Η Χαμάς και τα ευρωπαϊκά αδιέξοδα

«Λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα». Η έκφραση προέρχεται από τα «Απομνημονεύματα» του Ξενοφώντος, όταν μιλά ο Σωκράτης για τις ιδιότητες του στρατηγού.

Η τρομοκρατία, που εκδηλώθηκε σε βάρος πολιτών του Ισραήλ με την πολεμική επιχείρηση της Χαμάς, πάγωσε όλο τον κόσμο. Όμως δυστυχώς αντί όλοι να παραμείνουμε σταθερά και επίμονα επικεντρωμένοι στην άμεση ανάγκη συντονισμένης αντιμετώπισης της τρομοκρατίας διολισθαίνουμε για μία ακόμη φορά στην ιστορική και πολιτική ανάλυση της σύγκρουσης Ισραήλ – Αράβων.

Η επίλυση του Παλαιστινιακού σαφέστατα

ορίζεται από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, τις συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ (Αίγυπτος – Ισραήλ, 17 Σεπτεμβρίου 1978), την πρωτοβουλία του Όσλο (1999), τη διαμεσολάβηση της Αιγύπτου μεταξύ των παλαιστινιακών πλευρών. Αταλάντευτη παραμένει η επιμονή στο δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ και της ασφαλούς διαβίωσης των πολιτών του χωρίς να εκχωρούνται και να παραβλέπονται τα δικαιώματα των Παλαιστινίων στη βάση της λύσης των δύο κρατών και της ασφαλούς διαβίωσης στο κράτος τους. Όλα, πολιτικά και διπλωματικά, σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ, οφείλουν να εξελίσσονται στη βάση των δύο κρατών, στα όρια του 1967, με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ και διασφάλιση ειρηνικής και ασφαλούς συμβίωσης των πολιτών, που θα συμπεριλαμβάνονται στην επικράτεια των δύο κρατών.

Ο «σίφουνας» Τραμπ

Στην κινούμενη άμμο της Μέσης Ανατολής, με την υπογραφή της συμφωνίας JCPOA (Ρ5+1, Βιέννη 14 Ιουλίου 2015) εκτιμήθηκε ότι το Ιράν επανέρχεται στον συντονισμένο διεθνή διάλογο για ένα πολύ σοβαρό θέμα, τα πυρηνικά, που αφορά στην ειρήνη σε όλο τον κόσμο. Διαφαινόταν ότι με τη συμφωνία θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν, στο πλαίσιο που διαμορφωνόταν, και οι ανησυχίες του Ισραήλ από τις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν.

Η εκλογή Τράμπ στην Προεδρία των ΗΠΑ σηματοδότησε την άμεση καταστροφή της κατάστασης που μεθοδικά επέτυχε η διακυβέρνηση Ομπάμα, θέτοντας στο περιθώριο των ανταγωνισμών με μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία συγκρουσιακές σχέσεις του παρελθόντος.

Ο κ. Τράμπ ανακοίνωσε αμέσως μετά την ανάληψη των υψηλών του καθηκόντων την αποχώρηση από τη συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν, επέβαλε κυρώσεις στις ευρωπαϊκές εταιρείες κυρίως Airbus, Total, Peugeot, που προχωρούσαν σε μεγάλα συμβόλαια με την Τεχεράνη μετά το ξεπάγωμα των σχέσεων, πολιτικών και οικονομικών. Την ίδια στιγμή διέκοψε κάθε επαφή με την Παλαιστινιακή Αρχή, αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και σε επίσημες επαφές, κυρίως με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αποδέχθηκε τη θέση που χαρακτήριζε, όπως αποδείχθηκε χωρίς στοιχεία, ότι το Κατάρ ενισχύει κάθε μορφή τρομοκρατίας.

