H ασφαλιστική μεταρρύθμιση είναι «ταξική», οι αριθμοί όχι

ΠΟΛΙΤΙΚΗΈντυπη Έκδοση

Κομματάκι δύσκολο να εφαρμοστούν στην πράξη οι εξαγγελίες του υπουργείου Εργασίας

Ιδιαιτέρως «ταξική» χαρακτήρισε ο υπουργός Εργασίας Γιώργος Κατρούγκαλος την ασφαλιστική μεταρρύθμιση που προωθεί. Στο πλαίσιο της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε για να εξηγήσει τις προωθούμενες αλλαγές, δικαιολόγησε τη φράση λέγοντας ότι αυτή η μεταρρύθμιση ευνοεί κατά κύριο λόγο αυτούς που έχουν ασφαλιστεί για λίγα χρόνια κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου καθώς και αυτούς που έχουν χαμηλές συντάξιμες αποδοχές. «Ταξικό» δεν είναι το νομοσχέδιο μόνο για τους υποψήφιους συνταξιούχους, αλλά και για τους σημερινούς απασχολούμενους, που έχουν πολλά χρόνια ακόμη μπροστά τους μέχρι να φτάσει η ώρα να συνταξιοδοτηθούν. Γι’ αυτούς η έννοια δικαιολογείται ως εξής: Όσοι εισπράττουν (ή δηλώνουν, καθώς οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται) λίγα από τη δουλειά τους ευνοούνται, σε αντίθεση με αυτούς που έχουν (ή δηλώνουν) περισσότερες αποδοχές, οι οποίοι καλούνται να βάλουν βαθύτερα το χέρι στην τσέπη. Αυτή η «ταξική», κατά τον Γιώργο Κατρούγκαλο, προσέγγιση δεν αφορά μόνο την προωθούμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Συνολικά η κυβέρνηση έχει ταχθεί αρκετές φορές υπέρ τέτοιων αλλαγών που ευνοούν τους πολλούς και μη έχοντες. Στο φορολογικό, για παράδειγμα, η λύση της ενιαίας φορολογικής κλίμακας προωθείται προκειμένου να ελαφρυνθούν ή ακόμη και να απαλλαγούν πλήρως αυτοί που δηλώνουν τα λιγότερα. Αντίστοιχα σχέδια γίνονται και για τον νέο φόρο ακινήτων, ο οποίος θα αντικαταστήσει τον ΕΝΦΙΑ μέσα στο 2016. Το ζητούμενο για την κυβερνητική πλευρά είναι να θεσπιστεί ένας νέος φόρος, από τον οποίο θα απαλλάσσεται η πολύ μικρή ιδιοκτησία. Για να γίνει αυτό, θα θεσπιστεί ένα – έστω και μικρό – αφορολόγητο, ενώ τα βάρη θα μεταφερθούν σε όσους έχουν τις μεγαλύτερες περιουσίες. Αυτή η «ταξική» προσέγγιση του ασφαλιστικού και του φορολογικού θεωρητικά δεν θα μπορούσε να βρίσκει κανέναν αντίθετο. Ποιος θα ήθελε σε μια χώρα, η οποία μαστίζεται από εξαιρετικά υψηλή ανεργία και πολύ μεγάλα ποσοστά φτώχειας, να φορτώνονται με φορολογικά και ασφαλιστικά βάρη οι πιο αδύναμοι στα χαρτιά; Κι όμως, στην πράξη, μια τέτοια «ταξική» πολιτική μπορεί να προκαλέσει τεράστια προβλήματα στα δημόσια έσοδα αλλά και στα οικονομικά των ασφαλιστικών ταμείων. Ο λόγος; Ολόκληρο το οικοδόμημα αυτής της πολιτικής στηρίζεται πάνω σε μια παραδοχή: ότι οι φορολογικές δηλώσεις αποτυπώνουν τα πραγματικά στοιχεία των εισοδημάτων. Βάσει αυτής της παραδοχής, οι έχοντες ανάγκη να απαλλαγούν από τα βάρη, ή έστω να ελαφρυνθούν, φτάνουν στα 5-6 εκατομμύρια σε ένα σύνολο 8 εκατομμυρίων φορολογουμένων, ενώ αυτοί που απομένουν να πληρώσουν περισσότερα μόνο και μόνο γιατί δηλώνουν υψηλότερα εισοδήματα περιορίζονται σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες. Στον αέραΑυτομάτως ανακύπτει το ερώτημα: Μπορούν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες να σηκώσουν τόσα βάρη ώστε να χρηματοδοτηθεί η ελάφρυνση των πολλών; Μια λανθασμένη απάντηση σε αυτό το ερώτημα κινδυνεύει να τινάξει στον αέρα τον κρατικό προϋπολογισμό και να επαναφέρει την αξίωση των δανειστών για τη λήψη ακόμη περισσότερων μέτρων. Είναι κοινό μυστικό στο υπουργείο Οικονομικών ότι μηχανισμός έτοιμος να ελέγξει μαζικά την αξιοπιστία των όσων αναγράφονται στις φορολογικές δηλώσεις δεν υπάρχει. ◆ Οι προετοιμασίες για το ηλεκτρονικό περιουσιολόγιο δεν έχουν καν αρχίσει.