Επιχείρηση Oσκαρ!

Ηθελα να το γράψω καιρό τώρα βλέποντας το «Επιχείρηση Argo» να κερδίζει όλα σχεδόν τα κινηματογραφικά βραβεία της χρονιάς: νομίζω ότι η ταινία του Μπεν Αφλεκ δύσκολα θα χάσει το Οσκαρ καλύτερης ταινίας. Ο Λίνκολν έχει αρκετά από αυτά που χρειάζονται στο ραντεβού με το θείο Οσκαρ, αλλά δύσκολα θα κλέψει ψήφους από την ταινία του Αφλεκ. Ομολογώ πως όταν το είδα το «Επιχείρηση Argo» δεν είχα αυτή την εντύπωση, αφού πίστευα πως όλο και κάποια καλύτερη ταινία θα εμφανιστεί και θα κερδίσει. Όμως τώρα όσο το σκέφτομαι, το «Επιχείρηση Argo» είναι φτιαγμένο για την τελική νίκη. Όχι ταινία που έγινε με στόχο να πάρει το Οσκαρ, αλλά ταινία που θα πάρει το Οσκαρ γιατί εμφανίστηκε την κατάλληλη στιγμή: τα Οσκαρ, μια τέτοια ταινία την έχουν, κάθε χρόνο, ανάγκη.  Πέρασα καλά βλέποντας το «Επιχείρηση Argo», μολονότι την επομένη δεν μου έμεινε στο κεφάλι σχεδόν τίποτα από δαύτο: συμβαίνει. Τον τελευταίο καιρό, και στο σινεμά και στη ζωή, ανησυχώ συνήθως για όσα μου αρέσουν, παρά για όσα δεν μου αρέσουν: από ό,τι δεν μας αρέσει σπανίως κινδυνεύουμε, αφού το αποφεύγουμε. Γιατί μου άρεσε το «Επιχείρηση Argo»; Ο βασικός λόγος έχει να κάνει με το ότι είναι μια ταινία για τη δεκαετία του ΄70 – για τα τέλη της. Εχοντας μια αμυδρή μνήμη των 70’s οφείλω να ομολογήσω πως η σχέση μου μαζί τους υπήρξε παράφορα ταραγμένη. Πίστευα πάντα ότι τα 70’s είναι ξοφλημένα 60’s. Αυτό που στα 60’s σόκαρε, στα 70’s είχε γίνει mainstream: το ροκ έμοιαζε με επανάληψη προηγουμένων, η επαναστατική ρητορική αφορούσε κυρίως τις τρομοκρατικές ομάδες, οι πολιτικές συγκλήσεις δημιουργούσαν νέα πεδία καθώς τα άκρα είχαν σχεδόν ηττηθεί, η ψυχεδέλεια είχε απενοχοποιηθεί και είχε γίνει έμπνευσή ακόμα και για τα ρούχα. Κυρίως είχαν χαθεί τα πρόσωπα και είχαν αντικατασταθεί από τα προσωπεία. Τα μακριά μαλλιά, οι φαβορίτες, τα μουστάκια, τα γυαλιά του Τζον Λένον, τα ταγάρια, ο γυμνισμός, τα στριφτά τσιγάρα ήταν απόδειξη ότι οι κάποτε επαναστατημένοι τηνέιτζερς των 60’s είχαν επιβάλει κανόνες αισθητικής, παρόλο που είχαν χάσει στον πολιτικό στίβο, ειδικά μετά την αποτυχία του γαλλικού Μάη: στα τέλη του 70 τα κινήματα είχαν σχεδόν εκφυλιστεί, αλλά ο κόσμος είχε μετατραπεί σε ένα τεράστιο χίπικο πανηγύρι. Στην Ελλάδα το πανηγύρι το λέγαμε Μεταπολίτευση και το θυμάμαι ακόμα – στην Ευρώπη και στην Αμερική απλά το life style καθαγίαζε τις αναμνήσεις κάθε καταπιεσμένης εφηβείας: η δεκαετία του 70, ανισόρροπα διχασμένη μεταξύ ενός πολιτικού μπαρόκ κι ενός αισθητικού καρκατσουλιού μου θυμίζει τη γιορτή της αποκριάς, όπου οι μασκαρεμένοι προσπαθούν να μας πείσουν ότι είναι κάτι άλλο κρυμμένοι πίσω από τις αδέξιες μάσκες τους. Καθώς ξεκινούσαν τα 80’s κάποιοι κουρεύτηκαν, σοβαρεύτηκαν, αποφάσισαν να μεγαλώσουν και κάποιοι άλλοι έμειναν μασκαράδες για πάντα. Σε αυτό το μεταίχμιο τοποθετείτε η «Επιχείρηση Argo»: δεν είμαστε στα 60’s ώστε να υπάρχει κίνημα συμπαράστασης στη Δύση για τους εξεγερμένους κόντρα στον ιμπεριαλισμό Ιρανούς, αλλά ούτε και στα 90’s ώστε τα «Γεράκια» να προτείνουν και να πραγματοποιούν πολέμους του Κόλπου. Είμαστε στα τέλη των 70’s: στην εποχή ενός καρναβαλιού που εγώ τουλάχιστον έμαθα να αγαπάω, αν όχι και να νοσταλγώ, αφού την αισθητική της δεν την αντέχω. Βέβαια ο λόγος που η ταινία θα κερδίσει δεν έχει να κάνει με την εξαιρετική περιγραφή και την αναπαράσταση της εποχής, αλλά με την εξυπνάδα του πολυμήχανου Μπεν Αφλεκ να διαλέξει μια ιστορία αμερικανικής μυθολογίας που έχει μηνύματα που οι σημερινοί Αμερικάνοι γουστάρουν. Η απελευθέρωση των ομήρων με τη βοήθεια του Χόλυγουντ είναι ένα γλυκό παραμύθι συμβατό με το σήμερα. Σήμερα η Αμερική του Ομπάμα δεν γουστάρει ένοπλες επεμβάσεις και επιδείξεις τσαμπουκά. Εχει πληρώσει τα δόγματα του Μπους με πολύ αίμα. Ονειρεύεται να απεμπλακεί από το Αφγανιστάν και το Ιράκ, φοβάται τη Τζιχάντ γιατί γνωρίζει πως οι φονταμενταλιστές μουσουλμάνοι μπορεί να χτυπήσουν και στις ΗΠΑ, αλλά από την άλλη δε θέλει αυτός ο φόβος να την παραλύει κιόλας. Νομίζω ότι δεν είναι τυχαίο ότι ο αναμενόμενος οσκαρικός θρίαμβος του «Επιχείρηση Argo» έρχεται την ίδια στιγμή που είναι επιτυχία στην τηλεόραση το επίσης ομπαμικό «Homeland»: και στις δυο ιστορίες ήρωες είναι οι «καλοί πράκτορες», αυτοί που δεν χρησιμοποιούν κουμπούρια, αλλά το μυαλό τους, αυτοί που δεν παραιτούνται αλλά επιμένουν, αυτοί που είναι λίγο προβληματικοί και λίγο ευάλωτοι ως άνθρωποι, αλλά την ίδια στιγμή ιδεαλιστές και  πατριώτες. Το «Επιχείρηση Argo» δεν έχει σκληρούς, ούτε αδίστακτους, ούτε υπερασπιστές του αμερικανικού ονείρου: έχει μόνο καλούς και έξυπνους αμερικάνους που πιάνουν κορόιδα τους σκληρούς μουσουλμάνους χωρίς να καταφεύγουν στη βία. Δέκα χρόνια πριν, αν γυρίζονταν η ίδια ιστορία, ο ήρωας θα έβαζε πέντε βόμβες πριν φύγει από την Τεχεράνη ή θα πυροβολούσε πέντε κακούς μουσουλμάνους στο ξενοδοχείο: τώρα αυτά δεν χρειάζονται. Όχι τυχαία, η ταινία του Αφλεκ άρεσε σε κοινό και αμερικάνους κριτικούς πολύ περισσότερο από το ρεαλιστικό δράμα της Κάθριν Μπίγκελοου («Zero Dark Thirty») που διηγείται τα πως της εκτέλεσης του  Οσάμα Μπιν Λάντεν. Πριν δέκα χρόνια η Μπίγκελοου θα είχε το Οσκαρ στο τσεπάκι, τώρα κάτι μου λέει πως θα κερδίσει ο καλόκαρδος Μπεν. Ο συνδυασμός πολιτικής ορθότητας και νοσταλγίας είναι κάτι που το Χόλλυγουντ πάντα εκτιμάει – απλά τα συστατικά της πολιτικής ορθότητας μεταβάλλονται…