Την ίδια στιγμή ο Πρόεδρος των ΗΠΑ ενίσχυε με δηλώσεις και ενέργειες τις αναθεωρητικές τακτικές της Τουρκίας στο έδαφος της οποίας εδρεύουν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, ενώ ο κ. Ερντογάν διαπιστωμένα διατηρούσε σχέσεις, οικονομικές και πολιτικές, με την Τεχεράνη.

Οι Ευρωπαίοι

Από την πλευρά της η Ε.Ε., προβάλλοντας θέματα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (π.χ. υπόθεση δολοφονίας Ιταλού φοιτητή στην Αίγυπτο) αντιμετωπίζει με χαρακτηριστική ευρωπαϊκή νοοτροπία ΜΚΟ κάθε προσπάθεια του Προέδρου Σίσι να εκκαθαρίσει τις βάσεις τρομοκρατών, που επιχειρούν από τη χερσόνησο του Σινά, αλλά και ενισχύουν έμπρακτα τα «λαγούμια» των τρομοκρατών που εγκαταστάθηκαν και ελέγχουν τη Λωρίδα της Γάζας.

«Πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα» στις ΗΠΑ και την Ε.Ε… Ακολούθησε η εκλογή του Προέδρου Μπάϊντεν. Η προσπάθεια απεμπλοκής από διάφορα πεδία διεθνών αναμετρήσεων συνεχίζεται, αλλά με τρόπο που λαμβάνει υπόψη του τα διεθνή δεδομένα. Ενισχύονται οι περιφερειακές συνεργασίες, που εξελίσσονται σε στρατηγικές συμμαχίες. Εφαρμόζεται αυστηρά η νομοθεσία των ΗΠΑ σε χώρες που με τη συμπεριφορά τους απειλούν τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον και των ευρωατλαντικών συμμάχων.

Εφιστάται η προσοχή στο Ισραήλ ώστε να αντιμετωπίσει το Παλαιστινιακό και στην πραγματικότητα της αραβικής διάστασης, χωρίς να εκτρέφεται ρεβανσιστική η τρομοκρατική προοπτική.

Ενισχύονται οι προσεγγίσεις Αράβων – Ισραήλ, Αράβων – Ιράν, οι προσπάθειες διαπαλαιστινιακής προσέγγισης με πρωτοβουλία της Αιγύπτου. Στον ανθρωπιστικό τομέα αναδεικνύεται το έργο του Κατάρ και η υποβοηθητική παρουσία της Τουρκίας, κυρίως προς τον δοκιμαζόμενο πληθυσμό στη Γάζα.

Από τις εξελίξεις στην περιοχή δεν μπορεί να παραβλέπεται η άοκνη, συνεχής και συνεπής προσπάθεια του Ομάν και του Κουβέιτ, που επέτυχαν την εκτόνωση της έντασης μεταξύ των χωρών του Κόλπου και του Κατάρ.

Αραβική «συνεννόηση»

Το 2021 τερματίζεται οριστικά η αντιπαράθεση Σαουδικής Αραβίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Μπαχρέιν, Αιγύπτου που στρεφόταν κατά του Κατάρ, με καταλυτική πρωτοβουλία και ενέργειες της Σαουδικής Αραβίας. Η αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των πρώην συγκρουόμενων επιτυγχάνεται με μεγάλες ταχύτητες, παρά την τήρηση αυστηρών απαιτήσεων από την πλευρά των ΗΑΕ.

Η Ντόχα επανέρχεται στα διεθνή δρώμενα και παρά τη διατήρηση στενής πολιτικής, οικονομικής και διπλωματικής σχέσης με την Άγκυρα διαπιστώνεται διαμόρφωση της μεταξύ τους σχέσης με αυστηρότερους όρους φιλικής επικοινωνίας, κυρίως μετά την επιχειρηματική συνεργασία του Κατάρ και της Exxon στην εκμετάλλευση ενεργειακών πεδίων της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Στην Ευρώπη εκδηλώνεται η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ως συνέχεια της κριμαϊκής προσάρτησης από τη Ρωσία το 2014. Θεμελιώδης ανατροπή του Ελσίνκι μπροστά στην οποία ολόκληρος ο κόσμος πάλι πάγωσε και δεν απαίτησε την άμεση εφαρμογή των αποφασισμένων για διατήρηση των εξωτερικών συνόρων, όπως διαμορφώθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η κυβέρνηση Νετανιάχου

