Η γλώσσα είναι υπερατομικό έργο και προσωπική δημιουργία

Του Στέλιου Συρμόγλου

Αυτό σημαίνει ότι είναι και όργανο για εξωτερίκευση των σκέψεων και τρόπος για την κατανόηση της ψυχικής ζωής της ολότητας και του κάθε ανθρώπου χωριστά. Οσοι είναι αστόχαστοι και διακρίνονται για τη γλωσσική τους πενία, νομίζουν ότι η γλώσσα είναι μια απλή τεχνική, ένας μηχανισμός έκφρασης ή ένα ένδυμα της σκέψης....

Ομως, η γλώσσα είναι η ίδια η σκέψη!

Είναι κυρίως μια πνευματική λειτουργία, μια δύναμη μορφοποιούσα τον κόσμο, σημαιολογούσα τα όντα και διακρίνουσα τα αντικείμενα, αποκαλύπτουσα το Είναι. Η γλώσσα είναι πνεύμα και συγχρόνως φορέας του πνεύματος. Αξία η ίδια και μαζί φορέας όλων των αξιών του πολιτισμού.

Οι ποικίλοι τρόποι έκφρασης πηγάζουν από τους αντίστοιχους τρόπους του σκέπτεσθαι. Τούτο φανερώνει πως οι βαθύτερες ρίζες της γλώσσας βρίσκονται στο συνειδέναι του ανθρώπου, είναι κομμάτι του συνειδέναι, προέκταση της συνείδησής του. Ακριβής και σαφής σκέψη, ακριβής και σαφής διατύπωση και ομιλία.

Η ομιλία, ο λόγος είναι αρχικά ενδιάθετος εσωτερικός. Ο εσωτερικός λόγος, που είναι η αρχέγονη μορφή λόγου, εξωτερικεύετται. Ετσι γίνεται προφορικός και διατυπώνεται, παρίσταται, εξεικονίζεται, καθίσταται γραπτός λόγος. Ο λόγος πάλι σημαίνει και ομιλία και νόημα, αλλά και σχέση των πραγμάτων. Αυτήν τη σχέση συλλαμβάνει ο λόγος, ο νους και την αποδίδει γραπτά ή προφορικά με τη γλώσσα.

Γι' αυτό θεωρείται ο λόγος αχώριστος από τα πράγματα και τα πράγματα από το λόγο, τη γλώσσα. Κάθε άνθρωπος, όταν ομιλεί και όταν γράφει ή βαδίζει ή χειρονομεί, έχει το προσωπικό του ύφος. Το ύφος εμφανίζει το ήθος και τη δομή της ψυχικής ζωής του ανθρώπου. Δεν υπάρχουν μόνο τα δακτυλικά αποτυπώματα, αλλά κυρίως τα ψυχικά αποτυπώματα. Κι αυτά είναι η γλώσσα!

Με τη γλώσσα έρχεται στην επιφάνεια όλο το εσωτερικό εύρος, όλο το βάθος κα ιο πλούτος της συνείδησης. Και η παλίντονη αρμονία της αποτυπώνεται στην πολλαπλότητα του κόσμου. Η γλώσσα των πνευματικά υπανάπτυκτων λαών είναι φτωχή, όπως φτωχή είναι και η νόηση τους. Πλούσιο εκφραστικό όργανο έχουν λαοί με υψηλό δείκτη πολιτισμού.

Η ελληνική γλώσσα είναι ένας από τους πιο θαλερούς κλάδους της παράδοσης, ενιαίος,εξελισσόμενος,καρπερός και ακατάλυτος από τον καιρό του Ομήρου. Εχουμε σκεφτεί, εντούτοις, πόσο υποτιμήσαμε την αξία της γλώσσας; Μας έχει προβληματίσει το εξόφθαλμο γεγονός ότι χρησιμοποιούμε ελάχιστες λέξεις για να επικοινωνήσουμε και να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας;

Και πόσοι από εμάς δεν έχουν συλλάβει τον εαυτό τους να ακούνε ή να διαβάζουν λέξεις τελείως άγνωστες ή και κάποιοι να ειρωνεύονται ακούγοντας τους ολίγιστους που χειρίζονται καλά την ελληνική γλώσσα;

Δεν θα έπρεπε, γιατί η γλώσσα είναι ο ιερός ναός του πνεύματος και οίκος του πολιτισμού. Δίχως τη γλωσσική ανάπτυξη θα ήταν σχεδόν αδύνατη κάθε ανθρώπινη εξέλιξη. Η μετάβαση από την προιστορία στην ιστορία συντελείται με την ανακάλυψη της γραφής. Η γραπτή γλώσσα παρέσυρε το μεσότοιχο που υπήρξε ανάμεσα στους προιστορικούς λαούς και τους καινούργιους καιρούς.

Επέτρεψε τη διατήρηση των γνώσεων,την πνευματική επικοινωνία μεταξύ των λαών και την ανταλλαγή της εμπειρίας τους. Βοήθησε, με τη συγκρότηση οργανωμένου κράτους και την καλλιέργεια της επιστήμης, ώστε να σημειωθεί το ιστορικό ξεκίνημα. Και απάμβλυνε την τραγικότητα της παροδικότητας.

Χρειάζεται εργώδης προσπάθεια και συνεχής καλλιέργεια για να μπορέσει να φτάσει το άτομο στη γλωσσική αρτίωση. Το ίδιο συμβαίνει και με τη γλώσσα ενός έθνους και ενός λαού. Πολυαίωνη ιστορική πορεία λοξεύει το άγαλμα της γλώσσας του. Τούτο το άγαλμα, οι πνευματικά καλλιεργημένοι λαοί το σέβονται και το εισάγουν ως εφέστιο στο ιερό βήμα της ψυχής τους και της εθνικής τους ζωής...

Και εμείς; Εμείς ρίχνουμε την τετράπαχη αδιαφορία μας πάνω στο σώμα της γλώσσας μας και ασελγούμε ή γινόμαστε παθητικοί θεατές της καταστροφής της.