◆ Τα μέτρα ή τα κίνητρα για την πληρωμή των συναλλαγών μέσω τράπεζας (είτε με πιστωτική ή χρεωστική κάρτα είτε ακόμη και μέσω τραπεζικών λογαριασμών) μπορεί να έχουν σχεδιαστεί στα χαρτιά, ωστόσο είναι αμφίβολο αν θα προχωρήσουν πρακτικά μέσα στη χρονιά, καθώς απαιτείται πολύ μεγάλη προετοιμασία σε τεχνικό επίπεδο. ◆ Ο φοροελεγκτικός μηχανισμός της χώρας δεν είναι φτιαγμένος για να εντοπίζει τη διάσπαρτη «μικροφοροδιαφυγή» και το βάρος έχει πέσει – ελλείψει ελεγκτών – στις μεγάλες υποθέσεις. Το αποτέλεσμα αποτυπώνεται στα στατιστικά στοιχεία των φορολογικών δηλώσεων, τα οποία δύσκολα θα ανατραπούν, καθώς, εκτός από τη φοροδιαφυγή, υπάρχει και η πολυετής ύφεση που έχει «βουλιάξει» τα δηλωθέντα εισοδήματα. Τα ευρήματαΤι δείχνουν οι στατιστικές; 1 Σε σύνολο 5,89 εκατομμυρίων φορολογικών δηλώσεων (σε κάθε δήλωση αποτυπώνεται το οικογενειακό εισόδημα) ετήσιες οικογενειακές απολαβές έως 12.000 ευρώ δηλώνουν 3,7 εκατομμύρια οικογένειες. Αθροίζοντας τα εισοδήματα αυτών των οικογενειών προκύπτει ένα συνολικό ποσό της τάξεως των 16 δισ. ευρώ, που σημαίνει ότι το μέσο εισόδημα πέφτει στα 4.324 ευρώ.2 Στο αμέσως επόμενο εισοδηματικό κλιμάκιο, με τα οικογενειακά εισοδήματα 12.000 - 20.000 ευρώ, εμφανίζονται 1,1 εκατομμύρια οικογένειες, οι οποίες κατά μέσο όρο εμφανίζονται να δηλώνουν 15.455 ευρώ.3 Μεταξύ 20.000 - 30.000 ευρώ υπάρχουν 555.000 φορολογικές δηλώσεις με μέσο εισόδημα 25.225 ευρώ.4 Μεταξύ 30.000 - 50.000 ευρώ, μόλις 400.000 οικογένειες με μέσο εισόδημα 35.000 ευρώ.5 Ποιοι είναι οι «πλούσιοι» με βάση τα στοιχεία της εφορίας; Περίπου 110.000 άτομα δηλώνουν 50.000 - 100.000 ευρώ και έχουν μέσο εισόδημα 64.545 ευρώ, ενώ από 100.000 ευρώ και πάνω εντοπίζονται 25.000 δηλώσεις όλες και όλες με το μέσο δηλωθέν εισόδημα να διαμορφώνεται στα 200.000 ευρώ. Μια πιο συγκεκριμένη ματιά στα εισοδήματα των φορολογουμένων και μια ανάλυση ανά κατηγορία (αγρότης, ελεύθερος επαγγελματίας, εισοδηματίας) οδηγεί σε ακόμη πιο εντυπωσιακά ευρήματα: 1 Σύμφωνα με τα στοιχεία από την επεξεργασία των φορολογικών δηλώσεων, από τους περίπου 293.000 ελεύθερους επαγγελματίες, οι 240.000, δηλαδή το 82%, δηλώνουν κάτω από 12.500 ευρώ τον χρόνο. Οι 200.000 δεν αγγίζουν καν τα 5.000 ευρώ κατά μέσον όρο. 2 Αν κάποιος είναι εισοδηματίας (δηλαδή έχει εισοδήματα από ενοίκια), τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι δηλώνει κάτω από 12.000 ευρώ τον χρόνο, καθώς από τους 1,7 εκατομμύρια φορολογούμενους που εμφανίζουν εισοδήματα από ενοίκια μόνο 100.000 άτομα σπάνε το όριο των 12.000 ευρώ. Οι εισοδηματίες με εισοδήματα έως 12.000 ευρώ φορολογούνται σήμερα με 11%, ενώ το μνημόνιο ορίζει ότι για τα εισοδήματα του 2015 ο φόρος θα πρέπει να αυξηθεί στο 15%. 3 Στις τάξεις των αγροτών γίνεται... πάρτι χαμηλών εισοδημάτων. Σε σύνολο 532.917 φορολογουμένων, μόλις 23.332 άτομα δηλώνουν πάνω από 12.000 ευρώ. Το 80% είτε εμφανίζουν μηδενικό εισόδημα είτε δηλώνουν ποσά της τάξεως των 1.000, 2.000 και 3.000 ευρώ.