Στο Ισραήλ εκλέγεται νέα κυβέρνηση συνεργασίας του κ. Νετανιάχου, που συμπεριλαμβάνει ακραίες πολιτικές εκφράσεις μειοψηφιών ισραηλινών κομμάτων, με αποτέλεσμα να ενταθούν δυσπιστία, απογοήτευση και προβληματισμός, καταστάσεις που επεκτείνονται σε πυλώνες της δομής και καλής λειτουργίας του θεσμικού Ισραήλ.

Η επικοινωνία των ειδικών υπηρεσιών Ισραήλ – Παλαιστινιακής Αρχής σταδιακά αποδομείται, από τη στιγμή που διαπιστώνεται επικοινωνία των ισραηλινών ειδικών υπηρεσιών και με τη Χαμάς.

Μετά τη σύσταση της νέας κυβέρνησης Νετανιάχου διακόπτεται οριστικά κάθε επικοινωνία ανταλλαγής πληροφοριών Ισραήλ – Παλαιστινιακής Αρχής, λίγους μήνες πριν εκδηλωθεί η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς.

Πολλά ερωτήματα απασχολούν επίσης τους ερευνητές και αναλυτές των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή ΜΕΝΑ κυρίως μετά τη σημαντική προσέγγιση Αραβικών κρατών με το Ισραήλ, την αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων Σαουδικής Αραβίας – Ιράν και την προετοιμαζόμενη επιστροφή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο.

Δεν «ακούστηκε» το αλάρμ

Η Αίγυπτος, που δραστηριοποιείται και διαμεσολαβεί ουσιαστικά για την προσέγγιση των παλαιστινιακών πλευρών, ώστε να πραγματοποιηθούν οι εκλογές στην Παλαιστίνη, ειδοποιεί τους Ισραηλινούς, αλλά και τις ΗΠΑ για την επικείμενη επίθεση της Χαμάς στο έδαφος του Ισραήλ.

Ο μηχανισμός δεν κινητοποιείται και όλος ο κόσμος κυριολεκτικά παγώνει όχι μόνο από την ένταση της θερμής σύγκρουσης, αλλά από την ακρότατη βία και τις φρικαλεότητες των επιτιθεμένων.

Στρατηγικά επίσης τίθενται πολλά σημαντικά ερωτήματα, που για πολλά χρόνια θα απασχολήσουν σχολές πολέμου για τις τακτικές, τις υποδομές, τον εξοπλισμό των τούνελ και την εγκατάσταση των βάσεων εκτόξευσης 7.000 και πλέον ρουκετών, που δεν εντόπισαν εξελιγμένα τεχνολογικά λογισμικά, ηλεκτρονικά συστήματα επόμενων γενεών, αλλά και για τις δυνατότητες του ανθρώπινου μυαλού να ακυρώνει με «χειρονακτικές» διαδικασίες κάθε εξελιγμένη τεχνολογική εφαρμογή και τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης.

Πάντοτε, όσοι διπλωμάτες υπηρετούν στην ευρύτατη καθ΄ ημάς Ανατολή, επισημαίνουν επίμονα και συστηματικά την πραγματοποίηση τεραστίων πληρωμών «με τη βαλίτσα», όπως καθημερινά συμβαίνει ακόμη και σήμερα μεταξύ ενδιαφερόμενων στον οικονομικά και πολιτικά αποσταθεροποιημένο Λίβανο, αλλά και τις μεταφορές πολεμικού υλικού από χέρι σε χέρι ή με τα συμπαθή και υπομονετικά γαϊδουράκια, ζώα σημαντικά στα καραβάνια της ερήμου, αλλά και συμβολικά στην είσοδο του Χριστού στην Ιερουσαλήμ.

