Πιότρ Κροπότκιν: Ο αναρχικός πρίγκιπας της Ρωσίας

Η Καταγωγή των Ειδών του Δαρβίνου έχει προκαλέσει μεγάλες διαμάχες. Η μεγαλύτερη από αυτές ήταν φυσικά της επιστήμης με τη θρησκεία. Ωστόσο και μέσα στους επιστημονικούς κόλπους θα υπήρχαν διαφωνίες...
Ένα από τα πιο φλέγοντα θέματα ήταν αν η φύση ευνοούσε συνεργασίες ή ανταγωνιστικές συμπεριφορές, μια μάχη που μαίνεται ακόμα και σήμερα. Για σχεδόν 100 χρόνια, το μόνο άτομο που θα υπερασπιζόταν με τόσο πάθος τη μελέτη της εξέλιξης της συνεργασίας ήταν ο Πιοτρ Κροπότκιν.

Ο Πιοτρ Κροπότκιν ταξίδεψε στον κόσμο μιλώντας για την εξέλιξη της συνεργασίας τόσο στα ζώα όσο και στους ανθρώπους και την οποία ονόμασε «αμοιβαία βοήθεια». Φυλακίστηκε και εκδιώχθηκε από πολλές -αξιοσέβαστες χώρες της εποχής. Ο Lee Alan Dugatkin, συγγραφέας του "The Prince of Evolution: Peter Kropotkin's Adventures in Science and Politics", εξηγεί ότι ο Κροπότκιν δεν ήταν μόνο πρόσωπο της επιστήμης και της συνεργασίας, ήταν και το πρόσωπο του αναρχικού κινήματος. Για τον στοχαστή Πιοτρ, η συνεργασία ήταν η κυρίαρχη εξελικτική κινητήρια δύναμη κάθε κοινωνικής ζωής, από τα μικρόβια ως τον άνθρωπο.

Ο Κροπότκιν ήταν Ρώσος πρίγκιπας. Ο δάσκαλός του, Poulain του δίδαξε τη γαλλική επανάσταση και έβαλε λαθραία τις αναρχικές ιδέες στο βασιλικής καταγωγής νοικοκυριό Κροπότκιν. Το 1854 όταν ήταν μόλις 12, ο Κροπότκιν θα αποποιηθεί τον τίτλο του, ωστόσο θα παραμείνει ένα παιδί με πολλά προνόμια. Μια συνάντηση άλλωστε που είχε με τον τσάρο Νικόλαο Ι σε ένα βασιλικό χορό, θα τον βοηθήχει χρόνια αργότερα να καταλήξει στην επίλεκτη στρατιωτική σχολή, το Σώμα των πριγκίπων. Ο πατέρας του Κροπότκιν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξος για τις προοπτικές του γιου του σε αυτή την ελίτ που θα προετοίμαζε τους νέους ηγέτες της Ρωσίας. Ο Πιοτρ όμως, δεν συμμεριζόταν τη χαρά του. "Η μία μέρα μετά την άλλη περνάνε" είχε γράψει στον αγαπημένο του αδελφό Σάσα, "αυτές είναι οι καλύτερες μέρες της ζωής και δεν μπορούμε να τις χαρούμε, απλά φυτοζωούμε, δεν ζούμε." Παρά το ατίθασο πνεύμα του, έγινε γρήγορα επικεφαλής στο Σώμα και ήρθε πολύ κοντά στον Τσάρο Αλέξανδρο ΙΙ (ο οποίος είχε διαδεχθεί τον Νικόλαο τον Ι). Όταν δεν κάλυπτε τις ανάγκες του τσάρου και δεν λάμβανε αποφάσεις για το Σώμα των πριγκίπων, ο Πιοτρ περνούσε το χρόνο του κάνοντας αυτό που αγαπούσε περισσότερο: να θαυμάζει και να εκτιμά την ομορφιά της φύσης, να διαβάζει σχετικά με την έκρηξη του αναρχικού κινήματος στη Ρωσία και να μελετά ριζοσπαστικές νέες ιδέες σχετικά με την εξέλιξη από έναν Άγγλο με το όνομα Charles Darwin.

Ένα από τα προνόμια του να είναι ο κορυφαίος φοιτητής στο Σώμα των πριγκίπων, ήταν ότι όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1862, είχε την επιλογή να εργαστεί σε οποιαδήποτε κυβέρνηση επιθυμούσε. Προς έκπληξη των φίλων του και αμηχανία του πατέρα του, ζήτησε να βρεθεί στην κυβέρνηση μιας περιοχής της Σιβηρίας που είχε προσαρτηθεί τότε, δίπλα στον ποταμό Αμούρ. Η περίεργη επιλογή τράβηξε την προσοχή του τσάρου Αλέξανδρου Β ', ο οποίος τον ρώτησε: "Θέλετε να πάτε στη Σιβηρία; Δεν φοβόσαστε να βρεθείτε τόσο μακριά;" "Όχι" απάντησε ο Πιοτρ, "θέλω να εργαστώ." "Τότε λοιπόν να πάτε" απάντησε ο τσάρος. "Είστε χρήσιμος παντού." Και έτσι, στις 27 του Ιουλίου του 1862, ο Κροπότκιν πήγε στη Σιβηρία. Οι περιπέτειες του Πιοτρ Κροπότκιν τα πέντε χρόνια που παρέμεινε στη Σιβηρία, θα μπορούσαν να είναι σενάρια ταινιών.

Είχε διασχίσει σχεδόν 50.000 μίλια με έλκηθρο στην παγωμένη περιοχή, φορώντας γούνες και σκεπασμένος με κουβέρτες στους -40 και -60 βαθμούς. Η δουλειά του ήταν να επιθεωρεί τις φυλακές της Σιβηρίας, οι οποίες δεν φιλοξενούσαν μόνο εγκληματίες, αλλά και αντικαθεστωτικούς που είχαν εξεγερθεί. Το έκανε ευσυνείδητα, αλλά με μεγάλη αηδία. Τα σύνορα της Σιβηρίας έγραψε, θα πρέπει να έχουν μια πινακίδα όπως αυτή από Κόλαση του Δάντη: "Όσοι Έρχεστε Εδώ, Εγκαταλείψτε κάθε Ελπίδα". Το υπόλοιπο της ζωής του το αφιέρωσε στο να μάθει περισσότερα για την φιλοσοφία της αναρχίας (συχνά, από τους αναρχικούς ηγέτες που είχαν εξοριστεί στη Σιβηρία) και το σημαντικότερο, μελετώντας την φυσική ιστορία των ζώων και των ανθρώπων εκεί.

Ο Κροπότκιν περίμενε με αγωνία να δει ένα σκυλί να κατασπαράζει άλλο σκυλί, σύμφωνα με τη δαρβινική θεωρία του ανταγωνισμού. Τελικά δεν τα κατάφερε "Εγώ πάντως δεν κατάφερα να δω ανταγωνισμό μεταξύ ζώων που ανήκουν στο ίδιο είδος. Και έψαξα αρκετά", έγραψε ο Κροπότκιν. Αντ 'αυτού είδε αλληλοβοήθεια παντού, "είδα αμοιβαία βοήθεια και αμοιβαία υποστήριξη, σε βαθμό που με έκανε να υποψιάζομαι ότι είναι το χαρακτηριστικό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία για τη διατήρηση της ζωής.

Τη διατήρηση του κάθε είδους και την περαιτέρω εξέλιξή του" και δεν ήταν μόνο σε ζώα. Οι αγρότες στα χωριά που επισκέφτηκε βοθούσαν συνεχώς ο ένας τον άλλον στον αγώνα τους ενάντια στο αφιλόξενο περιβάλλον της Σιβηρίας. Ο ίδιος συσχέτισε μάλιστα τον βαθμό της αλληλοβοήθειας που είδε σε ένα χωριό αγροτών και την απόσταση του εν λόγω χωριού από το κέντρο λήψης αποφάσεων τηε κυβέρνησης (όσο μεγαλύτερη η απόσταση, τόσο μεγαλύτερη η αλληλοβοήθεια). Ήταν ακριβώς αυτό που πρότειναν οι αναρχικοί. "Έχασα στη Σιβηρία" έγραψε," Ήμουν έτοιμος να γίνω αναρχικός".

Ήταν έτοιμος να αμφισβητήσει τη θεωρία ότι η φυσική εξέλιξη οδήγούσε μόνο στον ανταγωνισμό. Παρέμενε δαρβινιστής, αλλά σκεφτόταν έντονα ότι ακόμη και σε τέτοια κλίματα, όπως της Σιβηρίας, η εξέλιξη θα μπορούσε να οδηγήσει στην αλληλοβοήθεια και όχι μόνο στον ανταγωνισμό. Οι εκκολαπτόμενες ιδέες του για την αναρχία και η βιολογική εξέλιξη είχαν αρχίσει να συγχωνεύονται σε μία μεγάλη ιδέα. Μετά από πέντε χρόνια στη Σιβηρία, ο Κροπότκιν μετακινήθηκε για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, όπου υποτίθεται ότι θα ασχολούνταν με τα μαθηματικά, στην πραγματικότητα όμως ο ίδιος μελετούσε πώς θα γινόταν ένας σπουδαίος αναρχικός. Ήταν αρκετά καλός σε αυτό, τόσο που όταν ο τσάρος αντιλήφθηκε τι συμβαίνει, διέταξε να τον συλλάβουν και να τον ρίξουν στη φυλακή της Αγίας Πετρούπολης. Αφού υπέφερε αρκετές κακουχίες, τελικά ο Πιοτρ δραπέτευσε. Μήνες προετοιμασίας, κατάσκοποι μέσα κι έξω από τη φυλακή και ένα καλά μελετημένο σχέδιο τον έφεραν έξω από τα κάγκελα.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