Τι αποκαλύπτουν οι φορολογικές δηλώσεις

Αυτή είναι η εικόνα, όπως αποτυπώνεται στις φορολογικές δηλώσεις. Και με βάση αυτές τις φορολογικές δηλώσεις τα συναρμόδια υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών θα πρέπει να κάνουν τους υπολογισμούς τους σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που προωθούν.

1 Το υπουργείο Εργασίας λέει ότι για τους επαγγελματίες και τους αγρότες οι ασφαλιστικές εισφορές θα πρέπει να συνδεθούν με τα καθαρά δηλωθέντα εισοδήματα. Πόσες εισφορές θα εισπράξει από έναν επαγγελματία που εμφανίζει 5.000 ευρώ τον χρόνο ή από έναν αγρότη που δηλώνει 2.500 ευρώ τον χρόνο;

Ο Κατρούγκαλος υποστήριξε ότι, συγκριτικά με το υφιστάμενο καθεστώς, οι 9 στους 10 θα ευνοηθούν, καθώς το ποσό που θα καλούνται να πληρώνουν θα είναι μικρότερο σε σχέση με αυτό που προκύπτει με βάση τις σημερινές εισφορές του ΤΕΒΕ ή του ΟΓΑ.

Δίκιο έχει σε αυτό ο υπουργός. Ποιος όμως θα κληθεί να αναλάβει το κόστος; Κατά τη χθεσινή πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής που ανέλαβε να μελετήσει το θέμα των ασφαλιστικών εισφορών για τους επαγγελματίες, διαπιστώθηκε το αυτονόητο: Αν ζητηθούν φόροι και εισφορές που φτάνουν ακόμη και στο 55% - 60% του καθαρού εισοδήματος, το πιο πιθανό είναι ότι θα μειωθεί ακόμη περισσότερο η φορολογητέα ύλη με αποτέλεσμα να υπάρξει απώλεια και από φόρους και από ασφαλιστικές εισφορές.

