται να επιτευχθεί ευρύτερη συνεννόηση. Ακόμη και αν κάποτε προμηθευθεί η Τουρκία τα F-16, να αξιολογηθεί το γεγονός ως απαραίτητη ΝΑΤΟϊκή εξέλιξη ώστε κανένας να μη θεωρεί ότι απειλείται επειδή θα διαπιστώνει ότι με ενιαίες αποφάσεις εξυπηρετούνται τα ευρωατλαντικά συμφέροντα και δι’ αυτών οι εθνικές επιδιώξεις κάθε συμμάχου

– παρά τις απόψεις που ακούσθηκαν από την Τουρκία στον ΟΗΕ,

– παρά την επιθετική γλώσσα κατά της Ε.Ε., μετά την εκδήλωση της τρομοκρατικής ενέργειας μπροστά στο υπουργείο Εσωτερικών της Τουρκίας,

– παρά την απαίτηση για λύση δύο κρατών στην Κύπρο,

– παρά τις επαίσχυντες και αστήρικτες καταγγελίες σε βάρος της Ελλάδας από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Προσερχόμαστε σε όλες τις συνομιλίες με όλα τα πλεονεκτήματα που διαμορφώθηκαν με σκληρή διπλωματική εργασία για να στηριχθεί το πολιτικό έργο της Ελλάδας, κυρίως μετά την ένταξή μας στην Ε.Ε. και την επιστροφή μας στο ΝΑΤΟ.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Από 216 ευρώ το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα – Στο 8% η αύξηση από τον Δεκέμβριο – ποιοι είναι οι δικαιούχοι

Μόνιμες παρεμβάσεις σε «κινούμενη άμμο»

ΣΥΡΙΖΑ: Πρώτο κρας τεστ για Κασσελάκη η ομιλία στην ΚΟ