Το χρέος «πάτησε» στο Έβερεστ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΈντυπη Έκδοση

Χρωστάμε 312 δισεκατομμύρια ευρώ και θα φτάσουμε να χρωστάμε πάνω από 350 ή περίπου δύο φορές το ΑΕΠ μας. Η νέα δανειακή σύμβαση θα «φουσκώσει» το δημόσιο χρέος, όχι όμως κατά 90 δισεκατομμύρια ευρώ, όπως ακούγεται εν μέσω προεκλογικής περιόδου. Ακόμη και αν τα... καταφέρουμε με το τρίτο μνημόνιο, η νέα δεκαετία θα μας φέρει αντιμέτωπους με ένα βουνό από τόκους. Στην πραγματικότητα, αν δεν γίνει κάτι σε επίπεδο αναδιάρθρωσης του χρέους, θα έλθουμε αντιμέτωποι και με ένα τέταρτο μνημόνιο. Αλήθειες και ψέματα για το δημόσιο χρέος... ακολουθούν. Έχετε πάρει ένα στεγαστικό δάνειο και η τράπεζα σας έχει δώσει μια μεγάλη περίοδο χάριτος για να προσαρμόσετε τον οικογενειακό σας προϋπολογισμό στα νέα δεδομένα. Το δάνειο αυτό είναι με κυμαινόμενο επιτόκιο, ενώ στην τρέχουσα συγκυρία τα επιτόκια κινούνται στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο, κάτι που σημαίνει ότι ακόμη και για τους τόκους επιβαρύνεστε ελάχιστα. Ακόμη και με αυτά τα δεδομένα, όμως, θα μπορούσατε να κοιμάστε ήσυχοι αν γνωρίζατε ότι το ποσό του δανείου που έχετε πάρει είναι θεαματικά υψηλότερο σε σχέση με τα εισοδήματά σας; Δεν θα ανησυχούσατε για το τι θα συμβεί στην οικογένειά σας αν κατά τη λήξη της περιόδου χάριτος τα δεδομένα στην ευρωπαϊκή οικονομία ήταν τέτοια ώστε θα έσπρωχναν τα επιτόκια στα ύψη εκτινάσσοντας τη μηνιαία δαπάνη για τους τόκους; Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στο ελληνικό Δημόσιο. Στα προεκλογικά σποτ ακούγονται μόνο συνθήματα και ατάκες. Ο μέσος Έλληνας πολίτης ακούει χαρακτηρισμούς – βιώσιμο, μη βιώσιμο, επονείδιστο, παράνομο, απεχθές –, όχι όμως και αριθμούς. Η Ελλάδα χρωστάει ήδη 312 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ έως το τέλος του 2017 η οφειλή θα έχει ξεπεράσει τα 350 δισεκατομμύρια ευρώ φτάνοντας κοντά στο 200% του ΑΕΠ. Μέχρι το 2020, θα πληρώνουμε τουλάχιστον 6 δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσια βάση για τόκους. Και αυτό στην καλύτερη περίπτωση. Διότι, αν αυξηθούν τα επιτόκια της ευρωζώνης, τα ποσά θα είναι αισθητά μεγαλύτερα. Τι θα γίνει από το 2021 και μετά; Θα τελειώσει η περίοδος χάριτος που μας έχουν δώσει οι Ευρωπαίοι για τα πρώτα μνημόνια και οι τόκοι θα πολλαπλασιαστούν. Υπολογίζεται ότι την τριετία 2020-2022 θα πρέπει να καταβάλουμε περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια ευρώ σε τόκους για να εξυπηρετήσουμε μόνο τους τόκους. Τι είναι 50 δισεκατομμύρια ή περίπου 16-17 δισεκατομμύρια ανά έτος; Ένας ΕΝΦΙΑ πέντε φορές μεγαλύτερος από αυτόν που πληρώνουμε τώρα ή ένας φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων αυξημένος κατά... 250%. Ούτε ο κίνδυνος αύξησης των ευρωπαϊκών επιτοκίων είναι αμελητέος – όσο και αν διανύουμε περίοδο χαμηλού πληθωρισμού στην ευρωζώνη, την οποία φέρνουν τα μηδενικά επιτόκια – ούτε το 2020 είναι τόσο μακρινό όσο φαίνεται. Αδιέξοδο Η συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους – η οποία έχει ήδη ανοίξει επισήμως, καθώς το θέμα μπήκε και από τον υπηρεσιακό υπουργό Οικονομικών Γ. Χουλιαράκη στο πρόσφατο Eurogroup – θα πρέπει να ανοίξει και να κλείσει ταχύτατα, καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα κινδυνέψουμε και πάλι να βρεθούμε προ αδιεξόδου. Να τι λένε τα στοιχεία: 1. Στο τέλος Ιουνίου χρωστούσαμε 312 δισεκατομμύρια ευρώ. Με τη νέα δανειακή σύμβαση των 86 δισεκατομμυρίων ευρώ θα υπάρξει χρονικό σημείο όπου το χρέος θα εκτοξευτεί πάνω από τα 340-350 δισ. ευρώ πλησιάζοντας στο πρωτοφανές για τα παγκόσμια δεδομένα ποσοστό του 200% ως προς το ΑΕΠ (σ.σ.: για την ακρίβεια, υπάρχει και το παράδειγμα της Ιαπωνίας με το υψηλότερο δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ της στον πλανήτη). Το ΔΝΤ έχει προβλέψει για την Ελλάδα ότι η διαμόρφωση του χρέους κοντά στο 200% του ΑΕΠ θα καταγραφεί το 2017. 2. Όσα ακούγονται την προεκλογική περίοδο – δηλαδή ότι η Ελλάδα φορτώθηκε ένα πρόσθετο δανειακό βάρος της τάξεως των 90 δισεκατομμυρίων ευρώ – δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Το ποσό των 86 δισεκατομμυρίων ευρώ, που είναι το νέο δάνειο, δεν αθροίζεται με τα 312 δισεκατομμύρια που είναι ο υφιστάμενος δανεισμός. Και αυτό διότι το μεγαλύτερο μέρος του νέου δανείου θα πάει για αποπληρωμή παλαιών υποχρεώσεων. Αύξηση βέβαια του δημοσίου χρέους σε απόλυτους αριθμούς θα υπάρξει. Πρώτον, διότι το ποσό που θα χρειαστεί για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών θα μεταφερθεί εξ ολοκλήρου στο δημόσιο χρέος (έως 25 δισεκατομμύρια ευρώ). Δεύτερον, διότι το ποσό που απαιτείται για την καταβολή των τόκων δεν καλύπτεται ακόμη από το πρωτογενές πλεόνασμα. Η Ελλάδα παραμένει ελλειμματική χώρα και αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να δανείζεται για να εξυπηρετεί το χρέος της. Η δαπάνη για τους τόκους την περίοδο 2016-2018 θα ξεπεράσει τα 18 δισεκατομμύρια ευρώ, αν δεν υπάρξει κάποια διευθέτηση. Ένα πολύ μικρό μέρος αυτού του ποσού θα καλυφθεί από τα πρωτογενή πλεονάσματα (σ.σ.: προβλέπονται, αν επιτευχθούν οι στόχοι, πλεονάσματα της τάξεως των 7-8 δισεκατομμυρίων ευρώ στην τριετία). Επίσης το ποσό των τόκων μπορεί να καλυφθεί από τις αποκρατικοποιήσεις. Και πάλι υπάρχει αρνητική διαφορά, η οποία θα καλυφθεί με νέο δανεικό χρήμα. Έτσι εξηγείται η πρόβλεψη για εκτίναξη του δημοσίου χρέους στα 340-350 δισεκατομμύρια ευρώ, ενδεχομένως και υψηλότερα. 