Γιατί όλοι οι δρόμοι καταλήγουν στην ενίσχυση της δεξιάς;

Σημειώνει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος Αντικειμενικοί είναι οι λόγοι που όλοι οι σημερινοί δρόμοι καταλήγουν στην ενίσχυση της δεξιάς. Η συναίνεση στο πολιτικό κέντρο ενίσχυσε σχεδόν παντού τον ακροδεξιό λαϊκισμό, ενώ εκεί όπου κατάφερε η αριστερά να έλθει στα πράγματα εξαιτίας απολύτως ιδιόμορφων συνθηκών - όπως στην Ελλάδα - εξαφανίζεται ταχύτατα κάθε σοσιαλιστική και αντιιμπεριαλιστική έννοια από το κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα, όπως δυστυχώς και από την εναλλακτική του εκδοχή. Γιατί; Διότι η εναλλακτική και μάλιστα παιδαγωγική ηγεμονία και ασφαλώς ηγεσία, που συνδέονταν με την εκ νέου θεμελίωση ενός Κράτους Δικαίου και Ευημερίας, στο πλαίσιο της ριζοσπαστικοποίησης των δημοκρατικών θεσμών αποδείχθηκε μια κενή πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου ρητορεία. Τι είναι αυτό που αντικατέστησε μετά από μια περίοδο δραματικών αντιφάσεων της κυβέρνησης Τσίπρα, τον εναλλακτικό λόγο και την αριστερή, εναλλακτική προοπτική (σοσιαλ-δημοκρατική στην ουσία) της χώρας; Το αφήγημα περί «προαπαιτούμενων». Η έλληνες ζούμε στην εποχή των προαπαιτούμενων. Οι κυβερνώντες και ο Τύπος μάς εκπαιδεύουν καθημερινά να σκεφτόμαστε με το αφήγημα των προαπαιτούμενων, για την δόση, για την........ ρύθμιση του χρέους, για την ρύθμιση των υποχρεώσεων, για την προσαρμογή, για την αποκατάσταση της γενικευμένης απορρύθμισης, για την ασφάλεια, για την… σωτηρία!
Τι είναι τα προαπαιτούμενα; Ένα κεντρικό στοιχείο (master signifier, το αποκαλούμε στην επιστήμη) ενός πολιτικού αφηγήματος, κενό περιεχομένου, το οποίο αποκτά πληρότητα, γίνεται ένας ολόκληρος κόσμος, στο βαθμό που λειτουργήσει ως ανεξάρτητη μεταβλητή με εξαρτημένες τα λεγόμενα «μέτρα» που συμφωνεί η κυβέρνηση με το κουαρτέτο. Δεν είναι το άθροισμα των «μέτρων» τα προαπαιτούμενα, όπως ίσως νομίζεις αγαπητέ αναγνώστη. Είναι μια μεταβλητή σε συσχέτιση (correlation) με την απόδοση στην πράξη κάθε μέτρου εσωτερικής υποτίμησης και δημοσιονομικής εξισορρόπησης ή/και εξισορρόπησης στο εμπορικό ισοζύγιο. Δεν θέλω να σε μπλέξω με την θεωρία του πράγματος, απλώς θέλω να επισημάνω πως αυτή είναι μια μεθοδολογία ποζιτιβιστικού χαρακτήρα με νεοφιλελεύθερη ασφαλώς οντολογία, η οποία επιτρέπει στα «προαπαιτούμενα» να αποκτούν σημασία και να μεταβάλλονται στο πλαίσιο μιας ανολοκλήρωτης σχέσης με τα «μέτρα» που νομοθετεί και εφαρμόζει η κυβέρνηση. Τα ίδια τα προαπαιτούμενα αποκτούν έννοια με την εφαρμογή των μέτρων που συμφωνούν τρόικα (κουαρτέτο πλέον) και κυβέρνηση στην πράξη και έτσι τα προαπαιτούμενα που ορίζονται από το μνημόνιο το ξεπερνούν για να τείνουν ορθολογικώς σε ένα νέο μνημόνιο… και πάει λέγοντας. Από τη στιγμή, λοιπόν, που ο κύριος Τσίπρας εγκλωβίστηκε στα προαπαιτούμενα για να νομιμοποιήσει πολιτικώς την πολιτεία του, έσβησε ο ίδιος ως αριστερός πολιτικός και πλέον η αναζήτηση ενός εναλλακτικού δρόμου ανάπτυξης για την Ελλάδα θέτει ορθολογικώς ως προαπαιτούμενο την απομάκρυνση του ιδίου από την διακυβέρνηση της χώρας. Τι σημαίνει αυτό; Την ανάγκη για μια αυθεντικά δημοκρατική και αριστερή, αυτή τη φορά, κυβέρνηση. Υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο με όρους πραγματισμού; Όχι! Επειδή η μη-λενινιστική αριστερά, φάνηκε να μην έχει ωριμάσει και να είναι προσκολλημένη σε συνωμοτικές και άκρως διπλοπρόσωπες τακτικές σταλινικού χαρακτήρα. Ουσιαστικά δεν υπάρχει πλέον εναλλακτικό-δημοκρατικό σχέδιο για την χώρα μας. Υπάρχει μόνον ολοκληρωτισμός, ή με όρους προαπαιτούμενων (αυταρχικός νεοφιλελευθερισμός), ή με παραδοσιακούς όρους που παραπέμπουν σε δεξιές ή αριστερές δικτατορίες. Και μια και η κοινωνική οργάνωση και πολιτική κουλτούρα στην Ελλάδα, όπως και οι συνθήκες που ορίζουν το διεθνές περιβάλλον της χώρας αποκλείουν την πιθανότητα προλεταριακής δικτατορίας, ολοένα και περισσότεροι έλκονται από τον ακροδεξιό λαϊκισμό, ο οποίος είναι αυτός που εμφανίζεται να ικανοποιεί καλύτερα τα «εσώψυχα» του αγανακτισμένου με το αφήγημα των «προαπαιτούμενων» ελληνικού λαού. Έτσι όλοι οι δρόμοι καταλήγουν στην ενίσχυση της δεξιάς, από την ριζοσπαστική μορφή της έως την εξτρεμιστική, δικτατορική μορφή της. Η αποτυχία της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα να διαπραγματευτεί και να προσφέρει μια ασθενή έστω μορφή εναλλακτικής ηγεμονίας στην Ελλάδα, φέρνοντας την κοινωνία, αντί για το κόμμα και τις παρέες του, στην εξουσία, όπως και η αποτυχία του να διαπραγματευτεί ένα εναλλακτικό πρόγραμμα με την τρόικα, οδηγεί αναπόδραστα στο ξέφτισμα της αριστερής προοπτικής. Τώρα η έννοια «αριστερά» δεν είναι απλώς ένα κενό περιεχομένου στοιχείο του πολιτικού λόγου, αλλά ένα σημείο που πληρούται με ακροδεξιά αφήγηση. Έτσι, μεταβάλλεται σε αριστερό αυτό που ο ακροδεξιός λαϊκιστής ορίζει ως κοινωνικώς και εθνικώς ορθό, την ώρα που οτιδήποτε αριστερό χάνει την σημασία του εντός του κεντρικού αφηγήματος με master signifier τα «προαπαιτούμενα»! Χώρο για ένα μεγάλο ή περισσότερα μικρά δεξιά κόμματα ανοίγει αυτή την περίοδο ο Αλέξης Τσίπρας, τα οποία θα κυβερνήσουν την επόμενη περίοδο, όταν «αριστερά» δεν θα σημαίνει τίποτε άλλο εκτός από… προαπαιτούμενα για νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις! Και τι είδους δεξιά θα μπορούσε να είναι αυτή; Η χειρότερη που θα μπορούσες να φανταστείς. Μία δεξιά του πολιτικού νηπιαγωγείου από νέους και παλαιότερους πολιτικούς του χώρου. Μία δεξιά, δηλαδή, του ίδιου ύφους με αυτό που εξευτελίζει καθημερινά την αριστερά στην Ελλάδα από κυβερνήτες που αλλιώς ξεκίνησαν και εντελώς αλλιώς καταλήγουν. Ποιο είναι το βασικό πρόβλημα; Η ανωριμότητα, το θράσος, η απολύτως επιφανειακή γνώση και αίσθηση του πραγματικού, η αλαζονεία και η γοητεία από την συγκέντρωση ισχύος. Αριστερά που πάσχει από τα παραπάνω ή μεταβάλλεται σε δικτατορία, ή αν δεν μπορεί, ξεφτίζει γρήγορα διαμορφώνοντας το πρόπλασμα για μία δεξιά με τα ίδια χαρακτηριστικά. Και αυτό θα ήταν παράδοξο εάν δεν υπήρχε διαπλοκή και ο δημοσιογραφικός κόσμος με την ευρύτερη έννοιά του, αποτελείτο από ώριμους, σοβαρούς, έντιμους, κατηρτισμένους στο αντικείμενό τους και απελευθερωμένους από κόμματα και επιχειρηματικά συμφέροντα λειτουργούς. Η διαπλοκή και η παραπάνω δραματική έλλειψη που χαρακτηρίζει όλα σχεδόν τα παλαιά και νέα ΜΜΕ είναι αυτό που τελικά δεν βοηθά στην ωρίμανση του πολιτικού φαινομένου στην Ελλάδα. Αντί η κριτική προς αυτό να ωθήσει στην ποιοτική του βελτίωση, αυτή κατατείνει στην συντήρηση και αναπαραγωγή των πλέον χυδαίων χαρακτηριστικών του. Να είσαι βέβαιος, αναγνώστη μου, πως αν η χώρα διέθετε ώριμη, σοβαρή και ποιοτική δημοσιογραφία με λειτουργούς με γνώσεις και προσωπικότητα, ούτε η αριστερά θα είχε φτάσει στο σημείο εξευτελισμού που βρίσκεται σήμερα, ούτε η δεξιά θα χαρακτηριζόταν από παιδισμό, σαχλαμαρισμό, φάρσες και παλιμπαιδισμό.