Στο μυαλό του Γιώργου ή η αβάσταχτη ελαφρότητα του δημοψηφίσματος

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥΓια τον Πρωθυπουργό το δημοψήφισμα ήταν ένα όπλο για να επαναβεβαιώσει την κυριαρχία του. Τελικώς, αυτοτραυματίστηκε ο ίδιος. «Από παλιά», εξηγεί παλιός Παπανδρεϊκός, «ο Γιώργος είχε διάφορες μανίες. Με τις γυναίκες στην πολιτική και στην κυβέρνηση: την πλήρωσε με τη Λούκα. Με τους φίλους και τους εξωκοινοβουλευτικούς σε χαρτοφυλάκια: την ξαναπλήρωσε με τον Δρούτσα και τον Πανάρετο. Και με τα δημοψηφίσματα: την πλήρωσε οριστικά με τη δανειακή σύμβαση». Το πολιτικό αφήγημα του δημοψηφίσματος περνάει από την Κρήτη, προσγειώνεται ανώμαλα στις Κάννες και τερματίζει στην Αθήνα.
Οι δύο εμμονές«Το θέμα δεν είναι αν αλλά πώς και πότε θα πέσουμε». Το έλεγε κατ' ιδίαν υπουργός της κυβέρνησης που συνδέεται στενά με τον Γιώργο Παπανδρέου. Και το έλεγε ήδη από τα μέσα Σεπτεμβρίου. Η εμμονή σε μια θεωρία συνωμοσίας - που συνδέει βουλευτές, οικονομικά συμφέροντα και αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις - εξηγεί εν μέρει όσα ζήσαμε την περασμένη εβδομάδα. Τα ........
υπόλοιπα εξηγούνται από την εμμονή του σε εναλλακτικές πολιτικές λειτουργίες. Θιασώτης της συμμετοχικής δημοκρατίας, ο Παπανδρέου είχε πάντα μια ροπή να βλέπει αλλιώς τη λαϊκή κυριαρχία. Εκλογή του αρχηγού κόμματος από τη βάση αντί από συνέδριο. Δημοσκοπική διαβούλευση για την επιλογή υποψηφίων δημάρχων. Κι ένα διαχρονικό φλερτ με το δημοψήφισμα. Ποιος θυμάται ότι αιτία της εκτράχυνσης της ήδη κακής σχέσης του Παπανδρέου με τον Κώστα Σημίτη ήταν η αντίδραση του δεύτερου στην επιμονή του πρώτου, ως αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, σε ανάγκη δημοψηφίσματος για το Ευρωσύνταγμα; Αυτά το μακρινό καλοκαίρι του 2008. Πίσω στο παρόν, το δημοψήφισμα είναι κάτι που συζητά το Μέγαρο Μαξίμου από την περασμένη άνοιξη. Η ιδέα κερδίζει έδαφος κι αρχίζει να αποκτά ορίζοντα υλοποίησης τον Ιούνιο του 2011, όταν το Σύνταγμα πλημμυρίζει από «Αγανακτισμένους». Κάπου εκεί αρχίζει να δρομολογείται ο σχετικός νόμος που ετοίμασε ο υπουργός Εσωτερικών Χάρης Καστανίδης. Είναι προφανές ότι το δημοψήφισμα νομοθετείται για να μπορεί να γίνει. Οταν, τέλος Αυγούστου, ο νόμος Καστανίδη συζητείται από την κυβέρνηση, ο Νίκος Σηφουνάκης νομίζει ότι το δημοψήφισμα - όπως συμβαίνει σε ξένες χώρες - θα έχει περισσότερα ερωτήματα. Αρα ένα από αυτό θα μπορούσε να είναι ο χωρισμός Εκκλησίας-Κράτους. Του εξηγούν ότι δεν είναι αυτή η περίπτωση. Εξαρχής το δημοψήφισμα προορίζεται να αφορά την οικονομική πολιτική από το Μνημόνιο και μετά. Και μόνο. Μένει να εξειδικευθεί το ερώτημα, ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα με το Σύνταγμα, και να μπορεί να εξασφαλισθεί το «ΝΑΙ». Το δημοψήφισμα συνιστά λοιπόν εναλλακτική λύση έναντι των εκλογών. Οπως λέει υπουργός που δεν είναι οπαδός του δημοψηφίσματος: «Θα κληθείς να πεις "ναι" ή "όχι" στο ευρώ που θα ερμηνευθεί ως "ναι" ή "όχι" στον Παπανδρέου...». Φυσικά, σε όλα αυτά θα μπορούσε κανείς να προσθέσει την εμμονή της παραμονής στην εξουσία. Στα μέσα Οκτωβρίου, παράγων του κυβερνητικού συστήματος, όχι Παπανδρεϊκός, έλεγε ότι «ο Γιώργος δεν προτίθεται να πάρει καμία πρωτοβουλία πο