3. Σχεδόν τα δύο τρίτα του ελληνικού χρέους τοκίζονται με κυμαινόμενο επιτόκιο. Όταν όμως μιλάμε για ένα χρέος 312 δισεκατομμυρίων ευρώ, που είναι βέβαιο ότι θα εκτιναχθεί προς τα 350 δισ. ευρώ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, αυτό το 66% αντιστοιχεί σε περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια ευρώ. Σήμερα το euribor είναι μηδενικό. Έχει βρεθεί όμως και πάνω από το 4%. Όχι πολύ παλιά. Το 2007 ήταν σε αυτά τα επίπεδα. Τι σημαίνει για την ελληνική οικονομία αύξηση του επιτοκίου δανεισμού μόλις κατά μία ποσοστιαία μονάδα; Περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή ένας... ΕΝΦΙΑ. 4. Το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στα χέρια των χωρών της ευρωζώνης και του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης. Το δάνειο που δόθηκε το 2012, στο πλαίσιο του δεύτερου μνημονίου, προέβλεπε μακρά περίοδο χάριτος – 10 χρόνια – προκειμένου η Ελλάδα θα ορθοποδήσει, να επιστρέψει στην ανάπτυξη και να βγει με αξιώσεις πλέον στις αγορές για να δανειστεί και να καλύψει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες. Παρενέργεια Αυτή η δεκαετής περίοδος χάριτος, βέβαια, έχει μια σημαντική... παρενέργεια. Μόλις τελειώσει η δεκαετία, η Ελλάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα βουνό από τόκους. Οι τόκοι καλύπτονται με δύο τρόπους: ή με νέο δανεισμό ή με αξιοποίηση των πρωτογενών πλεονασμάτων που παράγει – εφόσον παράγει – ο κρατικός προϋπολογισμός. Το να μπορέσει ο προϋπολογισμός να καλύψει αυτό το ύψος των τόκων θεωρείται από τώρα αδύνατον, εκτός αν η ελληνική οικονομία αποκτήσει ρυθμούς ανάπτυξης... Κίνας (και μάλιστα στα καλύτερά της). Μια αναφορά στα ποσά που απαιτούνται, είναι απολύτως κατατοπιστική: Χωρίς καμία μεταβολή των επιτοκίων (δηλαδή να παραμείνουν καθηλωμένα στο... μηδέν τουλάχιστον σε επίπεδο euribor) θα χρειαστούμε – με το που θα τελειώσει η περίοδος χάριτος: 11 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2021, 25 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2022, 17,5 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2023, 13,5 δισεκατομμύρια ευρώ για το 2024. Ενδεχομένως βέβαια τα ποσά να είναι κάπως διαφοροποιημένα μέχρι τότε, αφενός λόγω της μεταβολής της νομισματικής πολιτικής της Ε.Ε. και αφετέρου λόγω της έμμεσης αναχρηματοδότησης που γίνεται μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου (σ.σ.: με τις καινούργιες δόσεις αποπληρώνονται οφειλές οι οποίες είχαν υψηλότερο επιτόκιο, άρα μειώνονται και οι δαπάνες για τόκους). Σε κάθε περίπτωση, η καταβολή τέτοιων ποσών μέσα σε μόλις έναν χρόνο είναι απλώς αδιανόητη. Πιθανότατα έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι το δάνειο - μαμούθ των 86 δισεκατομμυρίων ευρώ μάς καλύπτει ως χώρα για μακρά χρονική περίοδο και μας απαλλάσσει από το άγχος να βγούμε στις αγορές, όπου μας περιμένουν τα αδιανόητα υψηλά επιτόκια. Στην πραγματικότητα, αυτά τα 86 δισεκατομμύρια ευρώ μάς βγάζουν μέχρι το 2019 – και αυτό εφόσον καταφέρουμε να επιτύχουμε τους δημοσιονομικούς και λοιπούς στόχους του μνημονίου (σε επίπεδο πρωτογενών πλεονασμάτων, αποκρατικοποιήσεων κ.