Οι λόγοι για την άνοδο των εξτρεμιστών στη Συρία

Στη διάρκεια της επίσκεψής του στο Παρίσι, τον περασμένο Ιούλιο, ο αρχηγός του Ελεύθερου Συριακού Στρατού Σελίμ Ιντρίς δήλωσε ότι η άνοδος των εξτρεμιστικών οργανώσεων στη Συρία δεν ήταν παρά μια εφεύρεση των δυτικών δημοσιογράφων.
Έξι μήνες αργότερα, ο ίδιος αυτός άνθρωπος δεν μπορεί να μεταβεί στις ζώνες που ελέγχουν οι αντάρτες εξαιτίας της επιρροής των ισλαμιστικών εκείνων οργανώσεων που το καλοκαίρι προσπαθούσε να υποβαθμίσει. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά οι δικές του δυνάμεις αποτελούν σήμερα σχεδόν αμελητέα ποσότητα.

Το τελευταίο πλήγμα για τους «μετριοπαθείς» αντάρτες ήταν η απώλεια του Μπαμπ ελ Χάουα, ενός στρατηγικού σημείου στα σύνορα με την Τουρκία. Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός διατηρούσε εκεί το αρχηγείο του και διάφορες αποθήκες όπλων, τις οποίες κατέλαβε μια καινούργια συμμαχία που συγκροτήθηκε στις αρχές Δεκεμβρίου, το Ισλαμικό Μέτωπο. Πολλοί διοικητές του ΕΣΣ, φοβούμενοι για τη ζωή τους, κατέφυγαν στην Τουρκία. Όπως γράφει ο Ζαν-Πιερ Περέν στη Liberation, ο πόλεμος στη Συρία εξελίσσεται πλέον σε μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε ισλαμιστικές οργανώσεις, ένα μέρος των οποίων ακολουθεί την τζιχάντ, και στις δυνάμεις που παραμένουν πιστές στον Άσαντ.

Η συριακή εξέγερση, που αρχικά ήταν ειρηνική, στρατιωτικοποιήθηκε από το καλοκαίρι του 2011 προκειμένου να αντιμετωπιστεί η άγρια καταστολή του καθεστώτος. Ο ΕΣΣ, που αρχικά είχε στόχο να προστατεύει τα θύματα της καταστολής, αναγκάστηκε στη συνέχεια να υπερασπιστεί τις πόλεις που είχαν ξεσηκωθεί. Το πραγματικό τεστ ήταν η μακρά πολιορκία της πόλης Χομς, την οποία είχε περικυκλώσει η 4η Τεθωρακισμένη Μεραρχία. Κι εκεί φάνηκε η αδυναμία του ΕΣΣ, καθώς δεν μπόρεσε να κόψει τον ανεφοδιασμό των καθεστωτικών στρατευμάτων.

«Ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός ουσιαστικά δεν υπήρξε ποτέ στο πεδίο της μάχης. Ήταν μια ετικέτα που μπήκε σε διάφορες αντάρτικες οργανώσεις», λέει ο Φρεντερίκ Μπαλάνς, διευθυντής της γαλλικής ομάδας ερευνών και μελετών για τη Μεσόγειο. Πολλές από τις οργανώσεις αυτές, όπως οι Ταξιαρχίες του Τοουχίντ που δρουν στο Χαλέπι, είχαν από την αρχή ισλαμική ατζέντα. «Ο λόγος που εντάχθηκαν στον ΕΣΣ ήταν ότι ήλπιζαν να λάβουν όπλα από τις δυτικές χώρες», επισημαίνει ο γάλλος αναλυτής. Όταν φάνηκε ότι αυτά τα όπλα δεν θα έρχονταν ποτέ, οι οργανώσεις εγκατέλειψαν τον ΕΣΣ. Η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να μην επέμβουν στρατιωτικά μετά την επίθεση του καθεστώτος με χημικά όπλα επιτάχυνε αυτές τις κινήσεις.

Στις 22 Νοεμβρίου ιδρύθηκε το Ισλαμικό Μέτωπο, στο οποίο μετέχουν οι επτά κυριότερες αντάρτικες οργανώσεις και οι καλύτεροι διοικητές της εξέγερσης. Στις 3 Δεκεμβρίου σημειώθηκε η επίσημη ρήξη ανάμεσα στον ΕΣΣ και το Ισλαμικό Μέτωπο, που δηλώνει ότι «αποτελεί έναν ανεξάρτητο, πολιτικό, στρατιωτικό και κοινωνικό σχηματισμό με στόχο να ανατρέψει το καθεστώς του Ασαντ και να οικοδομήσει ένα ισλαμικό κράτος που θα διαπνέεται από μια αυστηρή ορθοδοξία». Υπό την πίεση προφανώς των πλουσίων κρατιδίων του Κόλπου, το Μέτωπο ανακοίνωσε ότι θα δημιουργήσει ένα ενιαίο γραφείο που θα συντονίζει όλη τη στρατιωτική βοήθεια που λαμβάνει.

Η κατάσταση όμως περιπλέκεται από την ενίσχυση δύο οργανώσεων που ακολουθούν την τζιχάντ. Η μία είναι το Μέτωπο αλ-Νόσρα, που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2012 από τζιχαντιστές που συνδέονται με την αλ-Κάιντα και ισλαμιστές που απελευθερώθηκαν από το καθεστώς. Η άλλη είναι το «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και το Λεβάντε» (ΙΚΙΛ), που πολεμά μεν το καθεστώς, αλλά παράλληλα θέλει να λύσει τους λογαριασμούς του με τις άλλες αντάρτικες οργανώσεις.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Ιδρύματος Jane's Terrorism and Insurgency Center, οι τζιχαντιστές του Μετώπου αλ Νόσρα και του ΙΚΙΛ αποτελούν πλέον το 50% του συνόλου των ανταρτών, έναντι 10-15% που αντιστοιχεί στον ΕΣΣ.

Ποιοι ήταν οι λόγοι όμως που η συριακή εξέγερση ριζοσπαστικοποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό; Σύμφωνα με τον γάλλο καθηγητή Ζαν-Πιερ Φιλιού, ο πρώτος λόγος είναι ότι οι εξεγερμένοι δεν μπόρεσαν να διατηρήσουν τον νόμο και την τάξη στις περιοχές που ήλεγχαν. Ο δεύτερος λόγος είναι η στρατηγική του Ασαντ, ο οποίος ήδη από τον Μάρτιο του 2011 έλεγε ότι δεν έχει να αντιμετωπίσει μια επανάσταση, αλλά μια επίθεση της διεθνούς τζιχάντ. Ο τρίτος λόγος είναι η παθητικότητα των δυτικών χωρών. «Η πολιτική της μη επέμβασης είναι άκρως αναποτελεσματική», τονίζει ο Φιλιού στη Liberation. «Αφού άφησαν τον συριακό πληθυσμό στο έλεος του Άσαντ, οι Δυτικοί τον παρέδωσαν στους τζιχαντιστές!»