Η Ελλάδα απερίφραστα υποστήριξε τις ξεκάθαρες θέσεις που συνδιαμορφώνει διμερώς με το Ισραήλ, αλλά και γεωστρατηγικά με τους Άραβες και τους ευρωατλαντικούς εταίρους.

Δυστυχώς η Ε.Ε., παρά τις ξεκάθαρες τοποθετήσεις των μελών της έναντι της τρομοκρατίας που εξελίσσεται σε βάρος του Ισραήλ, πλατειάζει ασυντόνιστα και επικίνδυνα επί θεμάτων ανθρωπιστικής βοήθειας μπλέκοντας τη βοήθεια προς την Παλαιστίνη, που διαχειρίζεται με την Παλαιστινιακή Αρχή, έστω και αν μέρος της καταλήγει πάντοτε σε συντονισμό με τη Ραμάλα στη Λωρίδα της Γάζας.

Χρειάστηκαν πολλές ημέρες και δηλώσεις επί δηλώσεων για να διευκρινισθεί κυρίως προς τους Ευρωπαίους πολίτες τι πραγματικά υποστηρίζουν οι Βρυξέλλες για την κρίση στο έδαφος του Ισραήλ.

Ελλάδα και Τουρκία

Όταν ο κόσμος όλος δοκιμάζεται για μία φορά ακόμη στις αρχές του, τις αντοχές του και στην ανοχή του γιατί τίθεται προβληματισμός στην Ελλάδα αναφορικά με την επικείμενη πολιτική συνομιλία Αθηνών – Αγκύρας υπό την υφυπουργό Εξωτερικών της χώρας μας;

Ο διμερής διάλογος και η επέκτασή του στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αρχίσει στην Αθήνα με τη χώρα μας διπλωματικά ενισχυμένη, χάριν της πολιτικής και διπλωματικής της συνέπειας, και την Άγκυρα εμπλεγμένη, με κυρίαρχες επιλογές της, σε συγκρουσιακή σχέση με την Ουάσιγκτον, το Ισραήλ, ακόμη και τη Σαουδική Αραβία.

Η ευκαιρία των συνομιλιών παρέχει περιθώριο ουσιαστικών διμερών ανταλλαγών απόψεων με διεθνή προέκταση, αλλά και περιφερειακή σημασία, αν ξεπερασθούν στερεότυπα και προκαταλήψεις, όπως απαιτούν οι κ. Κυριάκος Μητσοτάκης και Ταγίπ Ερντογάν, μετά τις συναντήσεις τους στο Βίλνιους και στη Νέα Υόρκη.

Η εντολή που δόθηκε προς τους συνεργάτες των δύο ηγετών απαιτεί ενίσχυση της πιθανώς «γυάλινης στέγης» των διμερών συνομιλιών και όχι θραύση, με αποτέλεσμα να μείνουν και πάλι «άστεγες» οι προοπτικές προσέγγισης. Αναμφισβήτητα απαιτείται ψυχραιμία και πολιτικό σθένος για να αποδώσουν οι εργασίες της πρώτης και των επόμενων πολιτικών συναντήσεων, μέσα σε ένα ακραία αναστατωμένο διεθνές περιβάλλον, προσαρμοσμένες στις ανάγκες της Ευρώπης, του ΝΑΤΟ, των περιφερειακών συνεργασιών, πολιτικών, οικονομικών και ενεργειακών στη Μέση Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο.

* Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Πόλεμος στο Ισραήλ: Γιατί η Ιερουσαλήμ φοβάται την δημιουργία «τρίτου μετώπου» στη Δυτική Όχθη (videos)

Τζόρτζια Μελόνι: Ο σύντροφός της παραδέχεται παράλληλη σχέση και προτείνει τρίο σε συνάδελφό του (videos)

Τζ. Κ. Ρόουλινγκ: Αμετανόητη στις τρανσφοβικές απόψεις της – «Ευχαρίστως θα πήγαινα και φυλακή»