λπ.). Να πώς μαζεύονται οι υποχρεώσεις: 1. Πάνω από 18 δισεκατομμύρια ευρώ είναι οι τόκοι της τριετίας 2016-2018, ενώ, αν προσθέσουμε και το 2015, που ουσιαστικά καλύπτεται από την ίδια δανειακή σύμβαση, το ποσό εκτοξεύεται πάνω από τα 23-24 δισεκατομμύρια ευρώ.2. Περί τα 25 δισεκατομμύρια ευρώ έχουν ήδη δεσμευτεί για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.3. Στα 86 δισεκατομμύρια ευρώ περιλαμβάνονται και τα περίπου 7 δισεκατομμύρια ευρώ του δανείου - «γέφυρα» που εκταμιεύτηκε τον Ιούλιο για να καλυφθούν οι υποχρεώσεις του 2015 σε ΕΚΤ και ΔΝΤ, οι οποίες είτε πληρώθηκαν κακήν κακώς με πόρους του προϋπολογισμού είτε δεν πληρώθηκαν, με αποτέλεσμα να καταστούν ληξιπρόθεσμες. Το 2015 έχει και άλλες υποχρεώσεις. Αρχής γενομένης από σήμερα, θα πρέπει να πληρώσουμε συνολικά 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το τέλος του έτους 4. Το 2016 οι συνολικές υποχρεώσεις που πρέπει να αποπληρωθούν, κυρίως προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αλλά και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αγγίζουν τα 5,6 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για τα χρεολύσια. Για το 2017 το αντίστοιχο ποσό είναι 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ ενώ το 2018 έχει επιπλέον 3,5 δισεκατομμύρια, Όσο για το 2019, που είναι το τελευταίο έτος του νέου μεσοπρόθεσμου προγράμματος που θα εκτελέσει η Ελλάδα (σ.σ.: αφορά την περίοδο 2016-2019), οι δανειακές υποχρεώσεις εκτινάσσονται περίπου στα 11 δισεκατομμύρια ευρώ. Δεν μένει τίποτα Αν προστεθούν όλα αυτά τα ποσά και αν συνυπολογιστούν οι ανάγκες για την κάλυψη ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων που έχει συσσωρεύσει το Δημόσιο (οι οποίες εκτιμάται ότι έχουν ήδη ξεπεράσει τα 7 δισεκατομμύρια ευρώ), πρακτικά δεν μένει... τίποτα από τα 86 δισεκατομμύρια ευρώ. Θα τελειώσει και το τρίτο μνημόνιο και αμέσως μετά θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το βουνό των τόκων. Να λοιπόν γιατί είναι επιτακτική η ανάγκη να ανοίξει και να κλείσει σύντομα – και ευνοϊκά για την Ελλάδα – η συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους, με όποιον τρόπο και αν γίνει. Το ζήτημα δεν είναι μόνο πολιτικό. Δεν σχετίζεται μόνο με το αν θα υπάρξει συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο νέο πρόγραμμα ή αν θα κληθεί η ευρωζώνη να χρηματοδοτήσει όλο το πακέτο των 26 δισεκατομμυρίων ευρώ του μεριδίου του ΔΝΤ. Είναι και καθαρά οικονομικό. Από τα όσα προαναφέρθηκαν, είναι προφανής ο κίνδυνος να τελειώσουμε και με το τρίτο μνημόνιο και να βρεθούμε αμέσως αντιμέτωποι με ένα... τέταρτο, καθώς δεν θα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με ίδιους πόρους τους τόκους και τα χρεολύσια της επόμενης δεκαετίας.χρέοςμνημόνιοαναδιάρθρωσηIssue: 1883Issue date: 17-09-2015Has video: