Βιβλιόφιλοι: Ένας «περίπατος» στα βιβλιοπωλεία πέριξ του Συντάγματος και του Κολωνακίου

Όταν ξεκινούσα από τον Ολκό τον δειγματισμό, άρχιζα πρώτα από τον Ελευθερουδάκη, ο οποίος βρισκόταν στην οδό Νίκης 4, από το 1962, όταν γκρεμίστηκε το παλιό κτήριο, όπου βρισκόταν η έδρα του, γωνία Σταδίου και Καραγεώργη Σερβίας. Ήταν το πιο παλιό βιβλιοπωλείο της Αθήνας. Απρόσωπο και αυστηρά επαγγελματικό.

Εν συνεχεία πήγαινα στο βιβλιοπωλείο

Στροφή, της κυρίας Ειρήνης Λεβίδη, το οποίο βρισκόταν στη Στοά του Κεντρικόν πίσω από την Παλιά Βουλή. Εκεί, εκτός από τη δροσερή και όμορφη παρουσία της κ. Λεβίδου, εργαζόταν και ο Μπάμπης Γεωργούλας και ο Χρύσανθος Λαζαρίδης, τον οποίο όμως δεν είδα ποτέ εκεί, διότι κρυβόταν μετά το Πολυτεχνείο. Είχα δει αρκετές φορές τον Μίμη Δεσποτίδη, τον οποίο θαύμαζα και αγαπούσα, ως εκδότη και Αγωνιστή της Αριστεράς. Με τον Μπάμπη με συνέδεσε μια μεγάλη φιλία μέχρι σήμερα. Ήταν άνθρωπος που εκτιμούσα πάντοτε κι ακόμη εκτιμώ και τον θεωρώ σύντροφό μου αγαπημένο. Ο Μπάμπης στα χρόνια της δικτατορίας είχε μεταφράσει το βιβλίο «Ο Τροτσκισμός» του Ζαν Ζακ Μαρί, για τις Εκδόσεις Υδροχόος του Τίμου Παπαδόπουλου.

Στη Στροφή είχα πρωτοδεί τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά, ο οποίος αργότερα ερχόταν και στις Εκδόσεις Ολκός, όπου είχε φιλία με τον Αντώνη Καρκαγιάννη και τον Δήμο Μαυρομμάτη, καθώς και τη σπουδαία αγωνίστρια Κίττυ Αρσένη. Όταν έπαψε να υπάρχει αυτό το εντυπωσιακά όμορφο βιβλιοπωλείο, στεναχωρήθηκα πολύ. Τον Μπάμπη όμως τον έβλεπα κι αργότερα στις διαδηλώσεις καθώς και στο βιβλιοπωλείο Βιβλιοσυνεργατική, το οποίο είχαν ιδρύσει με τον Γιάννη Καούνη και την αείμνηστη σύζυγό του Μαρία και τον μετέπειτα δήμαρχο Πύργου Ηλείας Μάκη Παρασκευόπουλο.

Ύστερα από τη Στροφή έβγαινα στη Σταδίου και μέσω αυτής στη Βασιλέως Γεωργίου μπροστά από τη Μεγάλη Βρετανία με κατεύθυνση την Πλατεία Κολωνακίου. Στην Ακαδημίας έκοβα αριστερά κι έπαιρνα την Κανάρη, κατευθυνόμενος προς το βιβλιοπωλείο Ρόμβος, όπου επισκεπτόμουν την ευγενέστατη κυρία Ελένη Δεράου, η οποία μαζί με τις κυρίες Λία Μεγάλου και Μάγδα Σπυροπούλου ήταν οι ιδιοκτήτριες του βιβλιοπωλείου – εκδοτικού οίκου Ρόμβος, το οποίο βρισκόταν στην οδό Καψάλη.

Η κυρία Ελένη Δεράου ήταν ένας λεπτός, μορφωμένος, δημοκρατικός και δυναμικός άνθρωπος. Μια κυρία με σπάνιες γνώσεις κλασικής μουσικής. Από τους πρώτους λάτρεις αργότερα του Μεγάρου της Μουσικής, δεν έχανε ποτέ συναυλία του. Με είχε επηρεάσει πολύ θετικά η ευγένεια και η καλοσύνη της.

Οι Εκδόσεις Ρόμβος είχαν εκδώσει αρκετά βιβλία στην περίοδο της δικτατορίας. Αυτό που με είχε εντυπωσιάσει τότε ήταν το βιβλίο του νεαρού Αυστριακού συγγραφέα, Πέτερ Χάντκε, το 1972, υπό τον τίτλο «Βρίζοντας το κοινό». Το έργο αυτό είχε ανεβεί στη σκηνή, από κάποιον θίασο που μου διαφεύγει, αλλά το απαγόρευσε η χούντα έπειτα από μερικές παραστάσεις. Η μετάφραση του βιβλίου ήταν της κ. Μαρίας Λουίζας Κωνσταντινίδη, η οποία, υποψιάζομαι, χωρίς να αποκλείω το λάθος, πως δεν είναι άλλη παρά η μετέπειτα σπουδαία εκδότρια κ. Λουίζα Ζαούση, η οποία, διέγραψε μια μεγάλη πορεία στα εκδοτικά πράγματα, μετά την αγορά του εκδοτικού οίκου Ωκεανίδα από την καλή συντρόφισσα και φίλη κ. Τούλα Δρακοπούλου, σύζυγο του Μπάμπη Δρακόπουλου.

Αυτός ο μικρός εκδοτικός οίκος, δημιούργημα γυναικών που προγραμμάτισε και εξέδωσε στον βραχύ βίο του σπουδαίες εκδόσεις βιβλίων, τα οποία μεταφράστηκαν στα ελληνικά όλα από γυναίκες, είναι ο προάγγελος των Εκδόσεων Ωκεανίδα, των εκδόσεων οι οποίες μεσουράνησαν στον εκδοτικό χώρο επί τριάντα χρόνια με επικεφαλής τη σπουδαία εκδότρια, την κ. Λουίζα Ζαούση.

Οι Εκδόσεις Ρόμβος είχαν εκδώσει κι άλλα βιβλία. Αναφέρω ενδεικτικά μερικά από αυτά που θυμάμαι: «Ο τρελός πίθηκος» του Αμερικανού βιολόγου, ουγγρικής καταγωγής, Albert Szent Györgyi, το 1971, σε μετάφραση της Λίας Μεγάλου [Σεφεριάδη], το βιβλίο «Εξέγερση, Αναρχισμός, Μοναξιά» του Herbert Marcuse, σε μετάφραση της κ. Μαρίας Λουίζας Κωνσταντινίδη, το 1972. Κι ακόμη το «Χιπισμός-Πρόκληση στην κοινωνία της αφθονίας», της Γερμανίδας δημοσιογράφου Gisela Bonn, «Το διεθνές εμπόριο όπλων» του Αμερικανού George Thayer το 1972, σε μετάφραση της Λίας Μεγάλου [Σεφεριάδη], το έργο του Φερνάντο Αραμπάλ, ο οποίος μας είχε εντυπωσιάσει πολύ τότε, «Γράμμα στον στρατηγό Φράνκο» σε μετάφραση της Ρενέ Ψυρούκη, το 1972, το βιβλίο «Τέσσερις Τσέχοι συγγραφείς, [Λούντβικ Ασκενάζι, Μίλαν Κούντερα, Ιβάν Όλμπραχτ, Μπόχουμιλ Χράμπαλ]», μετάφραση Ρενέ Ψυρούκη, το 1972…

Απόσπασμα, από το υπό έκδοσιν βιβλίο: «Στα Βιβλία».

Η ζωή μου χαρτί και μελάνι

*Ο Δημήτρης Κανελλόπουλος είναι συγγραφέας