«Ελάχιστα Ενθυμήματα» του Άγγελου Ελεφάντη

Ο Άγγελος Ελεφάντης (1936-2008) ήταν ένας διακριτός διανοούμενος της λεγόμενης «Ανανεωτικής Αριστεράς»: ήταν διακριτός, επειδή ουδέποτε κατέλαβε κάποιον ακαδημαϊκό τίτλο, επειδή στην ωριμότητά του είχε ως κύρια ασχολία το περιοδικό «Πολίτης», επειδή σε αντίθεση με άλλους λόγιους του ίδιου ή παρεμφερούς χώρου οργάνωνε κάθε Παρασκευή και επί σειράν ετών «ανταμώματα» σε ένα παλιό σπίτι στην οδό Κέκροπος, στην Πλάκα, επειδή ήταν μοναδικός κατασκευαστής μακαρονάδων που σερβίρονταν τις πρώτες πρωινές ώρες, επειδή έκλεινε τη λέσχη προ των θερινών διακοπών με ένα κανονικό κατάβρεγμα της αξιότιμης πελατείας

Μετά τον σεισμό του 1999 η έδρα αυτού του αξιολογότατου ιδρύματος μεταφέρθηκε στα Εξάρχεια, χωρίς βέβαια να αποκτήσει την αίγλη του προηγουμένου χώρου…

Ο Ελεφάντης ήταν κοινωνιολόγος και πολιτικός, είχε πάθος με τον «Συνασπισμό», προκαλούσε τη μήνιν πολλών και διαφόρων για τις ιδέες του – που ήταν «διεθνιστικές». Ανήκα στις τάξεις των αντιπάλων του, αλλά είχα σημειώσει μιαν αξιόλογη δική του ιδέα – αυτήν της «παραγραφής»: Πίστευε δηλαδή ότι, όπως ισχύει η παραγραφή των ατόμων για κάποιες αξιόποινες πράξεις, έτσι έπρεπε να υπάρχει και παραγραφή για πράξεις μεταξύ συλλογικοτήτων και εθνών, με μεγαλύτερα όμως χρονικά περιθώρια. Από μια άποψη, η αντίληψή του αυτή έβγαζε από τον κόπο όλους τους ισχυριζόμενους περί «ιστορικού τέλους» διαφόρων, ιδίως εδαφικών, διεκδικήσεων…

Ο Ελεφάντης, όπως είπα, ήταν κοινωνιολόγος, το πολύ κριτικός της τέχνης, όμως σε προχωρημένη ηλικία κάθισε και έγραψε τα «Ελάχιστα ενθυμήματα» – τα «Minima Memorialia», που ήταν μια αναφορά στον παππού του. Η ιστορία αυτή είχε ένα πεζό αλλά κατά βάθος συγκλονιστικό τέλος και γι’ αυτό ακριβώς αξίζει η δημοσίευσή της.

Ο Ελεφάντης παππούς ήταν Ευρυτάνας, ήταν γεννημένος τη δεκαετία του 1880 και είχε αποφύγει τη στράτευση για πολύ καιρό… Η στράτευση γινόταν ως εξής: Ερχόταν ένα απόσπασμα χωροφυλάκων, έλεγε στο χωριό ποιοι ήταν σε ηλικία για να πάνε στον στρατό, παρουσιάζονταν οι υπόχρεοι και απ’ αυτούς διάλεγαν τους πιο κατάλληλους, τους εφοδίαζαν με ξηρά τροφή και τους οδηγούσαν μέχρι τον χώρο κατάταξης.

Ο παππούς Ελεφάντης είχε αποφύγει τη στράτευση – κρυβόταν όταν εμφανιζόταν το απόσπασμα – αλλά τελικά πιάστηκε και οδηγήθηκε κι αυτός στον χώρο κατάταξης, σε μια ηλικία που ξεπερνούσε τα τριάντα χρόνια. Επειδή ήταν υψηλόκορμος, πήγε στη Βασιλική Φρουρά του Τατοΐου, όπου έπεσε σε ένα μούτρο λοχαγό και κατά τη διάρκεια ενός καυγά τον σκότωσε! Το αδίκημα τιμωρείτο με θάνατο διά τυφεκισμού, γι’ αυτό ο Ελεφάντης το ’σκασε και παρήγγειλε μέσω ενός γνωστού στη γυναίκα του να του δώσει ό,τι έχει και δεν έχει!

Με αυτά τα λεφτά κατάφερε να μπαρκάρει, να φτάσει λαθρομετανάστης στην Αμερική, να γλιτώσει βέβαια τη συμμετοχή στους πολέμους του 1912 – 1922 (θετικό σχόλιο του Ελεφάντη εγγονού…), να κάνει προκοπή με ένα μαγαζί, από τις εισπράξεις του οποίου βοηθούσε κατά καιρούς την οικογένεια, και τέλος να πεθάνει – στα πρόθυρα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η οικογένεια επιχειρεί τότε να πάρει τα λεφτά της κληρονομιάς, αλλά ο πόλεμος που έρχεται ματαιώνει όλες τις προσπάθειες. Τη μεταπολεμική περίοδο ψηφίζεται ένας νόμος που εξομοιώνει την αξία της μεταπολεμικής δραχμής με την προπολεμική, αλλά η μεταπολεμική δραχμή είναι πληθωριστική, οπότε ο πατέρας Ελεφάντης πηγαίνει με τα πληθωριστικά λεφτά και αγοράζει ό,τι είναι δυνατόν: μια κούτα τσιγάρα για τον ίδιο και ένα μαντήλι για τη γυναίκα του…

Αυτή η ιστορία, που είναι πέρα για πέρα αληθινή, είναι στη διάθεση κάθε σεναριογράφου και σκηνοθέτη. Αξίζει να δει το φως, υπό μορφή σίριαλ ή όπως αλλιώς θέλουν. Εγώ προσωπικά την κρίνω άξια να μείνει, μνημείο των καιρών, των ηθών και των ανθρώπων.

*Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

ΚΚΕ: Ζητά νέα εκλογική ενίσχυση για μαχητική αντιπολίτευση

Η επόμενη μέρα στην Τουρκία: Και τώρα τι;

ΠΑΣΟΚ: Φόβος για νέο γύρο… fake news από τη ΝΔ