Ένα και μόνο στοιχείο είναι αρκετό: Όλοι μαζί οι ελεύθεροι επαγγελματίες δηλώνουν στην εφορία εισοδήματα 2,6 δισ. ευρώ. Είναι συνολικά 293.000 άτομα. Από αυτούς, περίπου 2 δισ. ευρώ δηλώνουν οι 20.000 - 25.000 που... επιμένουν να εμφανίζουν στην εφορία αποδοχές υψηλότερες των 30.000 ευρώ τον χρόνο.

Τι θα γίνει αν αυτοί υπό το βάρος των τεράστιων κρατήσεων δηλώσουν τα μισά; Το Δημόσιο θα χάσει από ΦΠΑ, από φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, από ασφαλιστικές εισφορές και από εισφορά αλληλεγγύης. Στο 1 δισ. ευρώ, περισσότερα από 700 εκατ. ευρώ επιστρέφουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο κράτος. Είναι διατεθειμένη η κυβέρνηση να αναλάβει τόσο μεγάλο οικονομικό ρίσκο;

2 Η ταξική πολιτική που θέλει να περάσει το υπουργείο Εργασίας πάσχει και σε ένα δεύτερο σημείο. Ο νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων ευνοεί αυτούς που έχουν ασφαλιστεί για τα ελάχιστα απαιτούμενα χρόνια, δηλαδή για μια δεκαπενταετία.

♦ Με 15 χρόνια ασφάλισης εξασφαλίζεις στα 67 μια σύνταξη της τάξεως των 500 - 550 ευρώ, αν οι συντάξιμες αποδοχές είναι της τάξεως των 800 - 1.000 ευρώ.

♦ Στις χαμηλές αποδοχές οι συντελεστές αναπλήρωσης φτάνουν και ξεπερνούν το 70%, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις κινούνται ακόμη και πάνω από το 80%.

♦ Αντίθετα, οι συντελεστές αναπλήρωσης για αυτούς που έχουν ασφαλιστεί για 30 ή 40 χρόνια, αλλά και για αυτούς που κατορθώνουν να φτιάξουν συντάξιμες αποδοχές άνω των 2.000 ευρώ (ο συνδυασμός σημαίνει ότι είναι οι ασφαλισμένοι που πληρώνουν τα περισσότερα στο σύστημα), μπορεί να πέφτουν και κάτω από το 55%.

Τι σημαίνει αυτό; Ισχυρό αντικίνητρο ασφάλισης. Οι αριθμοί δείχνουν ότι είναι προτιμότερο κάποιος να «κρύψει» αποδοχές και να τις διαχειριστεί από μόνος του (μέσω ενός ιδιωτικού προγράμματος ασφάλισης ή μιας μακροχρόνιας αποταμίευσης) παρά να τις «επενδύσει» στο ασφαλιστικό σύστημα. Οι πιθανές συνεννοήσεις εργοδοτών και εργαζομένων κάτω από το τραπέζι είναι πολύ επικίνδυνο να πλήξουν το επίπεδο των ασφαλιστικών εισφορών και τελικώς να γεννήσουν την ανάγκη για νέα μέτρα και περικοπές στο μέλλον.

Οι αριθμοί και τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν θα βρεθούν στο μικροσκόπιο των δανειστών τις επόμενες ημέρες. Η κοινωνικά ευαίσθητη πρόθεση της κυβέρνησης να προστατέψει τα χαμηλότερα στρώματα μπορεί να θεωρηθεί «επικίνδυνη» από τους δανειστές για τα μακροοικονομικά μεγέθη και τελικώς να απορριφθεί. Οι επόμενες ημέρες θα δείξουν πολλά...

ΑσφαλιστικόμεταρρυθμίσειςΓιώργος Κατρούγκαλοςυπουργείο ΕργασίαςIssue: 1899Issue date: 14-01-2016Has video: